فارابی؛ عالم بزرگ حکمت و فلسفه

1393/9/4 ۱۱:۴۶

چهارم آذر روز بزرگداشت ابونصر فارابی است، فیلسوف گرانقدری که با شناخت و ترکیب حکمت فلسفه، پایه گذار مکتب نوینی در فلسفه شد و به پاس تلاش فراوانش در این راه معلم دوم لقب گرفت.

چهارم آذر روز بزرگداشت ابونصر فارابی است، فیلسوف گرانقدری که با شناخت و ترکیب حکمت فلسفه، پایه گذار مکتب نوینی در فلسفه شد و به پاس تلاش فراوانش در این راه معلم دوم لقب گرفت.

ابونصر محمدبن طرخان بن اوزلغ فارابی در 259 هجری قمری در شهر فاراب خراسان دیده به جهان گشود. او دوره ی تحصیل خویش را در فاراب و بخارا گذراند و شغل قضاوت را انتخاب کرد.

این فیلسوف گرانقدر علاقه ی بسیاری به یادگیری فلسفه داشت و این امر سبب شد تا وی برای فراگیری این علم راهی بغداد شود و سال های زیادی را در آنجا صرف مطالعه و کسب معرفت کند و با بهره گیری از استادان برجسته ی آن روزگار علوم گوناگون را فرا گیرد.

ابونصر فارابی پس از مدتی راهی حران شد و در کلاس درس یوحنابن حیلان حکیم نصرانی، حضور یافت تا آن که بعد از درگذشت او دگربار به بغداد بازگشت. وی در این هنگام آموزه های مختلفی درباره ی فلسفه، زیست، پزشکی، ریاضیات و موسیقی کسب کرد و در کنار آشنایی با زبان های عربی، فارسی، ترکی و کردی؛ زبان های یونانی و سریانی را فرا گرفت.

وی از میان علوم مختلف بیشترین تخصص را در زمینه ی فلسفه، منطق و زیست داشت، ابونصر فارابی نخستین فیلسوف اسلامی است که به ترجمه ی آثار علمی و حکمت یونان به زبان عربی پرداخت. وی کتاب های ارسطو را بسیار دقیق مطالعه و پس از بارها خواندن و تفکر عمیق به آنان اشراف کامل پیدا کرد.

این روشنفکر ایرانی حقیقت فلسفه را واحد می دانست به این معنا که علم فلسفه دارای وحدت است؛ او برای اثبات این امر دلیل های زیادی بیان کرد که از جمله ی آنها می توان نگارش کتاب «الجمع بین رایی الحکیمین افلاطون الالهی و ارسطو» را نام برد، وی در این اثر تلاش داشت میان آرای افلاطون و ارسطو توافق به وجود آورد.

این زبان شناس برجسته با کوشش فراوان موفق شد لقب معلم ثانی یا معلم دوم را از آن خود کند. پیش از او، ارسطو به عنوان معلم اول دست یافته بود، ابونصر فارابی توانست آثار و دیدگاه های افلاطون و ارسطو را ترجمه کند و با افزودن اطلاعات خود، تاثیر زیادی بر فیلسوفان دیگر همچون ابن سینا و ابن رشد بگذارد.

این فیلسوف گرانقدر با شناخت فلسفه ی یونان، علوم اسلامی و بهره گیری از افکار خویش، مکتبی تازه را از حکمت ارسطویی، نوافلاطونی و اسلامی بنیان گذاری کرد و با برداشتن گامی بلند در فلسفه ی اسلامی راه را برای دیگر فیلسوفان پس از خود هموار ساخت.

آموزه های دینی بر تفکر فلسفی ابونصر فارابی بسیار تاثیرگذار بود؛ او یافته های عقلی خویش را با آن هماهنگ ساخت و اینگونه راه نوینی را در مکتب فلسفی آن دوره بنیان نهاد.

این شخصیت بزرگ اسلامی کتاب ها و رساله های فراوانی را در زمینه های گوناگون نوشت، او از خویش آثار گرانقدری همچون الحیل الروحانیه و الاسرار الطبیعیه فی دقایق الاشکال الهندسیه در حوزه ی ریاضی، ما یصحُّ و ما لایصّح من احکام النجوم در علم ستاره شناسی و شرح العباره ارسطو در حوزه ی علم منطق را به یادگار گذاشت.

وی در کتاب احصاء العلوم، معانی افکار ارسطو را شرح داد و به بیان آن چه که فیلسوفان پیش از او درباره ی فلسفه ی معلم اول تحلیل نکرده بودند، پرداخت.

ما ینبغی ان تعلم قبل الفلسفه، اثری محسوب می شود که ابونصر فارابی در آن با پرداختن به هر یک از موضوع های منطق، هندسه، اخلاق نیکو و کناره گیری از نفسیات، آنها را پیش نیاز علم به فلسفه عنوان کرده است.

این فیلسوف گرانمایه به هنر موسیقی نیز اشراف کامل داشت و به خوبی قادر به نواختن سازهای گوناگون بود که کتاب قانون یکی از اثرهای ماندگار وی در زمینه ی موسیقی است.

فصوص الحکمه، الجمع بین الرایین، السیاسه المدنیه، رساله فی ماهیه العقل، تحصیل السعاده، اجوبه عن مسائل فلسفیه، رساله فی اثبات المفارقات، اغراض ارسطو طالیس فی کتاب مابعد الطبیعه، رساله فی السیاسه، کتاب موسیقی کبیر، اندیشه های اهل مدینه فاضله و فی وجوب صناعه الکیمیا از دیگر اثرهای معلم دوم به شمار می رود.

سرانجام ابونصر فارابی فیلسوف برجسته ی ایرانی پس از عمری تلاش در راه اعتلای فلسفه و علوم در 339 هجری قمری در دمشق چشم از جهان فرو بست. گرچه او این دنیای خاکی را ترک کرد اما نام و یاد این اندیشمند بزرگ همواره در خاطر مردمان این دیار کهن جاودان و ماندگار شد.

**با الهام از: کتاب فارابی، فیلسوف فرهنگ

خبرگزاری ایرنا