نگاه ما كیفیت‌محور است نه ناشرمحور

1396/8/15 ۰۷:۵۹

خرید كتاب از ناشران چند سالی است كه از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دنبال می‌شود و طرحی نوپا به شمار نمی‌آید. بر اساس این طرح، وزارت ارشاد كتاب‌های خریداری شده را برای تجهیز كتابخانه‌های كشور به نهاد كتابخانه‌ها ارایه می‌كند. با این حال این طرح همچنان دچار نواقصی است مانند اینكه خرید كتاب از ناشران دولتی، نوعی اجحاف به ناشران خصوصی به شمار می‌آید. چندی پیش خبری درباره تصویب خرید ۴۸۴ عنوان كتاب به مبلغ بیش از ۱۶ میلیارد ریال از سوی وزارت ارشاد منتشر شد. پس از انتشار این خبر دو تن از ناشران در گفت‌وگویی با «اعتماد» از مبهم بودن معیار انتخاب كتاب‌ها، نگاه موضوعی و اولویت دادن به برخی موضوعات و... به عنوان كمبودهای اجرای این طرح گفتند و هشدار دادند طرح خرید كتاب طرحی خوب است ولی ممكن است به بیراهه كشیده شود.

ندا آل‌طیب: خرید كتاب از ناشران چند سالی است كه از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دنبال می‌شود و طرحی نوپا به شمار نمی‌آید. بر اساس این طرح، وزارت ارشاد كتاب‌های خریداری شده را برای تجهیز كتابخانه‌های كشور به نهاد كتابخانه‌ها ارایه می‌كند. با این حال این طرح همچنان دچار نواقصی است مانند اینكه خرید كتاب از ناشران دولتی، نوعی اجحاف به ناشران خصوصی به شمار می‌آید. چندی پیش خبری درباره تصویب خرید ۴۸۴ عنوان كتاب به مبلغ بیش از ۱۶ میلیارد ریال از سوی وزارت ارشاد منتشر شد. پس از انتشار این خبر دو تن از ناشران در گفت‌وگویی با «اعتماد» از مبهم بودن معیار انتخاب كتاب‌ها، نگاه موضوعی و اولویت دادن به برخی موضوعات و... به عنوان كمبودهای اجرای این طرح گفتند و هشدار دادند طرح خرید كتاب طرحی خوب است ولی ممكن است به بیراهه كشیده شود.
اما مهرزاد دانش، دبیر هیات انتخاب و خرید كتاب معاونت امور فرهنگی نظری كاملا متفاوت دارد. او درباره كم‌توجهی این هیات به كتاب‌های ادبی می‌گوید: «طی چهار جلسه اخیری كه اعلام كرده‌ایم آمارها از این قرار است: كتب هنر و ادبیات: ٤١٣ عنوان، كتب كودك ٢٢٨ عنوان، كتب علوم انسانی و اجتماعی و دانش عمومی ٦٣٠ عنوان، و نهایتا كتب دینی ٣٦٢ عنوان. اصولا نگاه هیات در مسیر خرید كتاب، كیفیت‌محور است؛ نه موضوع‌محور یا ناشر‌محور.»
او كه در گذشته اعلام كرده بود نمی‌توان منكر اعمال سلیقه در خرید كتاب‌ها شد، در پاسخ به اینكه برخی از نویسندگان یا مكاتب فكری به دلیل نگاه خاص در چنین طرح‌هایی كمتر مورد توجه قرار می‌گیرند، توضیح می‌دهد: «همه نوع سلیقه ادبی، فكری، سیاسی و... در چارچوب كتب مجاز ارسالی به هیات انتخاب و خرید كتاب در آن به چشم می‌خورد. همه اینها را شفاف در سایت‌مان اعلام كرده‌ایم ولی نمی‌دانم چرا برخی تمایل ندارند بر اساس واقعیت‌ها و اسناد موجود حرف بزنند.»دانش اضافه می‌كند: «در مورد آمارهای موضوعی هم گاهی ممكن است موضوع كتاب‌های كودك بیشتر شود یا موضوع دین یا موضوع علوم انسانی و... در این بالا و پایین رفتن‌های آماری عمدی در كار نیست. بستگی دارد به اینكه كتاب‌های آن گروه موضوعی در آن نوبت از جلسه چقدر از دیگر كتاب‌ها بیشتر یا كمتر برای ما ارسال شده باشند و نیز اینكه عناوین باكیفیت بین‌شان چقدر كمتر یا بیشتر است.»
گرچه برخی ناشران معتقدند نوعی نگاه تبعیض‌آمیز در اجرای این طرح وجود دارد و گاه راه برای دسته‌بندی هموار می‌شود، دانش این موضوع را رد می‌كند: «این افراد مصداقی ادعای خود را مطرح كنند. كلی‌گویی قابل نفی و اثبات نیست و البته طبق قاعده و روال متداول البینه علی‌المدعی. همه این ادعاها ناشی از كم‌توجهی گویندگان‌شان به مندرجات سایت ما است. من مدعی نیستم اشتباه و قصوری در كار نیست و خیلی هم ممنون می‌شوم ناشران محترم اشتباهات ما را گوشزد كنند ولی با كلی‌گویی چیزی حل نمی‌شود.»
دبیر هیات انتخاب و خرید كتاب معاونت فرهنگی دیگر سخن این ناشران درباره كم‌توجهی به ناشران نوپا را نیز درست نمی‌داند: «از ناشران نوپا هم كتاب فراوان می‌خریم. به مصوبات ما مراجعه بفرمایید در هر نوبت می‌توانید اسامی ناشران جدیدی را ملاحظه بفرمایید و دیگر آنكه همان‌طور كه پیش‌تر اعلام كرده‌ام، ما بر اساس تمایل و مراجعه ناشر به هیات‌مان كتاب‌ها را بررسی می‌كنیم. ناشرانی كه كتاب نمی‌آورند یا كم می‌آورند یا كم منتشر می‌كنند، قاعدتا نمی‌شود خودشان را با آنها كه كتاب می‌آورند یا در مقیاس بالاتر كتاب منتشر می‌كنند، مقایسه كنند.»
او در تكمیل این توضیحات اضافه می‌كند: «ناشری سالانه ممكن است ٨٠ عنوان كتاب برای ما بیاورد كه ما از آن بین صرفا ٢٠ عنوان را تصویب برای خرید كنیم یعنی یك چهارم. ناشری ممكن است فقط ١٠ عنوان بیاورد و ما ٥ تا را بخریم یعنی ٥٠ درصد. از لحاظ تعداد ظاهری ما از ناشر اول كتاب بیشتر خریده‌ایم ولی به لحاظ درصدی كه مقیاس واقعی‌تر است از ناشر دوم بیشتر از اولی خرید داشته‌ایم. متاسفانه برخی دوستان به این موضوعات توجهی ندارند. به هر حال جدا از ضوابط آیین‌نامه‌ای كه مثلا خرید چاپ غیر اول یا كتاب‌های قبل از دو سال جاری یا كتب آموزشی- تحصیلی و كنكور و كمك‌درسی یا كتب یك‌بار مصرف (مثلا كتاب‌های رنگ‌آمیزی كودكان) را ممنوع اعلام كرده است، رویكرد كارشناسان هیات بر مبنای كیفیت كتاب است. كتاب‌های پژوهشی باید روش تحقیق و استانداردهای نگارشی مرتبط را رعایت كرده باشند و كتاب‌های هنری و ادبی هم واجد خلاقیت‌های زیبایی‌شناسانه و با رعایت سبك‌های ادبی متداول باشند. همچنین رعایت نكات ویرایشی، كیفیت مطلوب صفحه‌بندی، چاپ مناسب و شكیل، روی جلد مناسب، حروفچینی درست و... از دیگر معیارهاست. كتابی ممكن است موضوع مهمی دربرداشته باشد اما شلختگی در ویرایش و... مانع از خرید آن بشود.»

پیشینه طرح خرید كتاب از ناشران توسط وزارت ارشاد

طبق آنچه در سایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شده، هیات انتخاب و خرید كتاب طی نزدیك به دو دهه فعالیت مستمر در زمینه كمك به ناشران از طریق پرداخت یارانه و مجموعه‌سازی بخشی از كتابخانه‌های كشور و از طریق انتخاب، خرید و اهدای كتاب‌های مناسب حوزه فرهنگ عمومی در فرآیند بازار نشر كتاب، تلاش داشته است حداكثر امكانات را در حوزه اختیارات و مقدورات خویش به كار ببرد تا رونق بخشی توامان در حوزه نشر و حوزه كتابخوانی فراهم آورد. طبق این آیین‌نامه، چهار كارگروه تخصصی (دین، علوم اجتماعی و انسانی و دانش عمومی، كودك و نوجوان، و هنر و ادبیات) نسبت به ارزیابی كتاب‌های ارسالی از سوی ناشران در زمینه خرید عناوین و میزان شمارگان آنها تصمیم می‌گیرند و مصوبات آنها بعد از تایید در هیات مركزی انتخاب و خرید كتاب اجرایی خواهند شد.

منبع: اعتماد