اعوانی: دکتر حبیبی در فهم متون اسلامی بسیار توانا است

1398/2/10 ۰۷:۲۲

مراسم بزرگداشت نجفقلی حبیبی، از استادان برجسته فلسفه و مصححان مطرح متون فلسفی، یکشنبه ۸ اردیبهشت‌ماه، با حضور جمعی از فرهیختگان در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

 بزرگداشت نجفقلی حبیبی در خانه اندیشمندان برگزار شد

مراسم بزرگداشت نجفقلی حبیبی، از استادان برجسته فلسفه و مصححان مطرح متون فلسفی، یکشنبه ۸ اردیبهشت‌ماه، با حضور جمعی از فرهیختگان در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

دراین مراسم، غلامرضا اعوانی، سیدکاظم اکرمی، حسن بلخاری، محسن رهامی، حسین سلیمی، رضا صالحی‌امیری، غلامرضا ظریفیان و غیاث‌الدین طه‌محمدی سخنرانی کردند، همچنین از کتاب «حبیب معرفت»، مجموعه مقالات اهدایی به استاد نیز رونمایی شد.

غلامرضا اعوانی، چهره ماندگار فلسفه ،در این نشست بیان کرد: دکتر نجفقلی حبیبی عمر پرباری دارند و نمی‌توانم در چند دقیقه این زمان پربرکت را خلاصه کنم. ایشان کسی است که بیش از ۶۰سال فعالیت فرهنگی کرده و شب و روز خود را به تحقیق پرداخته است. بنابراین صحبت کردن در مورد چنین فردی کار بسیار دشواری است.

این استاد برجسته فلسفه با اشاره تسلط حبیبی در مباحث فلسفی و حکمی، تصریح کرد: می‌توانم در اینجا به تبحر ایشان در حکمت اسلامی اشاره کنم که در فهم متون اسلامی بسیار توانا هستند، در حالی که واقعاً فهم متون اسلامی بسیار دشوار است. بارها گفته‌ام که ایران یک کشور فرهنگیِ جهانی است. اگر به کشورهای دیگر بروید، حکمت ندارند، بلکه اصول و عقاید اشعری و … را درس می‌دهند، اما حکمت اسلامی این طور است که بزرگانی مانند ابن سینا و خواجه نصیر و ملاصدرا در آن تحقیق و پژوهش کرده‌اند و بزرگانی داشتیم که این میراث را به ما منتقل کرده‌اند؛ چه اینکه بزرگانی لازم داریم که بتوانند این فرهنگ را به آیندگان منتقل کنند. اعوانی با توجه به اهمیت و سختی تصحیح متون فلسفی تصریح کرد: این را بارها گفته‌ام که تصحیح متون کار بسیار مهمی است.. فرهنگ هند و یونان و فرهنگ اسلامی نیز از راه دست‌نوشته‌هایی به ما منتقل شده است که دانشمندان درس دادند، ولی ما کمتر بدان دقت کرده‌ایم. همچنین باید توجه کنیم مصححی که متن فلسفی را تصحیح می‌کند بسیار کار دشواری را انجام می‌دهد. در خارج از کشور بسیار به تصحیح متون اهمیت می‌دهند و به همین سبب در دانشگاه‌هایشان این کار پررونق است. باید در اینجا گلایه کنم از اینکه هرچه سعی کردیم که متون تصحیح شود، موفق نبودیم و مغلوب شدیم. در کشورهای دیگر تصحیح متون بسیار مهم است، مثلاً دانشگاه‌هاروارد سلسله انتشاراتی دارد که بیش از ۵هزار کتاب قدیمی را به بهترین وجه چاپ کرده است و کار تصحیح را دوباره انجام می‌دهند و در زمینه تصحیح متون اسلامی نیز کار می‌کنند. دانشگاه آکسفورد نیز همین طور است.

اعوانی در ادامه بیان کرد: دکتر حبیبی سه رساله سهروردی و دو هزار صفحه از شجره‌الالهیه را تصحیح کرده‌اند. در حالی که تصحیح یک صفحه از کتب فلسفه بسیار سخت است، اما ایشان سه جلد شجره‌الالهیه را اصلاح کرده‌اند. تصحیح شرح اسماء‌الحسنای سبزواری و دعای سحر حاجی سبزواری را هم در دست انجام دارند و مجموعاً شاید اگر یک نفر روزی دو صفحه نیز شبانه‌روزی کار کند، باز هم تمام نشود.

این چهره ماندگار فلسفه در ادامه تصریح کرد: کتاب قانون را شاید بیش از صد مرجع استفاده کرده‌اند و ایشان تمام دقایق را بررسی کرده‌اند و کار دکتر حبیبی حاصل چندین سال کار مداوم است. او دقت بالایی داشته و توضیحات لازم را داده‌اند و همه موازین علمی را رعایت کرده‌اند. به هر جهت تصحیح یک متن مانند جهاد فی سبیل‌الله است. ضمناً، اگر متن ابن سینا را تصحیح کنید، فکر می‌کنید چند نفر می‌توانند بخوانند؟ چقدر وزارت علوم برای این کار پول می‌دهد؟ بسیار کم. اکنون امتیازی که برای کار تصحیح در نظر گرفته می‌شود بسیار اندک است. همچنین در مورد آقای دکتر حبیبی به این نکته نیز باید اشاره کرد که ایشان تخلق به اخلاق الهی و آراستگی به فضایل دارند و از ایمان برخوردارند که ایمان نیز بدون حقیقت نمی‌شود.

اعوانی در انتها مجدداً با انتقاد از وضعیت میراث باقی مانده از حکمای ایران زمین بیان کرد: چهل درصد آثار ابن سینا هنوز نسخه خطی است و چاپ‌ها نیز غیرعلمی‌اند. کتابی در مصر چاپ شد و دیدم که دو کتاب با هم جمع شده‌اند. وقتی که قصد داشتیم تمام آثار ابن سینا را چاپ کنیم، گروهی را متشکل از دکتر حبیبی، استاد مصطفوی، مهدی محقق، محقق داماد و عده‌ای دیگر تشکیل دادیم که ادامه داشت و آقای دکتر حبیبی بدون چشمداشت مادی یک یا دو سال برای این کار فعالیت می‌کردند. همچنین برای تصحیح آثار ابن سینا از ایشان دعوت کردیم که از صبح تا شب می‌آمدند و اشارات و تنبیهات را در آنجا تمام کردند و تمام ابن سینا‌پژوهان که می‌آمدند می‌دیدند که کارشان چطور است. از ترکیه نیز نسخه‌های خطی فراوانی از ابن سینا و مجموعه‌های گرانقدر دیگر را آوردند که استفاده کردیم.

حسن بلخاری، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، در این مراسم بیان کرد: محال است مجلسی به نام آقای دکتر حبیبی باشد و از شیخ اشراق ما و حقیقت حکمی سخن نرود. متناسب با تلاشی که ایشان در باب احیای برخی از آثار شیخ اشراق داشته‌‌اند و با توجه به رساله نایابی که در دست تصحیح دارند، مایلم سخنم را با نکته‌ای آغاز کنم و به شیخ اشراق و در نهایت استاد ختم کنم.

وی گفت افلاطون بحثی دارد در باب رسالت فیلسوف و تعریف فلسفه و اینکه دستاوردهای فلسفه ورزی برای جوامع چیست. مسلمانان به شدت این تعریف را جدی گرفته اند و از کندی تا صدرا، تمامی فلاسفه این تعریف و رسالت فیلسوف را قبول کرده اند و درباره آن سخن گفته اند. اما سوال این است که رسالت فیلسوف در یک کلمه چیست؟ از منظر افلاطون فیلسوف جهان را جهانی معقول می بیند که در آن نظم وجود دارد. افلاطون می‌گوید هر که منظرش جهان معقول شد، جان و میلش به نظم میل می‌کند و این تعریف، سرلوحه دستاوردهای فیلسوف برای جامعه خود است.

وی به ابعاد اخلاقی شخصیت دکتر حبیبی، به ویژه فضیلت تواضع در ایشان، اشاره کرد و گفت: نکته دوم در مورد استاد، تشبه به اله است؛ تواضع علمی ایشان به هیچ وجه اغراق نیست. آنان که با ایشان بوده‌اند می‌دانند که این صفت ذاتی اوست و معتقدم که این نگاه زمانی حاصل می‌شود و این سلوک زمانی به دست می‌آید که شخص جان خود را در آثار بلند شیخ اشراق به تزکیه و تطهیر شست‌وشو دهد.

غلامرضا ظریفیان، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، به عنوان دیگر سخنران این مراسم طی سخنانی بیان کرد: استادان بزرگواری داریم که میراث ملی و دینی ما هستند و برخی از آن‌ها در رشته یا رشته‌های متعددی سرآمدند، اما بیشتر در حوزه نظر و اندیشه‌اند، ولی آقای دکتر نجفقلی حبیبی استاد انضمامی است. یعنی پژوهشگری متبحر است و شاید برخی‌ها به عمق پژوهش‌های ایشان وقوف داشته باشند. ایشان بسیار اهل دقت هستند. تألیفات بسیار زیادی دارند و کمتر کسی را داریم که با جرئت به سراغ سهرودی برود.

وی در ادامه تصریح کرد: او یک فیلسوف پررمز و راز و صاحب مفاهیم سترگی است که هنوز نیز برخی از وجوه آن روشن نشده است. ظریفیان با اشاره به منش اجتماعی حبیبی بیان کرد: وجه دوم شخصیت دکتر حبیبی نیز التزام اجتماعی ایشان است. هر وقت ایشان را می‌بینم یاد آن بیان نورانی امام علی(ع) می‌افتم که در مورد ویژگی عالم جملاتی دارند. در واقع یک عالم واقعی نمی‌تواند در برابر جامعه‌اش بی‌تفاوت باشد. بخشی از زندگی ایشان علاوه بر تلاش‌های علمی، در دفاع از آرمان‌های بلند انقلاب و مردم بوده و البته در این زمینه رنج‌ها و نامهربانی‌هایی را نیز متحمل شده است.

وی با اشاره به ویژگی‌های بارز اخلاقی حبیبی تصریح کرد: ایشان علاوه بر تعلیم، به تربیت نیز اهتمام داشته‌اند و در روایات داریم که دیدن عالم باید انسان را یاد خدا بیندازد و نهایتاً فصل دیگر وجود ایشان نیز خلق عظیم است. باید به آن سپهر اخلاقی وجود ایشان و آن تواضع بی‌ریا و انصاف در قضاوت و داوری، حتی درباره کسانی که مخالف اندیشه ایشان هستند، اشاره کنیم.

سیدکاظم اکرمی، وزیر اسبق آموزش و پرورش در سخنرانی خود درباره شخصیت والای دکتر حبیبی گفت: در مورد اخلاق ایشان، صدق در گفتار را باید اشاره کرد. یکی از مشکلات جامعه نیز همین نبود سخن صادقانه است. دلسوزی عمیق در تمام مراحل مدیریت، توجه به کرامت همه اشخاص، اعم از استاد و دانشجو و برخورد انسانی و غیرسیاسی با استادان و دانشجویان و شنیدن سخن مخالفان و قبول نقد درست آنان و همراهی با دانشجویان از جمله ویژگی‌های بارز ایشان است.

اکرمی در ادامه به بحث نقش و اهمیت خانواده و همسر حبیبی در موفقیت او اشاره کرد و افزود: پرکاری در زمینه علمی و معلمی تمام‌عیار بودن نیز مهم است. ایشان معلمی جامع و نمونه است. همچنین نکته دیگر اینکه پشت سر هر مرد موفقی خانم پرکاری وجود دارد و از همسر ایشان نیز باید تشکر کرد که ایشان مقدمات این همه توفیق را فراهم کرده‌اند. وی افزود: ایشان مردی است که هم از نظر برنامه درسی آشکار و هم پنهان، جامع علم و عمل و اخلاق و سیاست و مدیریت هستند و نمونه یک استاد تمام‌عیار دانشگاهی‌اند که همه باید از ایشان سرمشق بگیرند.

نجفقلی حبیبی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی ریاست دانشگاه الزهرا، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران را به عهده داشته‌است. او همچنین اولین رئیس دانشکده علوم قضایی بود که در سال ۱۳۶۲راه‌اندازی شد و از سال ۱۳۷۶تا سال ۱۳۸۴ریاست دانشگاه علامه طباطبایی را برعهده داشت. آثار متعددی از این استاد باسابقه کشور درحوزه فلسفه اسلامی ومتون کهن به چاپ رسیده است.

منبع: روزنامه اطلاعات