1397/5/28 ۱۰:۵۶
كتاب‌ها و منابع بسیاری درباره كودتای 28 مرداد 1332 نگاشته شده است. منابع و مآخذ 28 مرداد آنچنان گسترده است كه حتی بررسی عناوین مهم آن نیز كاری دشوار به نظر می‌رسد. پیداست كه این گزارش دربردارنده همه كتاب‌هایی نیست كه خواننده را برای فهم و شناخت آن دوره تاریخی یاری دهد.
اناهید خزیر: كتاب‌ها و منابع بسیاری درباره كودتای 28 مرداد 1332 نگاشته شده است. منابع و مآخذ 28 مرداد آنچنان گسترده است كه حتی بررسی عناوین مهم آن نیز كاری دشوار به نظر می‌رسد. پیداست كه این گزارش دربردارنده همه كتاب‌هایی نیست كه خواننده را برای فهم و شناخت آن دوره تاریخی یاری دهد.
كودتای 28 مرداد 1332، از وقایع مهم و عبرت‌آموز تاریخ معاصر ایران است این كودتا به واسطه عملیات مشترك سرویس‌های اطلاعاتی آمریكا و انگلیس و عمال وابسته به آنها در ایران اجرا شد و به سرنگونی دولت دكتر مصدق و بر سر كار آمدن یك رژیم سلطنتی مستبد انجامید.
پس از پیروزی نهضت ملی شدن صنعت نفت در ایران، كه با همكاری نیروهای مذهبی و ملی صورت گرفت، دولت انگلستان تلاش كرد تا منافع از دست رفته خود را دوباره به دست آورد، اما با قیام مردم در سی تیر 1331 به رهبری آیت‌الله كاشانی كه موجب بازگشت دكتر مصدق به قدرت شد، دولت استعمارگر انگلیس به فكر ارایه طرحی افتاد تا دولت دكتر مصدق را سرنگون كند؛ در این زمان سفارت انگلیس در تهران بسته شده بود و انگلیسی‌ها درصدد بدست آوردن موقعیت از دست رفته خود بودند.
دولت انگلستان برای رسیدن به اهداف خود تلاش كرد تا موافقت دولت آمریكا را كسب كند. در این مقطع زمانی ترومن از حزب دموكرات، ریاست جمهوری آمریكا را بر عهده داشت. اما تلاش انگلستان برای جلب نظر دولت‌مردان آمریكا برای اقدام علیه دولت مصدق بی‌نتیجه ماند. با روی كار آمدن جمهوری خواهان در آمریكا و به قدرت رسیدن «آیزنهاور» در پست ریاست جمهوری آمریكا، به دنبال برخی اقدامات دولت مصدق از یك سو و ترس شدید آمریكا از نفوذ كمونیسم در ایران، سرانجام در اوایل سال 1332، ایالات متحده آمریكا برای انجام كودتا در ایران متقاعد شد و سازمان جاسوسی آمریكا (سیا) بودجه‌ای را در این زمینه در اختیار سفارت خود در تهران و سایر عمال كودتاگر قرار داد.
در میان آثار منتشر شده، كتاب «كودتای 28 مرداد 1332 در آیینه تصویر» به قلم رضا زریری یكی از منابع آگاهی‌بخش است كه انتشارات مركز اسناد انقلاب اسلامی آن را چاپ و پخش كرده است. این كتاب با هدف تبیین واقعه كودتای 28 مرداد به روایت تصویر گردآوری شده است.
در فصل نخست كتاب با عنوان «آیت‌الله كاشانی، دكتر مصدق و كابینه او» به شرح زندگی آیت‌الله كاشانی و دكتر مصدق پرداخته شده و تصاویری از این دو شخصیت ارایه شده است. شرح ماجرای ملی شدن صنعت نفت و خلع ید از شركت نفت ایران و انگلیس در بخش بعدی به صورت كوتاه ذكر شده و پس از آن تصاویری از مبارزات مردم ایران به رهبری آیت‌الله كاشانی و دكتر مصدق، فدائیان اسلام و برخی از رجال سیاسی آن زمان درج شده است. در كنار این تصاویر توضیحاتی درباره شخصیت‌ها و وقایع مربوط به تصویر، دیده می‌شود. در فصل نخست كتاب 115 عكس تاریخی به چشم می‌خورند.
فصل دوم با عنوان «كودتای بیست و پنج مرداد» در دو بخش به فعالیت مقامات آمریكا و انگلستان برای كودتا در ایران در 25 مرداد 1332 و تظاهرات خیابانی مردم در حمایت از دولت و شكست كودتا پرداخته شده است. در لابه‌لای توضیحات این فصل عكس‌هایی از وقایع مهم آن زمان از جمله پایین كشیدن مجسمه رضا پهلوی از میدان توپخانه تهران در 26 مرداد 1332 به چشم می‌خورد. در فصل دوم 27 عكس تاریخی برای استفاده علاقه‌مندان با توضیحات مرتبط آن آورده شده است.
فصل سوم كتاب با عنوان «كودتای بیست و هشت مرداد»، به شرح حوادث مربوط به كودتا، تظاهرات و شورش‌های خیابانی، حمله به مراكز حساس دولتی و تصرف منزل دكتر مصدق و معرفی عاملین كودتا اختصاص دارد. عكس‌های تاریخی از صحنه‌های درگیری و شورش خیابانی كودتاچیان و عوامل آنها درج شده است. در این فصل 127 عكس تاریخی از حوادث كودتای 28 مرداد 1332 و حوادث مرتبط آن به چشم می‌خورند.
در فصل چهارم و پایانی كتاب با عنوان «دولت كودتا، اقدامات و سرانجام آن» به شرح زندگانی و فعالیت‌های فضل‌الله زاهدی به عنوان عامل اصلی كودتا و كابینه او پرداخته شده و در بخش بعد به سرانجام كودتاچیان و بهره‌مندی‌های مادی فراوان آنها از پول‌های بیت‌المال مردم ایران اشاره شده است. تصاویر برخی از این عوامل از جمله نعمت‌الله نصیری، هدایت‌الله گیلانشاه و شعبان جعفری نیز در این بخش دیده می‌شود.
محاكمه دكتر مصدق، دستگیری طرفداران دكتر مصدق و اعضای حزب توده ایران و تبعید دكتر مصدق از دیگر عناوینی اند كه در این فصل شرح آنها دیده می‌شوند. ارایه تصاویری از سالگردهای كودتای بیست و هشت مرداد كه از سوی كارگردانان كودتا و حامیان سلطنت «قیام ملی» لقب گرفت، بخش پایانی فصل چهارم كتاب را تشكیل می‌دهد. در این فصل 85 عكس به چشم می‌خورد.
كتاب دیگری كه باید بدان اشاره كرد، «مرداد خاموش» نام دارد. مسعود كوهستانی‌نژاد طاری، نویسنده كتاب «مرداد خاموش» تمامی مطالب این كتاب 600 صفحه‌ای را درباره وقایع یك شب تاریخی می‌داند و از آن به مثابه دادگاهی در این زمینه یاد می‌كند، دادگاهی كه هیچ‌گاه در زمان حمله به منزل آیت‌الله كاشانی تشكیل نشد.
كوهستانی‌نژاد ماجرای 11 مرداد ماه سال 1332 و حمله به منزل آیت‌الله كاشانی، یكی از رهبران سیاسی نهضت ملی شدن صنعت نفت، را ساختار اصلی این كتاب برمی‌شمارد و از نوشتار خود به عنوان بازآفرینی و بازسازی واقعه 11 مرداد 1332 یاد می‌كند و می‌گوید: «به دلیل آن كه در مكتوبات و پژوهش‌های تاریخی به این مساله توجه اندكی شده یا مسایلی دور از حقیقت عنوان شده‌اند، تصمیم به تالیف این كتاب گرفتم. همچنین با توجه به این كه اعتقاد دارم ریزبینی‌هایی وجود دارند كه كلیت و واقعیت ماجرا را می‌سازند، كوشیدم در نگارش این اثر، گزارشاتی را ارایه كنم كه فوق‌العاده دقیق و با ذكر جزئیات همراه باشند.»
وی با اشاره به كم‌توجهی به وقایع آن شب، به دلیل آن كه 17 روز پس از آن، وقایع 28 مرداد شكل گرفتند، می‌گوید: «شب 11 مرداد گروهی از مخالفان آیت‌الله كاشانی به منزل ایشان حمله می‌كنند، در این حمله یكی از طرفداران ایشان به نام محمد حدادزاده كه از تجار بازار بود، با چاقو به قتل می‌رسد و اتفاق‌های دیگری نظیر سنگ‌باران شدن خانه كاشانی، قطع برق، تحت‌نظر قرار گرفتن آن منطقه توسط ماموران حكومتی و... رخ می‌دهد، اما جالب‌تر از آن، پیگیری نشدن این مسایل بعد از آن شب است. كسانی كه تاریخ این دوره را نوشتند، هیچ‌گاه این واقعه را نشكافتند كه چه فردی یا چه كسانی این حمله و قتل را انجام دادند و چه افرادی چه تهمت‌هایی را مطرح كردند.»
وی با تاكید بر این كه دیگر زمان نوشتن وقایع تاریخی بر اساس ماه و سال گذشته است، قرار دادن روز و هفته را به عنوان معیاری برای پژوهش‌های تاریخی از ضرورت‌های این دوره زمانی برمی‌شمارد و می‌گوید: وقایع تاریخی، زمینه‌های بروز آنها و تحولات، روز به روز در حال تغییرند. از این رو، وظیفه داریم تاریخ و مسایل سیاسی را با دقت و نظر به جزئیات، بررسی و تحلیل كنیم. خواننده با مراجعه به منابع تاریخی حدود 250 صفحه از این كتاب و تحلیل‌های تاریخی من و دیگر مطالب، و نیز مداركی مانند اخبار، مصاحبه‌ها، گزارش‌ها و اسنادی كه گردآوری شده است، درخواهد یافت كه تنها درباره یك شب تاریخی، تا چه اندازه حرف برای گفتن داریم.
كتاب «خواب آشفته نفت: از كودتای 28 مرداد تا سقوط زاهدی» به قلم محمدعلی موحد و نیز «كودتای 28 مرداد»، مجموعه سخنرانی سید حسن شهرستانی با نام «مطبوعات در دوران كودتا»، سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین حسینیان با عنوان «نقش مطبوعات طرفدار دولت در بسترسازی كودتا» و سخنرانی حسین شاه‌حسینی با نام «مشاهداتی از دوران كودتا»، «راز پیروزی کودتای 28 مرداد» نوشته محمدجعفر محمدی» و... از دیگر آثار مرتبط با واقعه تاریخی 28 مردادند.
منبع: ایبنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید