اخبار

برشی از قیام 30 تیر شاه که در باطن با قوام موافق نبود در شرایط پیش آمده تسلیم نظر آمریکا و انگلیس شد.این امر به دلیل اختلافات گذشته شاه با قوام و هراس از قدرتمندی شخص وی بود. او به حسن امامی گفته بود آوردن قوام به قدرت بسیار خوب است امّا اگر خواستیم برود چگونه از دستش خلاص شویم؟ قوام السلطنه نام آشنایی در تاریخ سیاسی ایران است. او پنج بار به نخست وزیری رسید. آخرین دوره نخست وزیری‌اش، تجربه تلخی برای وی رقم زد.

اردیبهشت ماه سالروز تولد محمدمصدق است؛ یکی از مهم‌ترین رجال سیاسی ایران که نامش با نهضت ملی شدن نفت و مبارزه در این راه گره خورده است. درخصوص نقش مصدق در نهضت ملی نفت بسیار سخن گفته شده و به همین دلیل کارنامه سیاسی پیش از دهه ۲۰و تبار او مغفول مانده است. برای واکاوی این کارنامه و تبار به سراغ فریدون مجلسی رفتیم و از او خواستیم تا برایمان از کارنامه دوران جوانی و میانسالی مصدق و تبار این رجل سیاسی بگوید.

9 اسفند شاید در تقویم‌های معمولی روز مهمی نباشد، اما این روز در سال 1331 روزی بسیار مهمی محسوب می‌شد؛ روزی که اختلافات میان رهبران نهضت ملی شدن نفت ایران به اوج خود رسید و به عبارت دقیق‌تر آغازی برای اتفاقات منجر به «کودتا»ی 28 مرداد 1332 شد. از قضا 9 اسفند را روزی دانسته‌اند که در آن به جان محمد مصدق، سوء قصد شده است؛ روایتی که خود مصدق آن را تایید و تاکید می‌کند زندگی‌اش در خطر بوده است. اتفاقات این روز محمد مصدق را تبدیل به مردی کرد که حاصل آن را در 5 ماه ابتدایی سال 1332 شاهد بوده‌ایم.

واقعه ٣٠ تیر ١٣٣١ محصول واگرایی گسترده و فترت سیاسی دهه ٢٠ و تندرو شدن تحركات سیاسی كشور بود. بن‌بست مذاكرات نفتی كه نتیجه سازش‌ناپذیری دو طرف و دست بالا داشتن جناح‌های رادیكال بود، سبب شد مصدق عاجز از لاینحل ماندن مذاكرات نفتی و توطئه‌های داخلی و به خصوص ناكامی در كسب اكثریت مجلس ١٧ یكباره درخواست لایحه اختیارات ویژه از مجلس كند و با درخواست كنترل وزارت جنگ از شاه و مخالفت شاه با این طرح استعفای خود را اعلام كند. البته درخواست اختیارات ویژه از مجلس بی‌سابقه نبود و پیش‌تر هم نخست وزیران و وزرا از جمله خود مصدق و قوام چنین اختیاراتی گرفته بودند. مشكل جایی بود كه به دلیل خاستگاه سنتی و بی‌اعتبار بودن مجلس از سوی مصدق وی مجلس ١٧ را از دست رفته می‌دید به این علت كه اكثریتی برای حمایت از مصدق وجود نداشت.

نوۀ آیت‌الله سید ابوالقاسم کاشانی رهبر روحانی نهضت ملی شدن نفت، با تاکید بر صحت نامۀ منسوب به پدربزرگش خطاب به مصدق می‌گوید: «دکتر مصدق در واکنش به هشدار آیت‌الله کاشانی دربارۀ کودتای قریب‌الوقوع زاهدی گفته بود: این چیزها را توده‌ای‌ها سر زبان انداخته‌اند، باور نکنید!» محمدحسن سالمی این سخنان را در کتاب «یاد باد» که اخیراً توسط نشر شورآفرین به بازار نشر عرضه شده، بیان کرده است؛ کتابی که شرح گفت‌وگوی نادر رستگار و مجید تفرشی با اوست و پیش‌تر در خارج از ایران منتشر شده بود.

هرمز همایون‌پور از آماده انتشار شدن کتاب‌هایی مربوط به محمد مصدق و علی‌اصغر حکمت خبر داد. این نویسنده گفت: به تازگی دو کتاب آماده انتشار کرده‌ام که یکی از آن‌ها «میهن‌پرست ایرانی» نام دارد‌. این کتاب در واقع شرح حال دکتر محمد مصدق است که آن را یک محقق انگلیسی نوشته و من آن را ترجمه کرده‌ام.