صالحی: نگرش‌ انتقادی به علوم انسانی در همگرایی حوزه و دانشگاه توسعه پیدا کرد

1396/9/27 ۱۳:۱۹

سید عباس صالحی در آئین گرامیداشت روز وحدت حوزه و دانشگاه، با اشاره به اینکه هر حوزه‌ای با نگرش‌های انتقادی، تکامل بیشتری پیدا می‌کند، گفت: اکنون نگرش‌های انتقادی به علوم انسانی در تلاش‌های مشترک حوزه و دانشگاه از لحاظ کمیت و کیفیت توسعه پیدا کرده و می‌توان با یک مجموعه قابل‌اعتناتر و قابل‌اعتمادتر مواجه شد.

 
 
سید عباس صالحی در آئین گرامیداشت روز وحدت حوزه و دانشگاه، با اشاره به اینکه هر حوزه‌ای با نگرش‌های انتقادی، تکامل بیشتری پیدا می‌کند، گفت: اکنون نگرش‌های انتقادی به علوم انسانی در تلاش‌های مشترک حوزه و دانشگاه از لحاظ کمیت و کیفیت توسعه پیدا کرده و می‌توان با یک مجموعه قابل‌اعتناتر و قابل‌اعتمادتر مواجه شد.

 آئین ویژه روز وحدت حوزه و دانشگاه و بازگشایی کتابخانه دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، امروز دوشنبه (27 آذرماه) با حضور سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمود نیلی احمدآبادی، رئیس دانشگاه تهران، مجید معارف، رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، خانواده دکتر شهید مفتح و جمعی از مسئولان و اهالی فرهنگ و دانشگاه در سالن همایش کتابخانه دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران برگزار شد.
 
سیدعباس صالحی در این آئین با گرامیداشت یاد اساتید حوزه‌های علمیه و دانشگاه به‌ویژه شهید مطهری و شهید مفتح، بیان کرد: مساله وحدت حوزه و دانشگاه، پروژه‌ای است که با انقلاب اسلامی آغاز شد. در روزهای ابتدایی نهضت، پس از درگذشت مصطفی خمینی، امام (ره) بحث همگرایی حوزه و روحانیت را مطرح و نسبت به واگرایی‌ها هشدار داد. مراد امام خمینی (ره) از کلمه وحدت به‌معنای همگرایی بود نه یکسان‌سازی.
 
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: منظور امام از وحدت حوزه و دانشگاه و شیعه و سنی، پرهیز از واگرایی و دعوت به همگرایی درونی بود. در جامعه ایران با توجه به تکثرهای درونی و مخاطرات بیرونی، اگر فضا برای واگرایی‌های بیشتر فراهم شود، مسیر دیانت و همگرایی جامعه که مرهون تلاش بیش از یک‌هزار سال است در مخاطره قرار می‌گیرد. جامعه ایرانی اگر بخواهد مستقل و آزاد و رو‌به رشد و توسعه باشد و با استکبار مقابله کند، باید نسبت به اهمیت این مساله به‌ویژه در بخش‌های نخبگانی و نهادهای اصلی حساسیت قائل باشد.
 
صالحی افزود: دانشگاه و حوزه به‌عنوان دو نهاد اصلی متولی دانش و مدیریت‌ساز اجتماعی، برای اتحاد جامعه ایرانی در ابتدا باید باهم همگرایی درونی داشته باشند، با این نگاه پروژه وحدت حوزه و دانشگاه را نباید یک پروژه حاشیه‌ای انقلاب اسلامی دانست، بلکه این موضوع در متن انقلاب قرار دارد. امروز در آستانه چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی، نگاهی به گذشته و ارزیابی درست می‌تواند چراغی برای آینده باشد و این ارزیابی باید با نگاه منصفانه و غیرجانبدارانه صورت گیرد و در این بین نباید عوامل تاریخی را نیز نادیده بگیریم.
 
مقام عالی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: در بازخوانی پروژه وحدت حوزه و دانشگاه، بحث اصلی تجربه مشترک حوزه و دانشگاه در حکومت‌داری است. با پیروزی انقلاب اسلامی این دو نهاد فرصتی پیدا کردند تا در مدیریت اجتماعی در کنار هم قرار گیرند که از برایندهای آن می‌توان به تشکیل مجلس خبرگان، شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام اشاره کرد که این تجربه مشترک اتفاق تازه‌ای در 150 سال اخیر است. از جمله نکات مهمی که در این تجربه مشترک می‌توان به آن اشاره کرد این است که تاکنون درباره آن یک کار پژوهشی صورت نگرفته، در حالی‌که تجربه این همکاری مشترک برای ثمربخشی بیشتر باید مورد ارزیابی پژوهانه قرار گیرد.
 
وی با اشاره به اینکه از آغاز انقلاب، گفتمان امام (ره)، یک گفتمان فراگیر بوده، ادامه داد: به مرور با اتفاقاتی که رخ داد، خرده‌گفتمان‌هایی در کشور شکل گرفت که در حوزه تجربه‌های مشترک مدیریتی به‌مرور بخشی از این خرده‌گفتمان‌های حوزه و دانشگاه همگرا شدند. این موضوع موجب شد که بخشی از خرده‌گفتمان‌های حوزه و دانشگاه در محیط مدیریت کشور مراوده داشته باشند. در این مسیر به‌مرور مدیران دانشگاهی و حوزویان در فضای مشترک حکومت‌داری با عقبه خود فاصله گرفتند و زیست‌بوم‌ آن‌ها عوض شد و این موضوع سبب شد که آن‌گونه که باید، تجربه مشترک حکومت‌داری و مدیریت اجتماعی به‌ حوزه و دانشگاه به‌عنوان عقبه کار متصل نشود.
 
صالحی اظهار کرد: نکته مهم دیگر به مسأله دانش‌سازی مربوط می‌شود. هم در نهاد حوزه به‌عنوان مبلغ علم و هم در دانشگاه به‌عنوان نهاد تولید علم، نکته مهم تعامل در حوزه تولید علم و دانش‌سازی است. وقتی به این چهار دهه گذشته از انقلاب نگاهی می‌کنیم، درباره بحث‌های مشترک دانش‌سازی در حوزه و دانشگاه مواردی نمایان می‌شود که از جمله آن‌ها نگرش‌های انتقادی به علوم انسانی است. در دهه‌های 40 و 50 پشتوانه اندکی در این زمینه وجود داشت، اما اکنون نگرش‌های انتقادی به علوم انسانی در تلاش‌های مشترک حوزه و دانشگاه از لحاظ کمیت و کیفیت توسعه پیدا کرده و می‌توان با یک مجموعه قابل‌اعتناتر و قابل‌اعتمادتر در این حوزه مواجه شد. طبعا هر حوزه‌ای با نگرش‌های انتقادی، تکامل بیشتری پیدا می‌کند. اگر در دهه‌های 40 و 50 با آثار و مقالات محدودی در زمینه‌های سیاست، اقتصاد، روانشناسی و مدیریت اسلامی مواجه بودیم، ولی امروز از لحاظ کمی و کیفی تلفیق‌سازی‌های دانشی ما توسعه داشته است.
 
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: گروهی از حوزویان و دانشگاهیان، دغدغه‌مند علوم انسانی اسلامی یا بومی شده‌اند که این تمرکز می‌تواند به معنا این باشد که باید منتظر بود، چراکه روند علم، روندی طولانی و زمان‌بر است تا فرایندهای آن به نتیجه برسد. بیشتر آنچه در حوزه دانش‌سازی علوم انسانی با نگاه اسلامی و بومی تولید شده، تلفیق‌سازی بوده تا ترکیب‌سازی و هنوز هارمونی برای تبدیل به یک مجموعه منسجم دانشی پیدا نشده است. علم صرفا در مرحله مبادی معنی ندارد، چراکه علم جدید و مدرن به روش و حل مسأله فکر می‌کند. آنچه در حوزه علوم انسانی اسلامی رخ دادهف بیشتر متکی بر مبادی هستی‌شناسانه، معرفت‌شناسانه و انسان‌شناسانه بوده، در حالی‌که در دنیای مدرن علم می‌خواهد کلید حل مسأله باشد که ما هنوز با آن فاصله داریم. فضای دانش‌سازی تنها بین بخش‌هایی از حوزه و دانشگاه اتفاق افتاده و تعامل فراگیری ندارد.
 
صالحی گفت: به‌نظر پروژه وحدت حوزه و دانشگاه از نظر ساختاری و نهادسازی بیشتر بر حوزه تاثیر گذاشته تا بر دانشگاه. از آنجا که دانشگاه یک پدیده مدرن است و در یک زیست‌بوم جهانی تعریف می‌شود لذا ساختار دانشگاه کمتر از حوزه متاثر شده اما ساختار بومی و سنتی حوزه به‌شدت از ساختار دانشگاه تاثیر پذیرفته است. بحث وحدت حوزه و دانشگاه به‌معنای هم‌افزایی و همگرایی در این دو نهاد نخبگانی و تولید دانش، پروژه موردنظر امام (ره) و انقلاب اسلامی است. در این زمینه در چهار دهه اخیر توفیقات و کمبودهایی داشته‌ایم. اکنون در آستانه دهه پنجم انقلاب اسلامی، تعامل و گفتگوهای فراگیرتر این دو نهاد براساس منطق گفت‌وگو و نه منطق قدرت مورد انتظار است. هر دو نهاد از منطق قدرت باید به منطق گفت‌وگو روی آورند و تنها این نوع منطق است که می‌تواند تعامل فراگیر بین دو نهاد را محقق کند.
 
مقام عالی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه پروژه وحدت حوزه و دانشگاه را باید براساس نگاه به منافع ملی و وحدت و انسجام ملی ببینیم و پیش ببریم، تاکید کرد: ما در منطقه پرخطر و جهان پرآشوب قرار داریم و در درون خود نیز دچار گسستگی‌های اجتماعی و تهدیدهای فراوان در بیرون هستیم. این پروژه را باید فراتر از منافع جناحی و سیاسی دید و باید به‌مثابه توسعه و آبادانی ایران به آن نگریست. 

منبع: ایبنا