از قعرِ شرق تا قلبِ غرب

1399/12/26 ۱۰:۱۵

همه عمر كوشیدند و پوییدند تا ایران را بشناسند؛ از ادبیات فارسی كهن و معاصر گرفته تا باستان‌شناسی و زبان‌پژوهی. لحظه‌ای عدول نكردند از نیل به هدفی كه نیتش را در ذهن و ضمیر پرورده بودند. كاری نداشتند ایران، سرزمین مادری‌شان نیست كه بل ایران را وطنِ دومِ خود می‌پنداشتند. اما حالا در پایانِ سال 1399، سوگ‌وارِ 9 تن از آنان هستیم كه جایگاه و پایگاهِ علمی و عملی‌شان اگرچه خالی شده اما نام‌شان و یادشان تا همیشه بر تارك جهانِ ایران‌شناسی می‌درخشد.

درگذشتگان ایران‌شناس سال 1399

حمیدرضا محمدی: همه عمر كوشیدند و پوییدند تا ایران را بشناسند؛ از ادبیات فارسی كهن و معاصر گرفته تا باستان‌شناسی و زبان‌پژوهی. لحظه‌ای عدول نكردند از نیل به هدفی كه نیتش را در ذهن و ضمیر پرورده بودند. كاری نداشتند ایران، سرزمین مادری‌شان نیست كه بل ایران را وطنِ دومِ خود می‌پنداشتند. اما حالا در پایانِ سال 1399، سوگ‌وارِ 9 تن از آنان هستیم كه جایگاه و پایگاهِ علمی و عملی‌شان اگرچه خالی شده اما نام‌شان و یادشان تا همیشه بر تارك جهانِ ایران‌شناسی می‌درخشد.

گلچهره اعظم‌آوا،  (ازبكستان،2020 -   1952)

 در رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خاورشناسی تاشكند ازبكستان درس خوانده بود. او كه در این‌سال‌ها در مراكز و موسسات مختلف آموزشی و دانشگاهی ازبكستان تدریس می‌كرد، ضمنا دو عنوان كتاب آموزش زبان فارسی و چند رساله از خود به یادگار گذاشته است.

جوره‌بیك نذری،   (تاجیكستان، 2020-‌1946)

سه ‌سال پایان عمر خود را در جایگاه مدیریتِ موسسه میراث خطی پژوهشگاه شرق‌شناسی وابسته به فرهنگستان علوم ملی تاجیكستان گذراند. او همچنین سال‌ها رییس پژوهشگاه شرق‌شناسی را هم برعهده داشت. از او دو عنوان كتاب در ایران به چاپ رسیده است؛ «نامه و نامه‌نگاری در شاهنامه» و «لیلی و مجنونِ مكتبی شیرازی». او ازجمله ایران‌شناسانی بود كه نه ‌فقط در حوزه ادبیات كه در موسیقی هم ید طولایی داشت.

دیوید استروناخ ،   (اسكاتلند،2020 -  1931)

در دهه پنجاه خورشیدی، مدیرعامل موسسه ایرانشناسی بریتانیا بود و سال‌ها در نویسندگان دانشنامه ایرانیكا می‌نوشت. او در عرصه باستان‌شناسی، از نخستین كسانی بود كه از سال 1346، به ‌مدت یك‌دهه درباره ارگ باستانی نوشیجان ملایر مطالعه كرد. همچنین در دو سال نخست دهه چهل، پژوهش‌هایی درباره كاركرد تل‌تخت پاسارگاد صورت داد. ازجمله دیگر تجربه‌های فعالیت او در ایران، شهر اشكانی صددروازه و برج‌های سلجوقی همچون برج شبلی دماوند قابل اشاره است.

ژنویو دولفوس،  (فرانسه 2020 - 1938)

او در ایران، به كاوش در تپه‌های جعفرآباد، جوی و بندبال در خوزستان شهره است كه به دوران نوسنگی برمی‌گردد. در سی‌سالگی و پس از به عضویت در مركز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه (CNRS)، در كنار ژان پرو، یكی از اعضای كاوشگری شوش بود و حتی كتاب «اشغال شوشان در هزاره پنجم و آغاز هزاره چهارم ق. م، در شوش و جنوب غرب ایران» را   در كنار او نوشت.

بیانكاماریا اسكارچا آمورِتی  ،  (ایتالیا، 2020 - 1938)

او كه همسر جان روبرتو اسكارچیا، ایران‌شناس ایتالیایی بود، بیشتر با پژوهش‌های شیعه‌شناسانه‌اش شناخته می‌شود. او سال‌ها استاد اسلام‌شناسی در دانشگاه ساپینزا رُم بود و او تحقیقات بسیاری درباره ارج و اجر زن در اسلام بالاعم و شیعه بالاخص صورت داد و حتی روی امامزاده‌های زن مطالعه كرد. یازده‌مقاله او، ازجمله «چگونگی شكل‌گیری امامزاده» و «اجتهاد: وسیله‌‌ای برای تداوم یا عاملی برای استحاله؟» در كتابی با عنوان «مطالعات شیعه‌‌‌شناسی در ایتالیا» در ایران منتشر شده است.

محمد ره‌نورد زریاب ، (افغانستان،2020 -   1944)

سال‌های سال می‌نوشت؛ از داستان‌نویسی تا روزنامه‌نگاری. چه سال‌های تحصیل در لندن و تبعید در پاریس و چه سال‌های زندگی در وطن، در كابل. از سرآمدترین نویسندگان افغانستان بود و حتی دوسال پایانی دهه هفتاد خورشیدی، ریاست اتحادیه نویسندگان این كشور را عهده‌دار بود. او كه ترجمه هم می‌كرد و مقاله پژوهشی هم می‌نوشت، در این سال‌های اخیر، موسسه‌ای انتشاراتی به ‌نامش ایجاد شده بود و آثارش را طبع می‌كرد.

ولفرام كلایس ،  (آلمان،2020 – 1930)

كاوش‌های باستان‌شناسی در تخت سلیمان، مسجد سلیمان، بسطام و بیستون زیر نظرش انجام شد. اما ارتباط او با فضای باستان‌شناسی ایران بسیار بیش از اینهاست؛ نخستین‌بار، وقتی 29 ساله بود به ایران سفر كرد، دو سال بعد، مدیر دوم موسسه باستان‌شناسی آلمان در تهران شد و یك‌سال بعد، مدیر اصلی آن شد. عنوانی كه تا سال 1986 یدك می‌كشید. كتاب‌های بسطام ۱و۲، كاروان‌سراهای ایران و تاریخ معماری ایران، از او در ایران ترجمه شده است.

میشل كازانوا ،  (فرانسه، 2020 – 1960)

یكی از كسانی است كه شناخت شهر سوخته مدیون و مرهونِ اوست. سال‌ها، ابتدا در دانشگاه لیون 2 و بعد، دانشگاه سوربن، ازجمله صاحب‌نظران باستان‌شناسی ایران بود. او در حوزه سنگ‌های قیمتی عصر باستان متخصص بود و حتی مقالاتی درباره تولید و تجارت ظروف مرمری و زیورآلات سنگ‌های نیمه‌قیمتی در عصر مفرغ ایران منتشر كرد. او قرار بود فصل تازه‌ای از مطالعات درباره ترنگ تپه در جلگه گرگان را سامان دهد كه عمرش كفاف نداد.

آنا وانزان،  (ایتالیا، 2020 -1955)

ادبیات فارسی معاصر را خوب می‌شناخت و از این رو، شناخته‌شدن ایران در ایتالیا و ادبیات فارسی در ادبیات ایتالیایی وام‌دارِ اوست. با «كلمات بی‌پرده»، جهان داستانی ۱۵ نویسنده زن ایرانی را در آنجا شناساند و در ادامه، آثار داستان‌نویسانی چون صادق هدایت، ایرج پزشك‌زاد، سیمین دانشور و شهرنوش پارسی‌پور را به زبان مردم كشور خود بازگرداند. او كه در دانشگاه كا-فوسكاری ونیز، زبان‌ها و فرهنگ‌های شرقی خوانده بود، دكترای مطالعات خاورنزدیك را هم از دانشگاه نیویورك دریافت كرد.

منبع: روزنامه اعتماد