اخبار

هفته گذشته، خبر درگذشت دکتر انور خامه‌ای در یکصد و دو سالگی، یکی از مهم ترین رویدادِهای آخرین روزهای آبان 1397 را رقم زد؛ گرچه دکتر خامه‌ای را عموماً با گروه 53 نفر و زندان دوران رضاشاه می‌شناسند، اما ایشان در مهم‌ترین رویدادهای بعد از شهریور 1320 نیز حضور داشتند، چنانکه مدتی عضو حزب توده بود که به انشعاب از این حزب در دی ماه 1326 انجامید؛ بعدها نیز به علاقه مندان نهضت ملی شدن نفت پیوست که حاصل آن انتشار مقالات متعدد در روزنامه حجار بود.

رسول جعفریان؛ رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در یادداشت کوتاه به نسخه دست‌نوشته کیانوری در نقد خاطرات انورخامه‌ای اشاره کرده است. سال 1383 مرحوم حجت‌الاسلام و‌المسلمین فاکر، تعدادی کتاب چاپی به کتابخانه ما اهدا کرد. یک اثر خطی هم که دستنوشته کیانوری دبیرکل حزب توده بود، در میان آن‌ها بود. این دست‌نوشته، نقدی بود که آقای کیانوری بر خاطرات انورخامه‌ای [تازه درگذشته] درباره تحولات مربوط به حزب توده در میانه دهه بیست تا ملی شدن صنعت نفت نوشته بود.

انور خامه‌ای روز گذشته در 102سالگی براساس نارسایی ریه درگذشت. انور خامه‌ای صبح دیروز سه‌شنبه 29آبان در بیمارستان رجایی کرج به عت نارسایی ریه‌ها درگذشت. طبق وصیت او جسدش به دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تهران برای انجام تحقیقات سپرده شد.

در اوایل اسفند 1378 کنگره ای به عنوان تجلیل از فرخی یزدی، شاعر آزادی خواه شهید، به ابتکار استان داری یزد در شهر یزد برگزار شد. متاسفانه در این کنگره نیز مانند بسیاری نظایر آن بیشتر به تشریفات و ظاهرسازی توجه شده بود تا به بیان حقایق درباره زندگی و آثار این شاعر هنرمند حقیقت گوی که جان خود را در راه آزادی گفتار و مطبوعات فدا کرد.

نام انور خامه‌ای بیش از هر چیز ما را یاد گروه «پنجاه و سه نفر»، حزب توده و انشعاب او و همفکرانش از این حزب می‌اندازد؛ گرچه دکتر خامه‌ای در آستانه صد و یک سالگی در کنج دِنج منزل خود، در روزهای فراغت از هیاهوی سیاسی دوران جوانی به سر می‌برد، اما زمانی که از آن روزگار لب به سخن می‌گشاید، می‌شود حرارت آن ایام تاریخ معاصر ایران را از شراره واژه‌های بریده بریده‌اش حس کرد! انور خامه‌ای در ابتدا از شاگردان فیزیک دکتر تقی ارانی در دبیرستان بود که بعدها با مارکسیسم و تفکرات ارانی آشنا و از همراهان او شد که به دستگیری او و دیگر افراد حلقه ارانی در دوران رضاشاه منجر شد که به گروه پنجاه و سه نفر موسوم است

محسن آزموده: انور خامهیی در آستانه ١٠٠ سالگی (متولد ١٢٩٥) همچنان پذیرای روزنامهنگاران و اهل مطبوعات است تا با وجود كهنسالی و بیماری درباره گذشتههای دور و خاطرات پر فراز و نشیبش از تاریخ معاصر ایران صحبت كند. دو سال پیش در سالمرگ دكتر ارانی به منزل او در گوهردشت كرج رفتم و اینبار برای یادآوری خاطراتش درباره دكتر سیدحسین فاطمی (١٣٣٣-١٢٩٦) .

«انور خامه‌ای» در 99 سالگی هم می‌نویسد. او تنها بازمانده گروه مشهور به «53 نفر» و تنها روزنامه‌نگاری است که كه حدود هفتاد سال است قلم می‌زند. خاطرات اجتماعی و سیاسی او به نظر اهل قلم یكی از باارزش‌ترین و آموزنده‌ترین منابع برای تهیه تاریخ شفاهی است. تأخیر در انتشار جلدهای پنجم و ششم کتاب «سالهای پرآشوب» بهانه‌ای برای گفت‌وگو با او شد.

انور خامه‌ای، نویسنده، مبارز سیاسی و هم‌زندانی فرخی یزدی، درباره این شاعر می‌گوید: افرادی مثل فرخی هرقدرتهدید بشوند و از آنها بخواهند کاری را نکند بدتر می‌کنند. برای فرخی هم در زندان موقعیت بدی ایجاد کردند و او هم به‌جای تسلیم شدن بر سر اعتقاداتش ایستادگی کرد و درنهایت خودش را به کشتن داد.

انور خامه‌ای در سال 1295 در خانواده ای اهل سیاست به دنیا آمده و تا کنون قریب به هشتاد سال است که دغدغه فعالیت سیاسی دارد. وی از سال 1316 تا اندکی پس از شهریور 20 را با "53 نفر" در زندان گذرانده و جزو بنیانگذاران حزب توده به شمار می آید. او به قول کیانوری از حلقه "روشنفکران ناراضی" ای است که همراه خلیل ملکی، جلال آل احمد و عده ای دیگر از حزب توده منشعب شدند و نسبت به وابستگی حزب به شوروی واکنش نشان دادند. در سال 1340 برای ادامه تحصیل به سویس رفته و فارغ التحصیل مقطع دکتری از دانشگاه فرایبورگ سویس است.