1400/2/28 ۱۰:۰۳
همایش مجازی بین‌المللی «حکیمان خراسان؛ از حکیم توس تا حکیم نیشابور»، دیروز به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.
در این مراسم دکتر آذرمیدخت صفوی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علیگر هند، طی سخنانی درباره «انسان‌دوستی فردوسی» گفت: سراینده شاهنامه، ما را با فکر مثبت و سالم خود به سوی جهان همزیستی راهنمایی می‌کند، همت سرخورده ما را برمی‌انگیزد و ما را از حضیض خودخواهی و جنگ و تهاجم و تشدد به سوی جهان همزیستی و انسان‌دوستی می‌برد. فردوسی نه تنها در احیای زبان فارسی نقش دارد، بلکه وقتی می‌گوید «عجم زنده کردم بدین پارسی» مقصودش این نیست که فقط فارسی دری را زنده کرده است بلکه هویت ملی ایران را حفظ و نگهبانی کرده و مزایای اخلاقی و ستوده‌های کردار انسانی را که در ایران قدیم وجود داشت، احیا کرده است. «عجم» یک جسد بی‌جان مادی نبوده که فردوسی در آن روح دمیده باشد، بلکه از تمامی آن ستوده‌های اخلاقی و اسلامی نگهبانی کرده است.
وی افزود: مراد فردوسی از انسان‌دوستی صرفاً شفقت و ترحم بر نوع انسان نیست، بلکه یک کل است مشتمل بر اجزای گوناگون. اروپایی‌ها می‌گویند ما اولین کسانی بودیم که انسان‌دوستی را یک کل مشتمل بر اجزای مختلف، معرفی کردیم ولی ما باید بدانیم، فردوسی، شاعر بزرگ ایران و جهان، بذرپاش فکر انسان‌دوستی و اومانیسم بود که در شاهنامه، با شخصیت‌های رستم، تهمینه، رودابه، کاوه، و هزاران شخصیت دیگر، صفات انسان‌دوستی را به‌طور متنوع جلوه میدهد.
صفوی تأکید کرد: آزادی و آزادی‌‌خواهی فردوسی یکی از ویژگی‌های مهم شاهنامه است. کاوه در مبارزه با ضحاک، همه مردم را زیر پرچم چرمی خود علیه استبداد جمع کرد. فردوسی نیز قدم به قدم با کاوه زیر آن پرچم می‌رود و ما را آماده می‌کند همیشه علیه استبداد قیام کنیم. عدل و دادجویی هم یکی از مزایای مهم انسان‌دوستی است زیرا اگر در جامعه‌ای نابرابری حاکم باشد، آن جامعه اصلا انسان‌دوست نیست. همچنین شاهنامه کتابی برای شاهان بود ولی فردوسی به حمد و ثنای شاهان نپرداخت و به آنان هشدار داد اگر عادل نباشید، یک فرمانروای خوب نخواهید بود. در جامعه عادل شاهنامه، تبعیض و تعصب راهی ندارد و برادرخواندگی و برابری جریان دارد و بر خردورزی تأکید شده است. فردوسی حماسه‌سرا است ولی در هیچ‌جای شاهنامه خشونت جنگ را نمی‌پسندد و همیشه نابسامانی و فجایع دردآور و بدبختی‌های جنگ را برای ما توضیح میدهد و به ما هشدار میدهد که هر جامعه‌ای که به جنگ دچار شود، این بدبختی‌ها به سراغش خواهند رفت .
دکتر مهدی ماحوزی، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه این مراسم «ویژگی‌های مشترک حکیم ابوالقاسم فردوسی و حکیم خیام نیشابوری» را چنین تبیین کرد: این دو حکیم برخاسته از اقلیم فرهنگ‌پرور خراسان هستند. فردوسی و خیام، هر دو حکیمند و آگاه به دانش‌های زمان. شاهنامه بزرگ‌ترین نماد فرهنگی ملت ایرانی است و شاهکاری است هنری، ادبی و فلسفی و جنبه اسطوره‌ای و تاریخی آن نیز زیر تأثیر خورشید پرفروغ هنر و ادب فارسی است. زیبایی و بی‌همتایی طبع شعر فردوسی و حکمت پویای اندیشه آخربین او توانسته است با بلاغتی شگفت‌انگیز، شاهنامه را به شاهکاری غیرقابل دسترس در عرصه حکمت و ادب فارسی تبدیل و به جهانیان معرفی کند که به‌راستی احیاگر زبان و فرهنگ فارس است و در سرتاسر این گنج‌نامه، فردوسی همچون پدر فرهنگی این ملت باستانی و اهورایی با افسانه‌های بلند خود، مجد و عظمت گذشته ایران را یادآور می‌شود و روح مناعت در آنان می‌دمد و با شناختی گسترده که از گذشته ایران و پیش‌بینی‌های دقیق که از آینده این مرز و بوم داشته است، بزرگ‌ترین حماسه فرهنگی و ادبی جهان را به زبان فاخر فارسی پدید آورد.
وی همچنین خیام را از سرآمدان ریاضیات، نجوم و فلسفه و از نام‌آوران عرصه رباعی برشمرد و گفت: رباعی‌های خیام بیشتر در زمینه نقد اندیشه‌های فلسفی و کلامی و به‌ویژه نشان دادن عجز و ناآگاهی بشر در برابر جهان هستی و راز آفرینش هستند. واژه‌های کلیدی رباعیات اصیل خیام عبارتند از: «نهایت و بدایت جهان»، «شک فلسفی»، «کفر و الحاد»، «باده‌گساری»، «دم را غنیمت شمردن»، «پاداش و کیفر»، «عناصر چهارگانه»، «ترکیب و انحلال»، «تقدیر»، «حادث و قدیم»، «فلسفه و کلام»، «معرفت»، «روحیه پرسشگری»، «ناپایداری جهان»، «قناعت»، «جام جم»، «شریعت و طریقت و حقیقت»، «استهزا»، «اعتراض»، «نسیان»، «وحشت از مرگ»، «عشق به زندگی» و «قدرت سرنوشت».
زرینه خان، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علیگر هند نیز در این همایش اظهار کرد: شاهنامه کتاب مقدسی است که تاریخ ایران باستان را زنده کرده و در ادبیات جهان مقام بلندی یافته است. فردوسی، شاعر بزرگ و حماسه‌سرای ایران، در خانواده‌ای ثروتمند به دنیا آمد و صاحب مزارع بزرگ بود. او مردی میهن‌پرست بود و به تاریخ ایران علاقه فراوان داشت. در زمان قدیم کتاب‌ها مال پادشاهان و شاهزادگان بود و دسترسی عموم به آنها مشکل بود. فردوسی سال ۳۷۰ و در چهل سالگی نظم شاهنامه را آغاز کرد و در سال چهارصد به پایان رسانید.
وی افزود:آغاز شاهنامه حمد و ثنای خدای بزرگ و شکر نعمت‌های اوست. در اولین داستان از کیومرث، اولین پادشاه صحبت شده و سرنوشت پنجاه پادشاه ذکر می‌شود. بیان رزم و بزم پادشاهان و پهلوانان، زینت شاهنامه است. داستان شاهنامه در ذکر سرنوشت آخرین پادشاه ساسانی، یزدگرد سوم و شکست ایران از اعراب، به پایان می‌رسد. در شاهنامه نه فقط رزم مردان کارزار تشریح شده، بلکه درباره تمدن و کشاورزی، پوشاک و خوراک و غیره هم صحبت شده است. داستان‌های ضحاک، کاوه و فریدون هم در شاهنامه آمده‌اند که قدیمی‌‌ترین داستان‌های آریایی‌اند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: داستان رستم و جنگ با سهراب و کشتن پسر توسط پدر، دشمنی میان ایران و توران و ظهور زرتشت نیز در شاهنامه آمده است. داستان اسکندر، اگرچه از یونان گرفته شده، ولی در شاهنامه هست. فردوسی در بزرگی و فضایل خرد و دانش، اشعار پرمغزی سروده است؛ زیرا می‌داند بدون خرد و دانش، زیستن محال است.
علیرضا قیامتی، عضو هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان مشهد نیز طی سخنانی گفت: بی‌گمان شاهنامه، سند شکوهمند فرهنگ و تمدن ایران و بزرگ‌ترین حماسه جهانی است که توانسته در گردآوری و تدوین هویت ملی ما اثرگذار باشد. شاهنامه در طول تاریخ، همواره پناهگاه مردم ایران و موجب دوام و قوام و پیوستگی و استواری ایران بوده است. در زمان حمله مغول، ابوطالب کاشی، شاعر ایرانی به آرامگاه فردوسی رفت و غم دلش را با حکیم ایران‌زمین درمیان گذاشت. جغرافیای ایران، جغرافیای نیک‌اندیشی است و نام ایران از این رو در شاهنامه ستودنی است که همواره در این خاک، پیام مهر و دانش و انسانیت به دنیا مخابره شده است. این نکته‌ای است که در شاهنامه به آن اشاره شده و ایران را ظرف نیکی‌ها قرار داده است.
وی افزود: شاهنامه فقط یک اثر حماسی و میهن‌گرایانه نیست؛ بلکه دانشنامه راستی و مهرورزی و حکمت است و داستان‌هایش در خدمت اخلاق و حکمتند.
قیامتی تأکید کرد: اساس اندیشه فردوسی، غمگساری دیگران، اندوه دیگران را کشیدن و به فکر انسانیت بودن است. در شاهنامه شادمانی زمانی به‌دست می‌آید که رنج و اندوه و ستمی نباشد. انگیزه جنگ‌های ایرانیان در شاهنامه، برقراری دادگری و پشتیبانی از ستم‌دیدگان است در حالی که در ایلیاد و ادیسه، محور جنگ‌ها ربودن زنی است که خودش با دشمنان همراهی کرده بود. در شاهنامه جنگ‌ها بر سر نیکی و آزادگی است. شاهنامه بیشترین توصیه به صلح را دارد. ابیاتی که در توصیه صلح و آشتی در شاهنامه داریم، در هیچ حماسه دیگری نداریم. فردوسی در دل جنگ‌ها به صلح و آشتی سفارش می‌کند و خون بی‌گناه ریختن را بزرگ‌ترین گناه می‌داند. در گنجینه اخلاق شاهنامه، خرد و اخلاق و یکتاپرستی به‌هم پیوسته‌اند. همچنین شاهنامه آیین شهریاری و تمامی ظرایف حکومت‌‌داری، دیپلماسی خارجی و مراودات بازرگانی را به جهانیان می‌نمایاند.
حداد عادل: شاهنامه مجموعه‌ای از ارزش‌ها و راه و رسم زندگی است
نشست مجازی «روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی» دیروز با حضور چهره‌های ادبی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد.
به گزارش ایرنا، رئیس بنیاد سعدی در ابتدای این نشست مجازی، گفت: زبان فارسی برای همه ملت‌های فارسی زبان، دریچه‌ای به سوی گذشته است. با زبان فارسی می‌توانیم بدانیم مادران و پدران ما در گذشته چگونه فکر می‌کردند و بر آنها چه گذشته است.
غلامعلی حداد عادل افزود: زبان ابزار ارتباطی افقی و طولی ما است. ما در طول زبان، ارتباط در زمانی با گذشتگان برقرار می‌کنیم و در محور افقی، ارتباط همزمانی با همعصران خود داریم. فردوسی، کاخ بزرگی را با رنجی سی ساله ساخت تا زبان از باد و باران گزند نبیند و در این هزار و اندی سال که از سرودن شاهنامه گذشته است همینطور شده است.
وی توضیح داد: شاهنامه فردوسی، بیش از شصت هزار بیت دارد که در روستاها نقل محافل و در قهوه‌خانه‌ها و زورخانه‌ها وسیله پیوند و سرگرمی مردم بوده‌است. اما به همان اندازه که عامه مردم شیفته شاهنامه هستند، پژوهشگران و استادان نیز آن را مانند دریای عمیقی می‌دانند که پژوهش بیشتری را می‌طلبد.
رئیس بنیاد سعدی تأکید کرد: این حماسه شبیه فتحنامه‌های بعد از خودش نیست و در این هزار سال ده‌ها اثر شعری دیگر به تقلید از شاهنامه سروده شده‌اند اما هیچکدام شاهنامه نشده‌اند؛ زیرا شاهنامه مجموعه‌ای از ارزش‌ها و راه و رسم زندگی است و مردم با خواندن شاهنامه احساس می‌کنند خودشان را با همه غم‌ها و شادی‌ها می‌بینند؛ به همین دلیل در ایران، روز پاسداشت زبان فارسی، روز بزرگداشت فردوسی نامیده شده است .
علی رواقی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز اظهار کرد: شاهنامه یکی از بلندترین نسخه‌های ادبی ما در قرن چهارم هجری است و به دلیل بدخوانی‌ها اشتباهات زیادی در چاپ‌های آن وجود دارد؛ به همین دلیل چاپ مجدد شاهنامه یک نیاز ملی است و اگر این چاپ صورت نگیرد، نزدیک به ۱۰۰۰بیت از فردوسی بدخوانی شده است.
سفیر جمهوری تاجیکستان در ایران نیز با اشاره به اهمیت زبان فارسی در احیای اصالت فرهنگی و هویت تاریخی گفت: زبان فارسی در قرن‌های نخست اسلام، اصالت فرهنگ و هویت ایران را حفظ کرد.
نظام‌الدین زاهدی افزود: همین زبان فارسی در دوره شوروی، موجب وحدت تاجیک‌ها شد و امروز نیز باعث پیوستگی معنوی و فرهنگی مردم تاجیکستان با مردم ایران و افغانستان و سایر مناطق شده‌است.
عبدالغفور لیوال، سفیر افغانستان در ایران نیز اظهار کرد: فردوسی، زبان پالوده و فخیم فارسی را برگزید و به احیای عظمت گذشته‌ها پرداخت تا شکاف‌ها را وصله زده و یگانگی ایجاد کند.
وی ادامه داد: افغانستان عزیز یکی از سزمین‌هایی است که فردوسی از آن یاد می‌کند. قلمرو فردوسی سرزمینی است که همه فارسی‌زبانان ساکنان آن هستند و میراث‌های مشترک ملت‌ها، زمینه‌ساز نزدیکی و پیوند آنان می‌شود.
در ادامه سفیر جمهوری ازبکستان با اشاره به آموزش زبان فارسی در ازبکستان توضیح داد: ایران‌شناسی معاصر، رشته مخصوصی است که تدریس آن از سال ۱۹۱۸میلادی در ازبکستان آغاز شده است و در سمرقند، بخارا و تاشکند تدریس می‌شود.
بهادر عبدالله یف افزود: دانشگاه شرق‌شناسی تاشکند، مهم‌ترین مرکزی است که در آن سالانه ۳۲۰دانشجو در رشته زبان فارسی به عنوان زبان اول و دوم تحصیل می‌کنند و انستیتوی ابوریحان بیرونی نیز یکی از مراکز مهم و فعال در حوزه نسخ‌شناسی و نسخه‌خوانی است .
منبع: روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید