قلمرو اندیشگانی سعدی؛ فراملی یا ملی؟

1403/2/4 ۱۲:۵۲

امروز همزمان با چهارمین روز از اردیبهشت‌ ماه قرار است برنامه گرامی‌داشت سعدی در سفارت هندوستان برگزار شود؛ برنامه‌ای فراملی که ضرورت آن بیش از پیش احساس می‌شود اما این پرسش مطرح است که قلمرو اندیشگانی سعدی این شاعر جهانی در سطح ملی کجاست و آیا مردم ایران نیز آن طور که شایسته است با تفکر و اندیشه این شاعر پرآوازه آشنایی دارند؟

اردیبهشت‌ماه شیراز با نام استاد سخن سعدی شیرازی مزین شده و هر سال به مناسبت فرا رسیدن این یادروز، برنامه‌های متنوع و مختلفی ویژه هفته گرامیداشت این شاعر پرآوازه در شهر راز برگزار می‌شود.

تدابیر برای فراملی شدن؛ برگزاری رویدادهای سفارتخانه‌ای

امسال هم تدابیری برای اجرای برنامه‌های مختلف ویژه پاسداشت از مقام این شاعر بزرگ اتخاذ شد اما آنچه که بزرگداشت سال ۱۴۰۳ را از سال‌های گذشته متمایز می‌کرد تلاش برای فراملی شدن سعدی و برگزاری رویداد علمی در ۲ سفارتخانه‌ بود.

به گفته متولیان فرهنگی فارس امسال برنامه‌های هفته سعدی منحصر به شیراز نبود بلکه سوم اردیبهشت ماه رویداد سعدی در اقلیم چین در دانشگاه علامه طباطبایی تهران برگزار شد و امروز نیز همزمان با چهارمین روز از اردیبهشت‌ قرار است برنامه گرامیداشت سعدی در سفارت هندوستان اجرا شود.

روز پنجم اردیبهشت‌ماه هم به رویداد سعدی و نظامیه بغداد در سفارت عراق اختصاص داده شده است.

شاعری فراملی در گیرودار ملی شدن

اینکه برگزاری این رویدادها به صورت فراملی تا چه اندازه می‌تواند به نهادینه کردن اندیشه‌های این شاعر بزرگ در شهرها و کشورهای مختلف جهان کمک کند پرسشی است که پاسخ دادن به آن با در نظر گرفتن شخصیت جهانی این شاعر کار دشواری نیست.

مردم ایران تا چه اندازه با اندیشه سعدی آشنایی دارند؟

اما جای بسی سوال است در کشوری که بسیاری از مردم آن هنوز هم از درک معانی و مفاهیم عمیق آثار این شاعر که شاعر بومی سرزمینشان هم محسوب می‌شود ناتوان هستند و آرامگاه مفاخر بزرگی مانند سعدی را تنها محلی برای گذران اوقات فراغت و تفرجگاهی جهت جذب گردشگر می‌دانند آیا می‌توان در اندیشه اجرای برنامه‌هایی خارج از کشور و فراملی کردن این نوع رویکردها بود؟

در کشوری که مردم آن هنوز حافظ را به تفأل زدن در زیر رواق‌های حافظیه و سعدی را به برآورده شدن آرزوهایشان در حوض ماهی آرامگاهش می‌شناسند، تا چه حد باید به فکر فرهنگ‌سازی ایده‌های ادبی در خارج از مرزها بود؟

آرامگاه سعدی پُربازدید اما...

در حال حاضر آرامگاه حافظ و سعدی جزو اماکن تاریخی پربازدید به شمار می‌روند که توانسته‌اند در نوروز امسال جایگاه اول و دوم را از نظر آمار بازدیدکنندگان به خود اختصاص دهند، کسب این جایگاه و قرار گرفتن این اماکن تاریخی و فرهنگی در صدر بازدیدها هر ساله در ایام مختلف سال رقم می‌خورد و مردم ایران از جای جای کشور برای بازدید از این مکان‌های روح‌انگیز به شهر راز می‌آیند.

این در حالیست که بسیاری از مردم این کشور هنوز با اشعار این شاعران بزرگ آشنا نیستند و به درکی از مفاهیم عمیق این مفاخر در آثارشان نرسیده‌اند.

بدن شک ترویج نگاه فلسفی این شاعران بزرگ در بین مردم جهان کاری بس ارزشمند است اما در شرایط کنونی آنچه بیش از هر چیز دیگر ضرورت دارد اندیشیدن تمهیداتی برای بهره‌ بردن مردم سرزمین ایران از تفکر و شیوه اندیشگانی این مفاخر است

پژوهشگر ادبی: ادبیات ایران علاقمندی‌های وافری در فرامرزها دارد

دکترای ادبیات و پژوهشگر ادبی در این باره گفت: ادبیات ایران از دیرباز تاکنون علاقمندی‌های وافری برای فرامرزها و مردم خارج از ایران داشته که می‌توانیم به جرأت بگوییم که پژوهشگران بزرگ دنیا که علاقمند به ادبیات بودند حتما سری به آثار مفاخر و ادیبان ایران از جمله سعدی، حافظ، فردوسی و دیگر شخصیت‌های خاص زبان و ادبیات فارسی زده‌اند و با این آثار مراوده داشته‌اند.

غلامرضا خوش اقبال افزود: برخی پژوهشگران و متخصصان خارج از کشور ایران مانند کارنو هستند که مشخصا در مورد آثار بزرگانی مانند سعدی پژوهش کرده و در این زمینه مقالات و تحقیقات باارزشی نیز ارائه داده‌اند.

ضرورت اجرایی کردن رویکرد فراملی شدن مفاخر

وی بر ضرورت اجرایی کردن رویکرد فراملی شدن مفاخر ایرانی تأکید کرد و شعرا و ادبیان ایران را نمایندگان پیشرو فرهنگی برای معرفی هویت این سرزمین دانست و گفت: مفاخر بزرگی از جمله سعدی، حافظ، عطار و نظامی نماینده مردم ایران و نماینده فرهنگ و تمدن این کشور هستند، آنها نمایندگان زرین ایران برای معرفی فرهنگ، شخصیت و آداب و رسوم مردم این کشور به شمار می‌روند چراکه زبان و ادبیات آنها همواره فراتر از مرزهای سرزمین ایران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

خوش‌اقبال اضافه کرد: امروز نیاز ما برای معرفی این بزرگان به دنیا بیش از پیش احساس می‌شود زیرا فضای مجازی بخش عمده‌ای از زندگی مردم را به خود اختصاص داده و ساختارهای معرفی از فرهنگ فاصله گرفته‌اند، در چنین شرایطی افراد بزرگی همچون سعدی و حافظ که بن‌مایه‌های ادبی دارند می‌توانند مهمترین عوامل برای صادرات و انتقال مفاهیم زندگی به دیگر کشورها باشند، لذا این نگاه فراملی نگاهی ارزشمند و حائز اهمیت است.

کم آشنایی مردم ایران با فرهنگ و تمدن کشور

معاون فرهنگی و رسانه ای اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس یادآور شد: بدون شک نهادینه کردن افکار و اندیشه‌های این بزرگان در کشور ایران نیز نیاز به اتخاذ تدابیر اساسی دارد، باید راهکارهای فرهنگ‌سازی به صورت مجدد مورد بررسی قرار بگیرد.

این پژوهشگر ادبی افزود: همچنان که فضای مجازی در سایر کشورها وقت زیادی از اوقات فراغت مردم را به خود اختصاص داده و موجبات کاهش مطالعه و رجوع به کتاب را فراهم کرده در کشور ایران هم این مشکل به چشم می‌خورد، متأسفانه برخی از مردم آن گونه که باید به اصل خویش بازنمی‌گردند و مطالعه فرهنگ، تمدن و ادبیات را در اولویت برنامه‌های زندگی خود قرار نمی‌دهند.

باید برای نسل جدیدی که در حال حاضر مهمترین اطلاعات خود را از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی دریافت می‌کند خوراک محتوایی تأمین شود که این خوراک هم بایستی از فرهنگ و تمدن ایران باشدچه باید کرد؟

وی به بیان راهکارهایی برای حل این مشکل پرداخت و گفت: بودن شک روزهایی که در تقویم رسمی کشور به عنوان روز بزرگداشت مفاخر در نظر گرفته شده می‌توانند تلنگری برای مردم تلقی شوند تا از این طریق مردم و به ویژه نسل جدید را با کتاب و دستاوردهای ادبیات ایران آشتی دهیم.

تأمین خوراک محتوایی از فرهنگ و تمدن

به گفته خوش‌اقبال باید برای نسل جدیدی که در حال حاضر مهمترین اطلاعات خود را از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی دریافت می‌کند خوراک محتوایی تأمین شود که این خوراک هم بایستی از فرهنگ و تمدن ایران باشد.

لزوم نهادینه کردن اندیشه‌های مفاخر

او معتقد است جذابیت‌های آثار سعدی، حافظ و دیگر شعرای ایران هنوز برای مردم ایران نیز نمایان نشده چراکه اکثر مردم به عنوان یک تخصص به آثار این بزرگان نگاه می‌کنند در صورتی که ادبیات مادر همه هنرهاست و باید در زندگی مردم به ویژه مردم فارسی‌زبان جریان داشته باشد.

معاون فرهنگی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس افزود: امسال برای تحقق این اهداف سفارت‌خانه‌ها درگیر شدند و از شخصیت‌های پژوهش‌محور کشورهای سفارت‌خانه‌ها برای سخنرانی در برنامه‌های فرهنگی بهره گرفتیم اما بهترین راه برای انتقال مفهوم در سایر کشورها این است که رایزنی‌های فرهنگی ایران دستاوردهای کشور با عنصر ادبیات را بهانه‌ای برای معرفی فرهنگ و تمدن ایران قرار دهند و به ترویج آن در کشورهای مختلف جهان بپردازند.

البته یکی از رویکردهایی که امسال برای معرفی سعدی به مردم به ویژه کودکان و نوجوانان مورد توجه قرار گرفت حضور دانش‌آموزان و پیش‌دبستانی‌ها برای شرکت در مراسم گلباران آرامگاه این شاعر بزرگ بود، البته این رویکرد نباید تنها به حضور این قشر در آرامگاه محدود شود بلکه باید تدابیر اساسی برای آشنایی با شیوه تفکر و یادگیری آموزه‌های این مفاخر مبتنی بر سبک زندگی در مدارس و دیگر مکان‌های آموزشی اتخاذ شود.

منبع: ایرنا