اخبار

فکر تأسیس فرهنگستان که پیش آمد من هم مثل بسیاری از دانشگاهیان از آن استقبال کردم اما وقتی اساسنامه اش تدوین و تصویب شد، بعضی دشواری ها در آن دیدم. طراحان تأسیس فرهنگستان می خواستند بنای بنیادی را بگذارند که راه پیشرفت علم را هموار سازد و با بررسی و تحلیل وضع آموزش و پژوهش چراغی فرا راه توسعه علم کشور و گسترش مرزهای دانش بدارد.

در قرون اخیر نیاکان ما کمتر بخت برخورداری از خرد اسلاف قرون دوم تا دوران ورود به تجددمآبی را داشته‌اند. گویی در دو قرن اخیر که بادی از سوی غرب وزیده و بویی از خرد جدید و تجدد آورده، خرد قدیم را پوشانده است. نکته‌ای که درکش آسان نیست و به این جهت تکرارش ضرورت دارد، این است که خرد اروپای جدید با خرد قرون وسطی و خرد دوره اسلامی و یونانی تفاوت کلی داشته است. یونانیان هم در طی دوهزار و پانصد سال تاکنون هرگز به مراتب خردی که نیاکان قدیمشان از آن برخوردار بودند، نرسیدند و ظاهراً از رجوع به آن برای دریافت صورت‌های دیگر خرد نیز ناتوان بودند یا به هر حال نشانی از این رجوع را کمتر می‌توان یافت.

اگر اهل اختیاریم، در تحقق امکان‌ها می‌کوشیم و البته هرچه دامنه امکان‌های فراروی ما وسیعتر باشد، اختیارمان بیشتر است؛ اما اگر به امکان‌ها و محدودیت‌ها کاری نداریم و لوازم و شرایط تحقق چیزها و کارها را نمی‌دانیم، جز سودای محال و و دعوی‌های بیهوده کاری نمی‌توانیم بکنیم و دست خالی می‌مانیم!

در برابر نظر ارسطو در باب «انسان مدنی بالطبع»، رأی فوکو را می‌توان در نظر آورد که نسبت زیست و مدینه را در تغییر معنی زیست دیده و سیاست دوره جدید را سیاست زیست حیوانی انگاشته است. نمی‌دانم آیا فیلسوف فرانسوی به تغییر در زیست‌شناسی انسان فکر می‌کرده است، یا صرفاً در ترکیب زندگی و سیاست، زندگی را زندگی حیوانی می‌دیده است!

یادداشت‌هایی که تاکنون در این مقوله نوشته‌ام، بیشتر درباره علم بوده و کمتر به وضع و مقام خرد و نسبتش با علم نظر شده است. این بار نیز صرفاً نظری به خرد در زمان کنونی انداخته‌ام تا هم حق صحبت هفتاد‌ساله با فلسفه را اندکی ادا کرده باشم، هم تذکر دهم که اگر خرد رو نهان کند، کار جهان و زندگی آدمی به خطر می‌افتد؛ زیرا علم و تکنولوژی به آیندة زندگی و مصلحت آدمیان و غم و شادی آنان کاری ندارند و به این جهت است علم به پشتوانه خرد نیاز دارد و اگر از حمایت و همراهی آن محروم شود نظم درونش دستخوش اختلال می‌شود و چه بسا که در راه ویرانگری قرار گیرد.

رئیس فرهنگستان علوم در نشست «پرسش از امر دینی در عصر حاضر» با بیان اینکه دین صِرف عقاید نیست بلکه یک امر وجودی است، گفت: جهان دینی با ظهور تجدد، پوشیده و غایب شده است.

متن زیر میزگردی است در باب ماهیت علوم انسانی که با حضور اساتیدی چون رضا داوری اردکانی، رسول جعفریان، احمد احمدی، دینانی و دیگران برگزار شد و در شماره چهارم نشریه فرهنگستان علوم منتشر شد.

همکاران عزیز نظر مرا در باب علوم انسانی و آن چه پیشتر در باب این علوم گفته ام و اینکه آیا در سال های اخیر از نقد علوم اجتماعی موجود به دفاع از آنها و تأییدشان رسیده ام، پرسیده اند. به صراحت و سهولت می گویم که من هرگز دعوی محقق بودن در فلسفه علوم انسانی و اجتماعی نداشته ام بلکه به اقتضای مطالعاتم و با نظر به وضع علم و فلسفه در کشور پرسش هایی را مطرح کرده و کوشیده ام که برای آنها پاسخی بیابم.

آل‎احمد یک روشنفکر ادیب و مبارز سیاسی بود و تعبیر غرب‎زدگی را ازآن‌جهت پسندید که در غرب بلا و آفت می‎دید؛ و با این تلقی بود که دربارۀ آن مقاله و رساله نوشت و اندکی نیز کوشید تا ستم غرب و آفت و بلای استیلایش را به اصل و مبدئی بازگرداند و حادثه را تبیین کند. اصطلاح غرب‎زدگی آوردۀ دکتر فردید است.

آیین بزرگداشت شهین اعوانی، استاد فلسفه در دومین جلسه یکشنبه‌های کتابخانه ملی، یکشنبه ۲۸مرداد در تالار نسخ خطی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد. رضا داوری اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران و استاد بازنشسته فلسفه دانشگاه تهران در یادداشتی به تجلیل از این بانوی فیلسوف پرداخته است که در ادامه می خوانید؛