اخبار

موضوع مورد بحث من این است که «وقف‌نامه‌ها چه اهمیتی برای تاریخ ما دارد؟». البته جنبۀ اقتصادی، حقوقی، معماری، هنری و سیاحتی موقوفات اموری است که در جای دیگری باید به آنها پرداخت. آنچه از نظر تاریخی در اساس وقف نهفته است به انگیزۀ واقفان برمی گردد. زیرا در طول زمان کسانی که مالی را وقف کرده اند، بیشتر دو نکته مورد نظرشان بوده است یعنی انگیزۀ واقفان دو چیز می تواند باشد؛ یکی توجه به وضع اجتماعی و احتیاجات عمومی در زمان های مختلف، و دیگری طلب مغفرت و دعای خیر برای خود. به هر حال آنچه بود نتیجه اش برای مردم بود.

امروز دوشنبه 18 اسفند ماه 1399 مصادف است با سالروز درگذشت استاد یگانه، ایرج افشار. به همین مناسبت مدخل «کتاب و کتابخانه در قلمرو زبان فارسی» تألیف استاد ایرج افشار، که در جلد هفدهم «تاریخ جامع ایران» آمده است برای نخستین بار جهت استفادۀ پژوهشگران و علاقمندان در تارنمای مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی قرار می گیرد

انتشار جلد اول اسلامیکا در آبان ماه سال ۸۷ را می توان رویدادی خاص در دانشنامه نویسی در ایران تلقی کرد، زیرا برای نخستین بار دانشنامه ای ایرانی و به زبان فارسی به انگلیسی ترجمه و در سلسله انتشارات بریل در لیدن، یکی از با سابقه ترین ناشران جهان منتشر شد. بدین ترتیب، نه فقط خاورشناسان و ایران شناسان، بلکه دیگر پژوهشگران و علاقه مندان در سطح جهانی امکان یافتند از تحقیقات ایرانیان در موضوعات مربوط به ایران و اسلام برخوردار شوند.

استاد روان‌شاد ایرج افشار(۱۶ مهر ۱۳۰۴- ۱۸ اسفند ۱۳۸۹) را معمولاً از کتابداران بزرگ، از استادان کتابداری و کتاب‌شناسی، و مدیر یکی از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های کشور می‌شناسند، جدا از تبحرهای دیگر او در رشته‌های دیگر، یا اشتهار بین‌المللی‌اش در عرصه‌ی ایران‌شناسی، و معروفیتش در زمینه‌ی انتشار کتاب‌ها و نشریه‌های بی‌شمار. اما کسانی که بیرون از حوزه‌ی کتابداری هستند، شاید باخبر نباشند که او با چه چالش‌هایی در همین حوزه، و با چه کش‌مکش‌هایی با شماری از کتابداران، و با چه اختلاف دیدهایی بر سر مسائل کتابداری ایران رو به رو بوده است.

نوشتن درباره ایرج افشار، به معنای واقعی كلمه هم سهل است و هم ممتنع. آسان است، از آن جهت كه هر كسی می‌تواند با یك جست‌وجوی ساده اینترنتی به كارنامه به راستی پربار و حسرت‌برانگیز او رجوع كند و فهرستی خلاصه شده از بیش از 300 كتاب و سه هزار مقاله تهیه كند و تنها به بخش كوچكی از بی‌شمار اقدامات و فعالیت‌های ماندگار او اشاره كند، مثل مشاركت در تاسیس كتابخانه مركزی دانشگاه و راه‌اندازی و مدیریت ده‌ها مجله و همكاری یا اشراف در چاپ و نشر صدها كتاب و مجموعه و... اما همزمان پرداختن به ایرج افشار دشوار است

نخستین همایش ملی نام‌آوران فرهنگی و ادبی معاصر ایران با بررسی کارنامۀ علمی استاد ایرج افشار به همت پژوهشکدۀ زبان و ادبیات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و همکاری مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بنیاد موقوفات افشار، سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، پژوهشگاه استنادی علوم جهان اسلام و چند نهاد علمی و فرهنگی دیگر برگزار می‌شود.

مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی در مجموع دارای 64 مجموعه و کتابخانه اهدایی است. عموم آنها از سوی فرهیختگان، نویسندگان، ایرانشناسان، پژوهشگران نامی به این مرکز اهدا شده است. برای هریک از آن مجموعه ها که حکم گنجینه ی بی نظیری است، فضای مجزا و جداگانه درنظر گرفته شده است. برخی از این مجموعه ها مانند مجموعه ایرج افشار در زمانی اهدا شد که شخص در قید حیات بود. برخی توسط فرزندان و خانواده به مرکز اهدا شده است. تلاش می کنیم به مرور این گنجینه های بی نظیر را معرفی کنیم. اولین گزارش به مجموعه اهدایی ایرج افشار اختصاص دارد.

به مناسبت دومین سالگرد درگذشت استاد ایرج افشار، مجلسی بر مزار آن مرحوم واقع در آرامگاه خانوادگی ایشان در بهشت زهرا برگزار گردید