دلایل تحریف آثار ناصر خسرو چیست؟

1394/2/22 ۱۰:۳۶

کسی که آثار ناصر خسرو را جعل کرده فارسی زبان بوده اما معلومات ناقصی داشته. او بعداز سقوط الموت می‌زیسته. برخلاف اظهارات جاعل که خواسته اعتقادات ناصر خسرو را تحریف کند، تمام منابع هم عصر ناصر خسرو او را اسماعیلی عنوان کرده‌اند.

کسی که آثار ناصر خسرو را جعل کرده فارسی زبان بوده اما معلومات ناقصی داشته. او بعداز سقوط الموت می‌زیسته. برخلاف اظهارات جاعل که خواسته اعتقادات ناصر خسرو را تحریف کند، تمام منابع هم عصر ناصر خسرو او را اسماعیلی عنوان کرده‌اند.

 دومین روز همایش ناصرخسرو در تالار مولوی دانشگاه شهید بهشتی دوشنبه(21 اردیبهشت) برگزار شد. سخنرانی‌ها در دو نشست صبح و بعد از ظهر و به موازات آنها، دو نشست هم در تالار ناصر خسرو که به همین مناسبت نامگذاری شده بود، برگزار شد. از میان سخنران‌های صبح می‌توان به سهیلا شهشهانی از دانشگاه شهید بهشتی،  نورعلی نورزادف؛ بهرام میرسعیدف و سبحان اعظم‌زاد از دانشگاه دولتی خجند تاجیکستان، مریم معزی از دانشگاه فردوسی مشهد، ربکا گولد از مطالعات اسلامی کالج ییل سنگاپور، توکلی صابری از امریکا، بهروز محمودی بختیاری از دانشگاه تهران، الما محمد از سوریه و سیدمهدی طباطبایی از دانشگاه شهید بهشتی اشاره کرد.

بهرام میرسعیدف در سخنانی با عنوان «سیمای ناصر خسرو در ادبیات معاصر تاجیک»گفت: ناصر خسرو در تاجیکستان همه‌جانبه مورد پژوهش قرار گرفته است. یکی از مهمترین تألیفات انجام شده، کتاب ناصر خسرو تألیف عرب‌زاده است که در 5  باب به شرح احوال و زمان زندگی او، الهیات، معرفت هستی و... نزد ناصر خسرو پرداخته است. کلیات ناصر خسرو نیز در تاجیکستان منتشر شده است. در 2003 میلادی هزارۀ ناصر خسرو در تاجیکستان هم برگزار شد. از دیگر تألیفات تاجیکی که به آن اشاره شد مجموعه‌ای علمی به نام ناصر خسرو دیروز، امروز، فردا و کتاب‌های عصیان خرد و خواب و بیداری بود که به روند گرایش ناصر خسرو به اسماعیلیه پرداخته است.

مجتبی رضایی نیز به بررسی «سیمای مسجد در سفرنامه ناصر خسرو» پرداخت و گفت: ناصر خسرو از وصف بنای مساجد بزرگ کوتاهی نکرده است. سیر سفرنامه ناصر خسرو از بیرون به درون و از جزء به کل است. توصیفات ناصر خسرو از مساجد دربرگیرنده مؤلفه‌های اصلی آن است. ناصر خسرو در سفرنامه به مقایسه مساجد با هم پرداخته و از مشاغل وابسته به مساجد از جمله منصب قضا سخن گفته است.

مریم معزی دربارۀ «انگیزه‌های سرگذشت‌نامه‌سازان ناصر خسرو» سخن گفت. آثار ناصر خسرو مورد تحریف قرار گرفته است و  سه دسته در این اتفاق نقش داشته‌اند: دشمنان او، دوستان او و عالمان.

به گفته‌ی معزی، کسی که آثار ناصر خسرو را جعل کرده فارسی زبان بوده اما معلومات ناقصی داشته است. اهل بدخشان بوده اما بعد از سقوط الموت می‌زیسته است. و برخلاف اظهارات جاعل که خواسته اعتقادات ناصر خسرو را تحریف کند، تمام منابع هم عصر ناصر خسرو او را اسماعیلی عنوان کرده‌اند.

نور علی نورزادف درباره «سفر نامه ناصر خسرو و تحول سنت‌های سفرنامه‌نویسی در ادبیات فارسی فرارود» سخن گفت و کوشید جایگاه ناصرخسرو را در نثر فارسی و خدمات او را در تالیف سفرنامه‌های فرارود مشخص کند.

به گفته‌ی او، نقش سفرنامۀ ناصرخسرو در تحول سفرنامه‌نویسی در ادبیات فارسی فرارود کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

او در سخنرانی خود به این مطلب اشاره کرد که: در این منطقه، نخستین اثری  که با شیوه و روش ناصرخسرو تالیف شد، اثر نویسنده قرن6 میلادی، زین‌الدین محمود واصفی با عنوان بدایع الوقایع بود. او زاده ی هرات بود اما مدت زیادی را در سمرقند به سر برده بود و بسیاری از وقایع این شهر را با شیوه‌ی ناصر خسرو در اثر خود آورده است. با این حال، برخلاف ناصر خسرو که بیشتر به حوادث واقعی توجه می‌کرد، واصفی حکایات تخیلی توجه بیشتری نشان داده است. از معروفترین ادیبان نیمه دوم قرن19میلادی قاری رحمت الله واضح بود. او مانند ناصرخسرو، سفرش را با هدف زیارت مکه و مدینه و اجرای مناسک حج آغاز کرد. توصیف شهر بغداد در اثر او نشان می‌دهد که قاری رحمت الله به سفرنامه ناصرخسرو توجه داشته است. تحف اهل بخارا کتاب دیگری است در عرصه‌ی سفرنامه‌نویسی که در همین دوره میرزا سراج حکیم بخارایی تالیف کرد.او بیش از دیگر همنوعان خود در سفرنامه‌نویسی از ناصر خسرو پیروی کرده است. خلاصه آنکه سبک ناصر خسرو در منطقۀ فرارود مکتبی سفرنامه نویسی شکل داد که تاکنون چندان محتوا و مضمون و سرچشمه‌های ادبی آن مورد بررسی قرار نگرفته است.

جعفری مذهب(عضو هیدت علمی کتابخانه ملی) نیز دربارۀ «سفرنامۀ ناصر خسرو، الگوی ایرانی گردشگری» سخن گفت.

به نظر او، سفرنامه‌های مارکوپولو و ابن بطوطه در جهان شناخته شده هستند اما ناصر خسرو را کمتر می‌شناسند. این اثر ارزشمند می‌تواند به عنوان الگوی گردشگری مورد توجه قرار بگیرد و کوشش شود جوانان ما با بزرگانی چون او از طریق کتاب‌های درسی و برنامه‌ریزی‌های دیگر فرهنگی آشنا شوند. به این منظور و با توجه به اینکه کودکان با اولین نماد تمدنی که حتی پیش از مدرسه رفتن آشنا می‌شوند، سکه و اسکناس است.

جعفری مذهب پیشنهاد کرد ترتیبی اتخاذ شود که تصویر ناصرخسرو و دیگر بزرگان ایران روی پول ایرانی چاپ شود تا کودکان پیش از مدرسه هم با تصویر و نام آنان آشنا شوند.

ابوالفضل قلی‌زاده از آکادمی علوم آذربایجان (اسمر ممدوا) با عنوان «سفرنامه مکه در ادبیات و سفرنامه ناصر خسرو» سخن گفت و به اهمیت دو شهر مکه و مدینه در سفرنامه ناصرخسرو اشاره کرد. سپس از تبحر ناصرخسرو در بسیاری از علوم زمان چون فلسفه و طب و موسیقی و کلام گفت و به مهمترین بخش زندگی ناصرخسرو، خواب دیدن او شخصی نورانی را و آغاز تحول فکری او سخن گفت.

ایلنا