هنر نساجی در شهر یزد

1394/2/20 ۱۱:۱۷

کتاب « هنر نساجی در شهر یزد » که در پنج فصل تنظیم شده به بررسی تاریخ هنر و صنعت نساجی در شهر یزد، دستگاهها و مواد اولیه مورد استفاده در نساجی و همچنین معرفی انواع محصولات بافته شده و کاربرد آنها در این شهر می پردازد.

الهام رضوی : کتاب « هنر نساجی در شهر یزد » که در پنج فصل تنظیم شده به بررسی تاریخ  هنر و صنعت نساجی  در شهر یزد، دستگاهها و مواد اولیه مورد استفاده در نساجی و همچنین معرفی انواع محصولات بافته شده و کاربرد آنها در این شهر می پردازد.

درفصل اول این کتاب به بررسی تاریخچه نساجی در شهر یزد ـ قبل و بعد از اسلام ـ می پردازد. دو دوره ساسانی و صفوی بیشتر مورد توجه نگارنده بوده است. شهر یزد در دوره ساسانی «.. از جمله شهرهایی بوده است که نه تنها در تجارت، به ویژه تجارت ابریشم ، بلکه در بافت پارچه های ظریف و زیبا به ویژه پارچه های ابریشمی مشهور بوده است. » (ص 25) همچنین پارچه هایی مانند پارچه طراز، دیبق، منیرو حریرسندس که متعلق به دوران ساسانی است و تهیه آن را به یزد نسبت می دهند معرفی شده اند. در بخش صفوی نیز علاوه بر بررسی پارچه های منسوب به یزد در این دوران، هنرمندان نقشبند یزدی در عهد صفوی و آثار به جا مانده از آنان معرفی شده اند.

در فصل دوم به بررسی دستگاههای بافندگی، اجزای تشکیل دهنده دستگاههای بافندگی سنتی، مراحل بافت منسوجات بافندگی با استفاده از این دستگاهها و تقسیم بندی این دستگاهها به لحاظ میزان کارایی و وضعیت قرار گرفتن بافنده و همچنین کارگاههای بافندگی کوچک در شهر یزد ، چگونگی استقرار این کارگاهها و اصول معماری آنها پرداخته شده است. فصل سوم شامل قسمتهای مختلفی مانند الیاف مورد استفاده در نساجی سنتی یزد و مراحل تبدیل شدن آن به کلاف و رنگرزی سنتی در شهر یزد می شود.

فصل چهارم در مورد دستبافتهای استان یزد می باشد. منسوجات سنتی یزد به سه گروه عمده تقسیم می شوند: منسوجاتی که صرفا جنبه کاربردی دارند و ارزان قیمت هستند و با نقش و طرحی ساده تولید می شوند مانند انواع پارچه های کرباس، جاجیم و .. دسته دومد محصولاتی بودند که از مرغوبیت بالاتری برخوردارند. پارچه های ابریشمی مانند دارایی، دستمال یزدی و .. در این گروه جای دارند. دسته سوم پارچه های بسیار مرغوبی بودند که به علت قیمت بالایی که داشتند تنها در دربار سلاطین و امراء مصرف می شدند. ترمه بافی و زری بافی دو نمونه معروف این گونه پارچه ها هستند.( ص190ـ189) در این بخش به تاریخچه این پارچه ها و مراحل تولید آنها پرداخته می شود و در فصل آخر نیز چند تن از هنرمندان نساج معاصر در یزد معرفی می شوند.

فهرست مطالب این کتاب به شرح زیر می باشد:

فصل اول

    تاریخ نساجی
    تاریخ نساجی در شهر یزد( دوران قبل از اسلام ـ دوران بعد از اسلام)

فصل دوم

    تعریف صنایع دستی
    تکنیکی شدن دستگاه بافندگی
    طرز کار ماشین بافندگی
    اجزای تشکیل دهنده دستگاه بافندگی سنتی
    مراحل بافت منسوجات دستباف
    مکانیزم تشکیل دهنده ژاکارد
    میزان تولید
    تقسیم دستگاه بافندگی سنتی به لحاظ میزان کارآیی
    تقسیم دستگاه های بافندگی سنتی به لحاظ وضعیت قرار گرفتن بافنده
    کارگاه های شعر بافی
    کارگاه های بافندگی کوچک
    پراکندگی کارگاه های شعر بافی
    کلیات بافندگی ( در گذشته و حال)
    بافندگی و ماشین بافندگی
    اصول معماری کارگاه های بافندگی
    فصل سوم
    الیاف ( طبیعی و مصنوعی)
    پنبه
    پشم
    کتان
    ابریشم
    تاریخچه رنگرزی
    رنگرزی سنتی
    رنگ های گیاهی
    رنگ حیوانی
    طریقه جمع آوری قرمزدانه
    رنگ های شیمیایی
    دکان های رنگرزی

فصل چهارم

    دستبافت ها
    ایجاد نقش در منسوجات سنتی
    انواع منسوجات سنتی یزد
    ترمه
    زری بافی
    مخمل
    پارچه قلمکار
    احرامی
    دارایی
    پتو
    روتختی
    رویه لحاف
    شال
    پلاس
    سفره
    شمد
    جیم
    کرباس
    قناویز
    روفرشی
    دندانی
    بقچه، لنگ، کیسه حمام
    پرده بافی
    ارمک
    چادرشب
    دستمال یزدی
    دستمال مرسریزه

فصل پنجم

    معرفی نساجان معاصر

مشخصات کتاب

هنر نساجی در شهر یزد، پژوهش و نگارش صدیقه رمضانخانی با همکاری لیلا مدرس مصدق؛ تهران: سبحان نور: یزد: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری،  پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی یزد، 1387.