برپایی هم‌اندیشی ادب و اندیشه از فردوسی تا خیام‌ در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی

1397/2/26 ۰۸:۵۹

هم‌اندیشی ادب و اندیشه از فردوسی تا خیام با حضور علما، استادان، فرهیختگان و دوستداران علم و دانش در تالار اجتماعات شهید مطهری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.

هم‌اندیشی ادب و اندیشه از فردوسی تا خیام با حضور علما، استادان، فرهیختگان و دوستداران علم و دانش در تالار اجتماعات شهید مطهری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.

در این مراسم که با حضور شخصیت‌های علمی و فرهنگی همچون حجت الاسلام والمسلمین سید هادی خامنه‌ای، رئیس پژوهشکده تاریخ اسلام؛ خانم دکتر چنارانی، نماینده مردم نیشابور در مجلس شورای اسلامی؛ پروفسور سید حسن امین و دکتر توفیق سبحانی برگزار شد، دکتر حسن بلخاری، رئیس انجمن؛ استاد سید عبدالله انوار، عضو شورای علمی انجمن؛ دکتر ابوالفضل خطیبی، عضو هیأت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دکتر احمد تمیم‌داری، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبائی، دکتر یونس کرامتی، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و دکتر عسگر بهرامی، عضو هیأت علمی دانشنامه جهان اسلام به ایراد سخنرانی پرداختند.

دکتر حسن بلخاری در نشست «هم اندیشی ادب و اندیشه از فردوسی تا خیام»، اظهار داشت: علت اصلی برگزاری این نشست به صورت مشترک تقریب تاریخی این دو حکیم در تقویم شمسی ما است، چرا که ۲۵ اردیبهشت روز بزرگداشت فردوسی و ۲۸ اردیبهشت روز خیام است. چون برگزاری دو مراسم برای ما مقدور نبود این نشست را با نام این دو حکیم تدارک دیدیم .

وی با اشاره به اینکه جناب فردوسی و خیام را شاید نتوان خیلی از منظر ادب با هم همسو دانست، افزود: آنجا که فردوسی در نظام گردون هیچ کژی، سستی و خلل نمی داند در مقابل خیام این پرسش را می کند که؛ گر کار فلک به عدل سنجیده بدی ر احوال فلک جمله پسندیده بدی ر ور عدل بدی بکارها در گردون ر کی خاطر اهل فضل رنجیده بدی. در واقع خیام با رباعیاتش جهان را سراسر نافرجام معرفی می کند بنابراین از این منظر احتمال تقرب این دو وجود ندارد.

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ادامه داد: البته درباره اینکه این رباعیات برای خیام است یا خیر؟ بحث های بسیاری وجود دارد. اینکه فردی (خیام) خود را همنشین مطلق ابن سینا بداند و به ترجمه آثار او اهتمام داشته باشد چطور درباره آینده دنیا اینطور سخن گفته است؟ و این سوالی است که پرونده آن همچنان باز است و باید درباره اش بحث ها کرد.

بلخاری با بیان اینکه درباره ر‌باعیات خیام نظرهای مختلفی وجود دارد، گفت: برخی معتقدند رباعیات از خود خیام است. برخی دیگراعتقاد دارند که این رباعیات هیچ نسبتی با خیام ندارد و دسته سوم نیز اعتقادی به اجماع خیام فیلسوف و خیام رباعیات ندارند.

این استاد دانشگاه تهران در ادامه درباره اهمیت جایگاه فردوسی و شاهنامه در ادبیات و تفکر ایرانی، بیان داشت: شاهنامه حکیم فردوسی در حوزه حکمت بسیار بالا است و برای اثبات این موضوع روایتی از سعدالدین وراوینی در کتاب سعدی نامه را بیان می کنم.

بلخاری پیش از روایت وراوینی به داستان کوتاهی از خوارزمی درکتاب «احیاء علوم الدین» اشاره کرد و گفت: احمد و محمد غزالی درباره حکمت با یکدیگر بحث می‌کنند. محمد خطاب به احمد می گوید: چه نیک درویشی بودی اگر رعایت شریعت می کردی. احمد نیز خطاب به محمد می گوید: و تو چه نیک دانشمندی بودی اگر به معرفت حقیقت توجه بیشتری داشتی. بار دیگر محمد خطاب به احمد می‌گوید: تصور من این است که بر مبارزه حقیقت سبب مراست و تو گویی اگر من در این قلمرو به معرفت حقیقت رسم بهتر است؟ محمد نیز بار دیگر خطاب به احمد می گوید: در بازار حقیقت طریقت مطاعی ست که قیمتی ندارد. که البته این بحث به درازا می کشد و اینکه تایید حرف درست را به حضرت محمد(ص) می سپارند.‌وی ادامه داد: در ادامه این حکایت آمده است که محمد غزالی در خواب حضرت محمد(ص) را می بیند که همراه با فردی یک طبق خرما در دست دارد. و چند عدد خرما به محمد غزالی می دهد. محمد سراسیمه به درب خانه احمد غزالی می رود و در را می کوبد که احمد از پشت در می‌گوید: شیخ چند عدد خرما که این همه جار و جنجال ندارد و چون در را باز می کند طبق خرما را در خانه احمد می بیند و می‌گوید که مگر تو از خواب من باخبر هستی؟ احمد نیز می‌گوید: پیامبر برای دادن خرما به تو ۷ بار از من سوال کردند.

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با اشاره به اینکه این روایت را گفتم تا بدانید که احمد غزالی چقدر انسان بزرگی است، افزود: سعد الدین وراوینی در کتاب سعدی نامه می گوید که در کتاب خواندم احمد غزالی می گوید: هر چه من در این چهل سال از بالای این چوب پاره به شما گفتم فردوسی در یک بیتِ: « ز روز گذر کردن اندیشه کن ر پرستیدن دادگر پیشه کن…» آورده است. بنابراین ببینید فردوسی کیست که احمد غزالی با آن هیبت از او چنین تعریف می کند.

همچنین عبدالله انوار با در نشست «هم اندیشی ادب و اندیشه از فردوسی تا خیام»، اظهار داشت: امروز می خواهم تنها درباره خیام و آن هم نه اینکه خیام چند ساله بوده و در کجا به دنیا آمده است، بلکه می خواهم درباره خیام ریاضیدان و حکیم و شاعر بگویم.

وی افزود: خیام برای اولین بار معادلات درجه سوم را حل کرد و در واقع قبل از اینکه هندسه کشف شود ، او معادلات درجه سوم را حل می کند و با این کار درواقع نشان داده که چه نگاهی به معادله داشته است.

عضو شواری علمی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، در ادامه به مساله هندسه در تفکرات خیام اشاره کرد و گفت: در هندسه همواره از یک نقطه یک خط موازی کشیده می شود اما خیام خط دیگری برای هندسه ترسیم کرده است.‌انوار به تفکر خیام درباره فلسفه نیز اشاره کرد و توضیح داد: خیام درباره فلسفه نوشته‌های کوتاهی آن هم بیشتر درباره مسئله «وجود» دارد. این درحالی است که همین نوشته‌های کوتاه همواره مورد مرجع بسیاری از متفکران قرار گرفته است.

وی با ناپاک خواندن منتقدان فرهنگ اسلامی تاکید کرد:من بحث دینی نمی کنم اما ناپاکانی که فرهنگ اسلامی را مورد هجمه قرار می دهند،سخت در اشتباه هستند.چرا که دین می فرماید که لا اکراه فی الدین.کدام دین چنین آزادی و اختیاری را به پیروانش داده است؟ دینی که می گوید لکم دینکم ولی‌الدین، می گوید ادع الی سبیل ربک بالحکمه ،نباید هر نا اهلی اسلام هراسی کند.افراد بی دین و لائیک ۱۴۰۰ سال فرهنگ اسلامی درخشان را مورد هجمه قرار داده اند که بوعلی سینا و خیام چراغ های آن هستند.بحث خیام درباره مساله وجود به مراتب جلوتر از مباحث فلاسفه غرب در این زمینه است.

شاهنامه به عنوان وطن

در ادامه این نشست ابوالفضل خطیبی عضو هیات علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، گفت: فردوسی در شاهنامه بزرگی و ادب خود را در بیت اول و آخر آورده است آنچه که با نام خدا شاهنامه را آغاز و با نام خدا بعد از سی سال آن را تمام می کند.

وی افزود: از شاهنامه می توان به عنوان یک وطن نام برد چرا که بعد از فردوسی ترکان و مغول ها بر ایران حکومت می‌کنند و وطنی باقی نمی ماند اما در این زمان وطن در شاهنامه فردوسی تنها متجلی بوده است.

خطیبی در پاسخ به این پرسش که واقعا چرا شاهنامه جاودانه شده است، توضیح داد: یکپارچگی سیاسی، جغرافیایی و روایی در شاهنامه از مهمترین دلایل جاودانگی آن است.

این عضو هیات علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی تاکید کرد: شاهنامه ما را با یک روایت از تاریخ باستان کشورمان آشنا کرده است. بنابراین معتقدم فخر شاهنامه در زبان هنری آن است نه محتوایش..

وی افزود: البته که محتوا شاهنامه بسیار مهم است اما این محتوا در متون دیگر نیز است ولی زبان فاخر و خلاقیت فردوسی است که باعث ماندگاری او شده است.

استاد خطیبی با خوانش از بر بیت های شاهنامه،ویژگی گزیده گویی و ایجاز فردوسی را نیز رمز و راز مانایی فردوسی دانست و گفت:در داستان ایرج،زمانی که به سلم و تور می‌گوید جهان و ایران را که دارید پس چرا خون برادر می ریزید؛

جهان خواستی یافتی خون مریز

مکن با جهاندار یزدان ستیز

ما با بیان هنری ایجاز گونه ای مواجه هستیم که در برابر ۵۰ هزار بیت شاهنامه،غیر منتظره است.

سپس دکتر تمیم داری،مترجم کتاب «گستره شعر پارسی در انگلستان و آمریکا» از جان دی یوحنان،درباره اهمیت گلستان سعدی وحافظ در سال ۱۷۸۹ سالی که اعلامیه استقلال امریکا مطرح شد،گفت:این سند در مجله سیاسی این سال است که اتفاقا سال انقلاب کبیر فرانسه است و در همین زمان در ایران کسانی چون فتحعلی آخوند زاده و طالبوف و احمد کسروی و ادیب الممالک و دیگران به ادبیات کلاسیک ایران حمله می کردند!

منبع: روزنامه اطلاعات