اخبار

اگر خواسته باشیم از یک «رشته» مستقل، به معنایی که در دانشگاه و زبان آکادمیک به این مفهوم داده می شود، مثلا «جامعه شناسی» ، «انسان شناسی» و غیره صحبت بکنیم، هنوز بسیار زود است که از «شاخه جدید»ی از علم و رشته تازه ای به نام «انسان شناسی هنر» نام ببریم.

منیره پنج تنی: جناب آقای دکتر فکوهی، هنگامی که می خواهیم دربارۀ شاخه های جدید دانش بشری صحبت کنیم شاید بهتر باشد ابتدا به ترسیم جایگاه آن رشته در درخت دانش بشری بپردازیم. پس پرسش نخست من از شما این است که جایگاه انسان شناسی هنر در این منظومه کجاست و زیر مجموعۀ چه دانش هایی قرار می گیرد؟ اگر خواسته باشیم از یک «رشته» به معنایی که در دانشگاه و زبان آکادمیک به این مفهوم داده می شود، مثلا «جامعه شناسی» ، «انسان شناسی» و غیره صحبت بکنیم، هنوز بسیار زود است که از «شاخه جدید»ی از علم و رشته تازه ای به نام «انسان شناسی هنر» نام ببریم. این در حالی است که امروز ما می توانیم از رشته «مطالعات هنر» یا «تاریخ هنر» و همچنین شاید از «جامعه شناسی هنر» به عنوان رشته هایی با ادبیات نسبتا گسترده و تاریخی، نظریه پردازان بی شمار، ساختارهای علمی مشخص و روش شناسی هایی که بر سر آنها کمابیش اجماعی حداقلی وجود دارد، اسم ببریم.

استاد انسان شناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه مفهوم عقب افتادگی، مفهومی استعماری است، گفت: روشنفکران به جای آنکه به دیگران درس تمدن و فلسفه و تاریخ بدهند، بهتر است دلایل شکست تاریخی خود را تحلیل کنند.

مفهوم تخنه و پوئزیون و پوئزیس هر دو واژه یونانی هستند و معنای ساختن را در خود دارند. تخنه همان تکنیک است. تکنیک را فن، ترجمه کرده‌اند که معادل آن حرفه است؛ مثلا تخنه کسی می‌توانست این باشد که چیزی را طراحی کرده و می‌سازد. بین واژه فن و هنر بعدا یک نوع هم‌معنایی به وجود آمد. تخنه به تاریخ معماری هم ربط دارد. واژه آرشیتکتور، یعنی سازنده بزرگ. کسی که می‌تواند سازه‌های بزرگ در معنای فنی و فیزیکال بسازد.

به عنوان مقدمه‌ای بر بحث تاریخ شکل‌گیری «فضا و حافظه‌جمعی» می‌توان به چنین روند و ساختاری اشاره داشت: در طول تاریخ شناخته‌شده‌ای که ما از تمدن‌های انسانی یعنی از شکل‌گیری مفهوم فضا و انباشت حافظه‌ای آن داریم، سه انقلاب بزرگ فناورانه‌ای که شاهدشان بوده‌ایم عبارتند از: «انقلاب کشاورزی» در حدود 10 هزار سال پیش، «انقلاب صنعتی» در حدود 200 سال پیش و «انقلاب اطلاعاتی» (انفورماتیک) در حدود 30 سال پیش.

مارکسیسم تنها به یک ایدئولوژی یک دست دولتی، آن گونه که در انقلاب ها و دولت های توتالیتاریستی قرن بیستمی، نظیر شوروی، تعریف شده است، محدود نمی شود و می توان از یک سنت مارکسیستی در قالب نوشته های خود مارکس و انگلس با تمام گوناگونی شان در کنار سنت های بی شمار دیگری که در قالب های سیاسی، فلسفی، اقتصادی و جامعه‌شناختی و یا در اشکال اتوپیایی و مبارزه جویانه در فرهنگ های گوناگون دیده ایم، اشاره کرد.

فکوهی گفت: سرمایه داری چه در موقعیت کلاسیک خود و چه در نمونه های متاخر مالی خود، خشونت خود را دائما افزایش داد بنابراین نابرابری همواره پدیده ای ثابت در نظام های سرمایه داری بوده است.

ناصر فكوهی، استاد دانشگاه تهران و مدیر موسسه انسان‌شناسی و فرهنگ معتقد است حافظه‌های تاریخی كه امروز از آنها صحبت می‌شود، عموما حافظه‌های ملی هستند. بنابراین معمولا از حافظه تاریخی ایران نیز به حافظه دولت و ملت مدرن در ایران در طول یك صد سال اخیر اشاره می‌شود. وی با فرض گرفتن این موضوع می‌گوید كه در طول این صد سال، به دلیل وجود دو انقلاب بزرگ اجتماعی و حوادث و رویداد‌های بسیار گسترده تاریخی، درگیر شدن ناخواسته ما در دو جنگ بزرگ جهانی و تجربه یك جنگ بزرگ ملی، یك كودتای بزرگ و تعیین‌كننده و فشارهای ممتدی كه از درون و برون به این جامعه وارد شده است، میزان ضربه‌ها (تروماها) بسیار زیاد بوده

نزدیک به یک‌قرن پس‌از ورود آموزش‌عالی به ایران و هشتادسال پس‌از تأسیس دانشگاه تهران به‌مثابة دانشگاه مادر، کشور ما با برخورداری از حدود پنج‌میلیون جمعیت دانشگاهی مشغول‌به‌تحصیل و میلیون‌ها دانش‌آموخته یکی از بزرگ‌ترین نسبت‌های دانشجویان و دانش‌آموختگان را در سطح عالی به نسبت کل جمعیت جهان و درمقایسه‌با کشورهایي با جمعیت شبیه به خود دارد. ا

حیطه کار و وظیفه «دانشگاه‌ها» به عنوان مراکز تولید دانش و تربیت دانشجو برای همه شناخته شده است. اما به غیر از دانشگاه‌ها، ما با مؤسسات و مراکز خصوصی‌ای مواجه هستیم که خارج از رسم و نظم دانشگاهی با برگزاری کلاس‌ها و سمینارها و فعالیت‌های فرهنگی-پژوهشی سعی دارند در فرآیند «تولید دانش»، «تربیت اذهان» و «رشد آگاهی» سهمی را در جغرافیای فکری کشور از آن خود کنند؛ مراکزی که «پاراآکادمی» خوانده می‌شوند.