1394/9/18 ۱۲:۰۹
نشست «گزارشی از هفتمین گردهمایی انجمن مطالعات جوامع فارسی زبان» با سخنرانی دکتر علی‌اشرف صادقی، زبان‌شناس و استاد گروه ادبیات دانشگاه تهران، دکتر عسگر بهرامی، عضو هیات علمی بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، مهندس داریوش بوربور، مدیر پژوهشکده و کتابخانه مطالعات ایرانشناسی، دکتر محسن جعفری‌مذهب، عضو هیات علمی کتابخانه ملی و حوریه سعیدی، مدیر انجمن زنان پژوهشگر تاریخ سه‌شنبه 17 آذرماه در سرای اهل قلم برگزار شد. جعفری مذهب دبیری این نشست را بر عهده داشت.
کرسی‌های زبان فارسی در شبه‌قاره حمایت نشد!
صادقی که قرار نبود در این نشست سخنرانی کند، در توضیح برخی مسائل در حوزه ایرانشناسی و زبان فارسی که مطرح شد، گفت: بنده در همایش‌های «انجمن مطالعات جوامع فارسی زبان» تا کنون تنها دو بار شرکت کردم؛ بار نخست در تفلیس گرجستان و بار دوم امسال در همایش این انجمن در استانبول شرکت کردم.
وی درباره افول زبان فارسی در شبه‌قاره هند اظهار کرد: این شبه‌قاره که بعدا به سه کشور هند، پاکستان و بنگلادش تبدیل شد، شاید بتوان گفت یکی از مناطقی بوده که بیشترین تاثیر را از زبان فارسی پذیرفته است. البته در حال حاضر می‌دانیم که زبان فارسی در شبه‌قاره رو به افول و کاملا در حال از بین رفتن است و مخصوصا این زوال در 36 سال اخیر که از کرسی‌های زبان فارسی در شبه‌قاره حمایت نشده، اتفاق افتاده است و دولت ایران نتوانسته از گسترش زبان فارسی در این ناحیه حمایت کند.
این عضو پیوسته فرهنگستان زبان فارسی عنوان کرد: متاسفانه پس از این‌که ایران نتوانست از کرسی‌های زبان فارسی در دانشگاه‌های پاکستان و هند حمایت کند، این کرسی‌ها به زبان عربی اختصاص یافته و در این کشورها درس زبان عربی در دوره دبیرستان جای زبان فارسی را گرفته است. این در حالی است که کشور عربستان به این وضعیت با اختصاص بودجه کمک می‌کند و به دنبال آن تبلیغ وهابیت را نیز انجام می‌دهد. حضور پررنگ عربستان در لفافه فعالیت‌های تحقیقی منجر به مسائلی می‌شود که به جای تحقیق فعالیت‌های دیگری صورت می‌گیرد.
سهم ایرانیان در تحقیقات ایرانشناسی پررنگ است
صادقی در بخش دیگری از سخنانش گفت: افراد شرکت‌کننده در همایش‌های «انجمن مطالعات جوامع فارسی زبان» در بیشتر مواقع ایرانی‌ها هستند؛ به عبارتی زمانی که سخن از زبان فارسی در میان است، یا منظور خود زبان و ادبیات فارسی است یا تحقیقاتی در حوزه تاریخ، جغرافیا و فرهنگ سرزمین ایران مدنظر است که البته تحقیقات در این زمینه را بیشتر ایرانی‌ها انجام دادند و سهم عمده از آن آنهاست. طبعا به همین دلیل ایرانیان در همایش‌های ایرانشناسی بیشتر سهیم هستند و بیشتر در این همایش‌ها شرکت می‌کنند.
وی با اشاره به استفاده اساسی از زبان فارسی در همایش‌های «انجمن مطالعات جوامع فارسی» زبان ادامه داد: از طرفی آن‌طور که بنده در دو همایشی که اشاره شد، شرکت کردم، تعداد اروپایی‌ها، امریکایی‌ها و کلا غیرایرانی‌ها در آن کمتر بود، اما درباره این‌که زبان فارسی، زبان اصلی این همایش‌ها یا انجمن‌های ایرانشناسی به طور اعم باشد، جای بحث دارد.
این استاد گروه ادبیات دانشگاه تهران بیان کرد: محققی که قصد دارد بر زبان و ادبیات فارسی تحقیق کند باید زبان فارسی را خوب بداند اما پژوهشگری که درباره تاریخ ساسانیان تحقیق می‌کند، شاید نیازی نباشد که زبان فارسی را بداند. اگر نیاز باشد که بخواهد «تاریخ بلعمی» یا تواریخ دیگر را بخواند، در حد مطالعه این کتاب‌ها می‌تواند زبان فارسی را بیاموزد؛ در اندازه‌ای که پس از آموزش بتواند به زبان فارسی تکلم کند یا مقاله بنویسد. در غیر این صورت فراگرفتن زبان فارسی، کار دشواری است. اگرچه بنده افراد ایرانشناسی را می‌شناسم که تنها می‌توانند زبان فارسی را صحبت کنند. مانند پروفسور ژیلبرت لازار که بیشتر تحقیقاتش درباره زبان فارسی دری بود و اکنون همین تحقیقات را رها کرده و در حال تحقیق بر زبان‌شناسی عمومی است. وی از جمله محققانی است که زبان فارسی را تکلم می‌کند، اما به زبان فارسی نمی‌تواند مقاله بنویسد.
ایرانشناسی بی‌نیاز از زبان فارسی نیست
حوریه سعیدی به تجربه خود که در یکی از همایش‌های «انجمن مطالعات جوامع فارسی زبان» شرکت کرده بود، اشاره کرد و گفت: من در همایش ایران‌شناسان اروپایی در کراکو و بعد از آن در همایش «انجمن مطالعات فارسی زبان» در حیدرآباد شرکت کردم که تقریبا این دو همایش هم‌زمان با هم برپا شده بود. در سخنانم تلاش می‌کنم نگاه مقایسه‌ای میان این دو همایش داشته باشم.
وی افزود: تعداد شرکت‌کنندگان در همایش ایرانشناسی کراکو بسیار بیشتر از همایش حیدرآباد بود و به طبع تعداد مقاله‌ها و نشست‌های تخصصی نیز بیشتر. به طوری که در کراکو گاهی تعداد نشست‌های جذاب و پرمحتوا به صورت هم‌زمان به قدری زیاد بود که قدرت انتخاب را برایم دشوار می‌کرد. در حالی که در حیدرآباد این ویژگی بسیار محدود بود و از طرفی چون به حوزه مطالعات تاریخی گرایش داشتم انتخابم نشست‌هایی در حوزه تاریخ بود. ضمن این‌که در حیدرآباد استفاده از زبان فارسی در ارائه مقاله‌ها مطرح بود.
این پژوهشگر حوزه تاریخ بیان کرد: بنده بر استفاده از زبان فارسی در همایش‌های ایرانشناسی نه تعصب ملی و شخصی، بلکه تعصب علمی دارم، زیرا معتقدم زمانی که محققی مدعی است در حوزه تاریخ ایران برای مثال تاریخ قاجار پژوهش کرده، از آنجا که حوزه کاری این دوره متکی به کتاب‌ها و اسناد فارسی است، نیازمند دانستن زبان فارسی است تا بتواند در این حوزه مطالعات تحقیقی انجام دهد. بنابراین طبیعی نیست که استاد تاریخ قاجار در انگلیس، خود را از مراجعه به اسناد تحقیقات فارسی در این دوره بی‌نیاز بداند. از همین رو بنده اعتقاد دارم که نشست‌های ایرانشناسی باید به زبان فارسی باشد. در حالی که متاسفانه در هند پژوهشگران و محققان مرتبط با حوزه ایرانشناسی با زبان فارسی بیگانه بودند.
تشکل‌های ایرانشناسی سیاسی نیستند
مهندس داریوش بوربور گفت: بانی «انجمن مطالعات جوامع فارسی زبان» سعید امیرارجمند است که نخستین همایش این انجمن در سال 2002 تشکیل شد و تا کنون 6، 7 همایش را برپا کرده که این همایش‌ها هر دو سال یک بار برپا شده است.
وی افزود: به طور کلی سه تشکل بزرگ ایرانشناسی در جهان وجود دارد؛ نخست «انجمن ایران‌شناسان» که بیشترین تعداد اعضا را دارد. دیگری «انجمن مطالعات جوامع فارسی زبان» است و بالاخره «انجمن ایران‌شناسان اروپایی» که بیشتر مربوط به استادان اروپایی است. در هر سه این تشکل‌های ایرانشناسی باید عضویت داشت تا بتوان مقاله‌ای در همایش‌های آنها ارائه کرد. ضمن این‌که باید سالانه مبلغی به عنوان حق‌عضویت به آنها پرداخت کرد. دو تشکل از این مجموعه را که نام بردم، دارای خبررسانی بسیار خوبی هستند و در سایت یا خبرنامه خود اطلاعات مناسبی به مخاطبان ارائه می‌دهند.
این مدیر پژوهشکده و کتابخانه مطالعات ایرانشناسی اظهار کرد: سه تشکل ایرانشناسی با هیچ دولتی وابستگی مالی و سیاسی ندارند. همچنین گردانندگان این تشکل‌ها بیشتر استادان دانشگاه از کشورهای مختلف و همچنین از ایران هستند. با این حال متاسفانه مشخص نیست به چه دلیلی انجمن ایرانشناسی تحت فیلتر اینترنتی در ایران است و امکان دسترسی به اخبار اطلاعات آن نیست.
تاثیر تحریم در پژوهش‌های ایرانشناسی
عسگر بهرامی، یکی دیگر از سخنرانان این نشست در تکمیل برخی توضیحات مهندس بوربور گفت: در «انجمن مطالعات جوامع فارسی زبان» هر چند وقت یک بار انتخاباتی برگزار می‌شود که در این انتخابات، مدیر، خزانه‌دار و هیات برگزارکننده همایش انتخاب می‌شوند که تا کنون امیرارجمند، رودی متی و پروانه پورشریعتی به سمت مدیریت انتخاب شدند. در حال حاضر امیرارجمند، مدیریت انجمن را به عهده دارد. همان‌طور که اشاره شد خبررسانی در این انجمن از طریق ایمیل به اعضاست و انتشار فراخوان عمومی کمتر اتفاق می‌افتد.
وی ادامه داد: برای عضو شدن در «انجمن مطالعات فارسی زبان» پرداخت مبلغی به عنوان حق عضویت وجود دارد که قبلا به دلایل مشکلات تحریم، اعضای ایرانی داخل کشور با حضور در همایش‌ها می‌توانستند حق عضویت سالانه و حق ثبت‌نام خود را پرداخت کنند، اما امسال این مشکل از سوی امیرارجمند حل شده و با باز کردن شماره حسابی در ایران حق عضویت پرداخت می‌شود. از طرفی انجمن با ارسال خبرنامه ایمیلی با اعضا در ارتباط است، اگرچه یک خبرنامه کاغذی نیز در این میان وجود دارد که انتشارات بریل آن را منتشر می‌کند.
عضو هیات علمی بنیاد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی عنوان کرد: مباحث مطالعاتی «انجمن مطالعات جوامع فارسی زبان» از ترکستان چین تا کشورهای بالکان را در برمی‌گیرد، به همین دلیل انجمن تلاش می‌کند که هر بار همایش در یکی از این کشورها برگزار شود. ضمن این‌که انجمن تا کنون، همایش‌های خود را در دوشنبه، تفلیس، لاهور، حیدرآباد، سارایوو و استانبول برپا کرده است.
یادی از زنده‌یاد کیومرث امیری
جعفری‌مذهب نیز درباره لزوم ارائه گزارشی از نشست‌های ایرانشناسی در دنیا، گفت: سال پیش کیومرث امیری، رایزن فرهنگی ایران در فیلیپین پیش‌قدم در ارائه گزارشی از یک همایش ایرانشناسی شد، متاسفانه وی دو ماه پیش درگذشت و امروز ما در صدد هستیم در ادامه راه مروری بر همایش‌های حوزه ایرانشناسی داشته باشیم که از سوی انجمن مطالعات جوامع فارسی زبان در استانبول ترکیه برگزار شد.
وی افزود: هر تلاش علمی باید نمودی داشته باشد و به صورتی خود را نشان دهد. از سوی دیگر نقد و بررسی و قدردانی از تلاش‌های علمی، یکی از وظایف نهادهای دانشگاهی، حکومتی و عمومی است. به طوری که نوشتن مقاله و نقد سالانه مورد توجه قرار می‌گیرد و به همین منظور جشنواره و جایزه‌هایی برپا شده است. سرودن، ترجمه و تصحیح نیز همین‌طور.
این عضو هیات علمی کتابخانه ملی عنوان کرد: یکی از فعالیت‌های علمی که هزینه‌بر و دیربازده بوده، شرکت در همایش‌های علمی است. گاه بیش از یک‌سال وقت و هزینه برای ثبت‌نام نیاز است، همچنین ارسال یک چکیده، نگارش مقاله و ترجمه به زبان همایش، تهیه مخارج سنگین سفر زمان‌بر و خسته‌کننده است. بنابراین سرای ایرانشناسی بر خود فرض کرده تا حد امکان از این فعالیت‌ها حمایت کند و در گام نخست می‌کوشد تا فرصتی در اختیار برخی شرکت‌کنندگان همایش‌های ایرانشناسی برای ارائه گزارش فراهم کند.
منبع: ایبنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید