آیین بدرقۀ دکتر احمد پاکتچی، سفیر ایران در یونسکو در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی

1399/10/24 ۱۸:۰۸

دکتر احمد پاکتچی، عضو شورای عالی علمی و مدیر بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، به عنوان سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در یونسکو منصوب شد. به همین مناسبت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی صبح روز یکشنبه 21 دی ماه 1399، در مراسمی از ایشان تجلیل به عمل آورد.

دبا: دکتر احمد پاکتچی، عضو شورای عالی علمی و مدیر بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، به عنوان سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در یونسکو منصوب شد. به همین مناسبت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی صبح روز یکشنبه 21 دی ماه 1399، در مراسمی از ایشان تجلیل به عمل آورد.

درآغاز این مراسم، کاظم موسوی بجنوردی، رئیس و بنیان‌گذارمرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامیگفت:  امروز برای ما روز فرخنده ای است. امروز روز تودیع نیست. امروز روز تبریک است. تبریک به دوست و همکار قدیمی ما آقای دکتر پاکتچی. امیدوارم نقش مهمتری را برای کشورمان ایفا کند. ایشان واقعا سزاوار هرگونه رشد و ترقی است.ایران سابقه و افتخاراتی دارد که شاید ملتهای دیگر چنین افتخاراتی نداشته باشند. البته من نمی خواهم فقط به افتخارات گذشته نگاه کنم و فقط به آن تکیه کنم. بهر حال باید تلاش کنیم که در این دنیای پرتلاطم و متنوع که با سرعت زیاد در حال پیشرفت است، ما ایرانیان هم جایگاه خود را داشته باشیم و نقشی در این داد و ستدهای فرهنگی و علمی ایفا کنیم.

کاظم موسوی بجنوردی با اشاره به سابقۀ حضور دکتر پاکتچی در مرکزدائرةالمعارف بزرگ اسلامی گفت:  آقای دکتر پاکتچی در تاریخ 5  اردیبهشت سال 1368 وارد مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی شد و بیش از31 سال است که ایشان حضور شبانه روزی و فعال در این مرکز دارند. در این مدت برای دائرةالمعارف بزرگ اسلامی 407 مقاله نوشته اند که هر یک به مثابه یک رسالۀ دکتری است. مقالات ویرایش ایشان 809 مقاله و تعداد مقالاتی که در این مدت کنترل کرده اند 42 مقاله بوده است. برای ما افتخار بزرگی است که جوانی وارد این مرکز می شود و بعد از 8 ماه هم رئیس بخش فقه و علوم قرآنی و حدیث و هم عضو شورای عالی علمی مرکز می شود. این افتخار هم برای ما وجود دارد که مرکز این توانایی را داشته که فرد شایسته ای را خیلی سریع بشناسد و او هم سریع بالا بیاید و نقش برجسته ای داشته باشد. من معتقدم که آقای دکتر پاکتچی قطعاً نبوغ دارد و توانسته حداکثر بهره را از منابع گسترده موجود در مرکز ببرد و رشد کند و امروز این افتخار برای مرکز ما بسنده است که نمایندۀ فرهنگ و تمدن ایران در مهمترین جای بین المللی فرهنگی جهان یعنی یونسکو یک نفر برآمده از این مرکز است.

رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در ادامه به بازگو کردن خاطراتی از حضور آقای دکتر پاکتچی در مرکز پرداخت و در انتها افزود امیدوارم که آقای دکتر پاکتچی سفرخوبی داشته باشند همچنین روزهای موفقیت آمیزی در پاریس پیش رو داشته باشند و ارتباط ایشان با مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی هر چه بیشتر و مستحکم‌تر ادامه پیدا کند.

سخنران بعدی این مراسم دکتر علی میرانصاری، معاون بخش ادبیات دائرةالمعارف بزرگ اسلامی بود که ضمن عرض تبریک به دکتر پاکتچی گفت: نسبت به سفر و ماموریت دکتر پاکتچی احساسی دوگانه دارم اولا خیلی مکدر هستم که ایشان اندکی از ما دور می شود و ما کمتر از ایشان می توانیم استفاده کنیم هر چند فضای مجازی کمی کار ما را تسهیل می کند ولی خب این مجاز است و حقیقت نیست. احساس دومم این است که واقعاً در نمایندگی ایران در یونسکو فرد شایسته و دانشمندی مثل آقای دکتر پاکتچی مستقر می شود.

معاون بخش ادبیات دبا افزود: درطول ده سال گذشته که من حوادث و جریانات یونسکو را  تعقیب می کنم  خسران بسیاری بر فرهنگ ما رفته است و خیلی ضرر و زیان دیده ایم. علت آن واقعاً باید بررسی شود. این کوتاهی در بارۀ نه تنها فرهنگ ایران بلکه فرهنگ حوزۀ تمدنی ایران صورت گرفته است. من امیدوارم آقای دکتر پاکتچی بتوانند کمی از این ضرر و زیان را جبران کنند. دکتر پاکتچی با دو پدیده روبروست، یکی خرابی و دوم آبادانی . در طی این سالها واقعاً خرابی ها و ظلم بسیاری بر فرهنگ ما رفته است. معاندین فرهنگ ما برنامه هایی چیده اند، من دلم گرم است به حضور دانشمندی مانند ایشان که مانع کار آنها خواهد شد.

در ادامه میرانصاری با تمرکز بر یونسکو اضافه کرد: در سالهای اخیر بسیاری از مشاهیر و مواریث فرهنگ ایران به سرقت رفته است از مولانا گرفته تا نظامی تا دیگران. نمونۀ کوچکی به عنوان مثال می گویم و آن بحث بادگیر شهر یزد است که در دنیا معروف است توسط امارات  کشوری که دو سه دهه ای از تشکیلش نگذشته به سرقت دارد می رود. امارات مدعی شده که این بادگیر متعلق به ماست و میلیونها دلار برای این کار خرج کرده است. تمام کشورهای همسایۀ ما اعم از کشورهای عرب زبان و ترک زبان برای ربودن فرهنگ و مواریث و مشاهیر ما دندان تیز کرده اند. مثلاً کشور آذربایجان در سال 2012 ساختن تار موسیقی را به نام خود ثبت کرده است. بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بود که جمهوری آذربایجان برآمد و شکل گرفت. من منکر استفاده از این وسیلۀ موسیقی در آذربایجان نیستم اما تعلق مطلق به آنجا را ندارد. کشورآذربایجان حداقل تا قبل از قرارداد ترکمانچای جزء ایران بود و ثبت تار منحصر به یکجا نمی تواند باشد. انار در بسیاری جاها هست و هر باغدار انار وقتی محصولش را می چیند جشنی برپا می کند؛ و این فقط منحصر به ایران یا آذربایجان نیست  اما در آذر ماه امسال آذربایجان این جشن را به نام نار بایرامی در یونسکو ثبت کرده است و خیز بعدی را برای ثبت جشن یلدا به نام خود برداشته است.  کاغذ ابر و باد در نسخه های هشتصد نهصد سالۀ ما هست که به عنوان بدرقه در اول و آخر نسخه ها می گذارند. ترکیه در سال 2014 کاغذ ابر و باد را به نام خودش ثبت کرد. استفاده از کاغذ ابر و باد یک میراث جهانی است و همه جای دنیا از آن استفاده می کنند. اما اینکه انحصارش به نام یک نفر می شود این ناراحت کننده است. بحث خیلی فاجعه آمیز دو سه هفته پیش دربارۀ مینیاتور اتفاق افتاده است. مینیاتور که درکشورهای اروپایی به نام نگارگری ایرانی مطرح است؛ به نام ازبکستان، آذربایجان، ترکیه و ایران ثبت شده است. اعتراض شدید افغانستان برخاسته شده و بسیاری از دوستان می دانند که مکتب هرات در مینیاتورحرف اول را می زده و یک سر و گردن از مکاتب دیگر مثل مکتب اصفهان ، مکتب شیراز و مکتب تبریز بالاتر است. مقامات افغان از وجود پروندۀ مینیاتور اظهار بی اطلاعی می کنند و موضوع این است که چرا مقامات ایرانی به اطلاع آنها نرسانده اند. من انحصارطلب نیستم و نمی گویم فلان موضوع فقط باید به نام ایران باشد ولی این مباحث، مباحثی منطقه ای، اسلامی و جهانی است، نباید به نام یک نفر منحصر شود و مطلقا به نام آنها ثبت شود.

میرانصاری در پایان  افزود: آقای دکتر پاکتچی دو وظیفۀ مهم بر دوش جنابعالی است. یکی برطرف کردن ویرانی هایی که نمایندگان قبلی ما مرتکب شدند و دوم آبادانی بعد. نه فقط فرهنگ ایران در حوزۀ جغرافیایی فعلی بلکه حوزۀ تمدنی ایرانی مورد دستبرد قرارگرفته و وظیفۀ خیلی سنگینی بر عهدۀ شماست. با حضور دکتر پاکتچی از نمایندگی ایران در یونسکو رایحۀ مرکز به مشام خواهد رسید. و در آخر؛  اولین بیت دیوان امیرعلیشیر نوایی که ازبکستان برای ثبت مینیاتور از آن استفاده کرده، اینست:

اگر به میکده یک شب انجمن باشد        چراغ انجمن آن به که یار من باشد.

در ادامۀ مراسم، لوح یادبودی از طرف کاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به آقای دکتر پاکتچی تقدیم شد. متن لوح به شرح زیر است:

جناب آقای دکتر احمد پاکتچی

عضو محترم شورای عالی علمی و مدیر بخش فقه و علوم قرآنی و حدیث

انتخاب جناب عالی برای تصدی سمت نمایندگی ایران در سازمان یونسکو موجب کمال خرسندی و سرافرازی گردید. بیش از سه دهه تالیف و تدریس مستمر در زمینه های متنوع فرهنگ و تمدن ایران و اسلام، نشانه ای از شایستگی های شما برای شناسایی و معرفی و نگاهبانی از منافع تمدنی و فرهنگی میهن ماست و به همین سبب، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی به همکاری شما همواره مفتخر بوده است.

ضمن عرض تبریک، توفیق هر چه بیشتر جناب عالی را از درگاه خداوند متعال خواستارم و امیدوارم همکاری علمی شما با این ‌مرکز همچنان ادامه یابد.

آخرین سخنران برنامه، دکتر پاکتچی  در ابتدای سخنان خود ضمن تشکر ازحضور حاضرین در توصیف مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی گفت: واقعیت این است که مرکز دائرةالمعارف برای خودش جایی بود و جایی هست. در داخل گیومه جای"مهمی" است. گاهی ما آنقدر واژه ها را به مبالغه، زیاد به کار می بریم که معنی اصلی خودشان را از دست می دهند. اتفاقات مهمی در این مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در طول نزدیک به چهار دهۀ گذشته افتاده است. من نه قصد انتقاد و خرده گیری از نظام دانشگاهی مان را دارم و نه می خواهم از این تریبون برای وارد کردن نقد به سیستم دانشگاهی استفاده کنم اینها موضوع سخنرانی بنده نیست. نظام دانشگاهی ما برای خیلی از دوستان آشناست و بعضی از همکاران ما اعضای هیأت علمی دانشگاه هستند. ولی واقعیت این است که در نظام دانشگاهی ما یک اتفاقاتی تا الان نیفتاده است شاید زمینه و موقعیتش نیست و در این مرکز افتاده است و امکان این اتفاق وجود دارد. به عنوان مثال نوع تلمذ و شاگردی در اینجا با آن مدل مشهور خودش نبوده ونوع آموختن ها نوع دیگری بود. افرادی هستند که تصویر آنها بر روی دیوارهای دائرةالمعارف هست، برخی از آنها از دنیا رفته اند و برخی از آنها که شمع وجودشان روشن و تابان بماند، در میان ما هستند. در این مرکز موقعیت ها برای یادگرفتن خیلی زیاد بود هرچند که نوع یادگرفتن هم متفاوت بود. درس و مشق نبود، یادگرفتن در حین کار بود با شرایط و گونه های مختلف. ما استادان زیادی داشتیم که هرکدام بر یک حوزه ای از دانش واقف بودند و به ما هم اجازه می دادند که خدمتشان برسیم و وقتشان را بگیریم. خیلی مواقع درس های اخلاقی گرفتیم. به هر حال ما از جناب آقای بجنوردی تشکر می کنیم و وامدار ایشان هستیم به خاطر تاسیس این مرکز به خاطر ایجاد یک جایگاهی که می شد این اتفاقات درآن بیفتد. در یک دورۀ ویژه از تاریخ ایران که بعضی از این استادان دیگر امکان فعالیت دانشگاهی نداشتند در اینجا درواقع به عنوان یک پناهگاهی جمع شده بودند. اینها مهم است و بالاخره باید یک جایی برای آن در تاریخ تبادلات فرهنگی ایران در نظر داشت. فضایی فراهم شد تا این استادان گرد هم آیند وبرای ما که در آن زمان یک دانش اندوز بسیار کوچک و جوان تشنۀ یادگرفتن بودیم، موقعیت های خیلی خوبی را برای یادگیری ایجاد می کرد و بنده یکی از آنان هستم. این اتفاق یک اتفاق جمعی بود مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زمینه ای را فراهم کرد یک پناهگاه و فضایی را فراهم کرد که خیلی از افراد در اینجا رشد کردند و حتی یک نسلی در اینجا رشد کرد که آن نسل الان کار دانشگاهی هم می کند و در بهبود فضا و شرایط دانشگاه این نسل خیلی موثر است. ما همه در یک فضا کار کردیم و از امکانات معنوی موجود در این فضا استفاده کردیم دوستان بسیار آموختند بنده هم در این بین چیزهایی آموخته ام. من فکر می کنم که فضای مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی یک فضای ویژه بود، متفاوت با هر فضای دیگری که می تواند وجود داشته باشد.

وی افزود: جناب آقای بجنوردی وقتی دربارۀ مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی صحبت می کنند تقریبا در هرسخنرانی  که من ازایشان شنیده ام؛ به این که مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی بزرگترین مرکز پژوهشی خاورمیانه یا بزرگترین مرکز پژوهشی از نوع خودش است صحبت کرده اند. ولی این یکی از افتخارات این مرکز است. بزرگترین بودن خوب است اما به نظر من آنچه که به عنوان ویژگی محتوایی تر مورد اهمیت است این است که نوعی از دانش و نوعی از منش علمی و اخلاقی در اینجا پدید آمد که الان ما داریم ثمراتش را می بینیم و ما نسل سوم و چهارم آن را هم داریم در فضای علمی کشور مشاهده می کنیم. من تصور می کنم اجازه داشته باشم که بگویم این بزرگترین دستاورد مرکز دائرةالمعارف است این مهمترین چیزی است که نهاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی توانست در فرهنگ این کشور به وجود آورد. من به عنوان یک عضو که بسیار بهره برده ام و می توانم بگویم که هر چه دارم در واقع از این مجموعه است شخصاً از جناب آقای بجنوردی به خاطر تاسیس این مرکز تشکر می کنم و در این بین به عنوان یک کوچکتر درخواستی دارم که این حفظ شود. تمام تلاش و کوشش آقازاده های آقای بجنوردی بر این باشد که سعی کنند این میراث را با قوت تمام حفظ کنند و جسارت می کنم که بگویم اول باید این را درک کرد وبعد حفظ کرد یعنی اول باید فهمید که چه چیزی به وجود آمده و بعد ببینیم این چیزی که به وجود آمده را چطور باید حفظ کرد. تا موقعی که ندانیم آنچه را که باید حفظ کرد چیست و از چه ماهیتی برخوردار است حفظ کردنش هم کار خیلی سخت و دشواری خواهد بود و خوشحال هستم که این عزیزان ما هم در حال برقرار کردن ارتباط معنوی با این مجموعه هستند و امیدواریم که انشاءالله با درک مناسبی از اینکه چه به دست آمده و محصول این سالها از چه جنسی است، کوشش کنیم که آن حفظ و نگهداری شود. کوران حوادث همیشه هست بخشی از آن مسائل مالی است که اتفاقا به نظر من مهمترین بخش مشکلات، مشکلات مالی نیست. مشکل این است که چگونه می توان از آن چیزی که به وجود آمده صیانت و حفاظت کرد. به عنوان یک عضو کوچک بنده همیشه این تعلق خاطر را به مرکز داشته ام و خواهم داشت تا زمانی هم هستم. و تا زمانی هم زنده هستم قطعاً این ارتباط را قطع نخواهم کرد. مهم نیست کجا هستم بنده دانشگاه هم بوده ام، پژوهشکده هم بوده ام ممکن است چند صباحی هم در یونسکو باشم ولی قطعا خودم را متعلق به اینجا می دانم و هرگز ارتباطم را با اینجا قطع نخواهم کرد.

سفیر ایران در یونسکو افزود: من نمی خواستم در این مجلس از یونسکو صحبت کنم اما چون دوست عزیز بنده آقای دکتر میرانصاری مواردی را دربارۀ یونسکو فرمودند باید عرض کنم که با فرمایشات شما موافقم و اصلا مخالفت اصولی با آنچه که شما فرمودید ندارم فقط می خواهم نکته ای اضافه کنم و آن اینست که متاسفانه ما خیلی وقت ها در دیدن و مواجهه با پدیده ها به یک بعد آن خیلی توجه می کنیم و به بعضی از ابعاد دیگر آن توجه نمی کنیم. یونسکو در عین حال که یک سازمان فرهنگی است یک سازمان سیاسی هم هست. مناسبات سیاسی در آنجا بسیار بسیار اثرگذار است اینکه ما چگونه و چه نوع دیپلماسی داشته باشیم و چگونه در این دیپلماسی فعال باشیم خودش مسئلۀ خیلی مهمی است. بنده شاید انتخاب خیلی مناسبی برای دیپلماسی نباشم  ولی حال که بنده را انتخاب کردند سعی می کنم تلاش خودم را بکنم و این وظیفه را بر عهده بگیرم.  نکته دیگر اینکه فارغ از دیپلماسی، سیاست، علم، فرهنگ و همۀ اینها یک چیزی در جهان امروز وجود دارد به نام پول و ثروت که متاسفانه خیلی ها با این پول و ثروت همه چیز را مبادله می کنند. بنابراین وقتی ظاهر اتفاقات را می بینیم فکر می کنیم با یک مجادلۀ علمی و فرهنگی مواجهیم یا احساس می کنیم با یک مجادلۀ حداکثر سیاسی مواجهیم در حالیکه در نهایت متوجه می شویم با یک پدیدۀ مالی سرو کار داریم. متاسفانه وضع مالی مجموعۀ کشور هم آنقدر خوب نیست که بتواند هزینه هایی از این دست کند. بنابراین ما باید با فرهنگ، علم وقدری دیپلماسی به جای دادن پولهای کلان پیش برویم. ما مبارزه می کنیم ولی باید در جریان باشید که مبارزه خیلی ناجوانمردانه و نابرابر است.

دکتر پاکتچی در پایان اضافه کرد: از نصیحت های دوستان بسیار ممنونم و باز هم تشکر می کنم از اینکه دوستان در این شرایط سخت بیماری کرونا یک همچین جمعی را تشکیل دادند و بنده را قابل دانستند. از همه تشکر می کنم و از جناب آقای بجنوردی که این مجلس را ترتیب دادند. من به شدت امیدوارم که مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی با همان ویژگی های فرهنگی، با همان جنبۀ مدرسه بودنش، با همان فضایل اخلاقی، با همان رابطه های دوستانه و صمیمانه ای که در بین دوستان وجود داشته و دارد؛ حفظ شود و این واقعاً نهایت آرزوی بنده است و خود من هم به عنوان یک فرد هر کمکی که بتوانم همیشه انجام داده ام، انجام می دهم وانجام خواهم داد. 

(لازم به یادآوری است که فیلم این مراسم در بخشIGTV صفحۀ اینستاگرام مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به آدرس instagram.com/cgie.org.ir موجود است.)