تحویل سر بریده فرمانده روس به فتحعلی شاه / فاطمه قاضیها

1396/1/30 ۱۱:۴۴

در سال ۱۲۱۹ قمری مطابق با ۱۸۰۴ میلادی یعنی نخستین سال جنگهای اول ایران و روس که حدود ۹ سال به طول انجامید ،اتفاق عجیبی روی داد و آن عبارت ازین بود که فرمانده سپاه روسیه در این جنگ ژنرال Tsitsinof تسیتسیانوف بود که بنا بر دلایلی که ذیلا خواهد آمد عوام ایران اورا اشپختر و یا اشپخدر می نامیدند.

در سال ۱۲۱۹ قمری مطابق با ۱۸۰۴ میلادی یعنی نخستین سال جنگهای اول ایران و روس که حدود ۹ سال به طول انجامید ،اتفاق عجیبی روی داد و آن عبارت ازین بود که فرمانده سپاه روسیه در این جنگ ژنرال Tsitsinof تسیتسیانوف بود که بنا بر دلایلی که ذیلا خواهد آمد عوام ایران اورا اشپختر و یا اشپخدر می نامیدند.

اتفاقی که روی داد چنین بود که این سردار با لشکریان خود وارد ناحیۀ باکو و از آن طریق ورود به دریای خزر کرده و قسمت عمدۀ آن نواحی را تسخیر کرده بود.و درین گیر و دار زمستان سختی مناطق جنگی را فرا گرفت بطوریکه هنگام نزدیک شدن روسها به باکو در میان برف و باران شدید بسیاری از چهارپایانی که توپخانه را حمل می کردند در راه تلف شدندو در پی آن بسته بودن راهها ، کمبود آذوقه ودر مضیقه قرار گرفتن سپاهیان، ژنرال را سخت نگران کرده بود.در چنین موقعیتی مصطفی قلی خان شیروانی حاکم باکو و حسینقلی خان قاجار که با سپاهی به یاری او آمده بود نیز گرفتار همان مشکلات ناشی از سرمای شدید شدند. پس با اظهار تمایل طرفین روسی و ایرانی قرار گذاشتند که ژنرال روس و حکمران باکو بهمراه فقط دوسه نفر در خارج شهر باهم ملاقات و قراری جهت ترک مخاصمه بگذارند. درین میان حسینقلی خان قاجار که قرار بودهنگام ملاقات با ژنرال روسی همراه حاکم باکو باشد ، بر خلاف جوانمردی و آئین جنگ نقشه ای کشید و هنگامیکه ملاقات روی داد ، با اشاره او از پشت به فرمانده روسی شلیک و بلا فاصله سر اورا از تن جدا کرده و شتابان به تهران و در بار فتحعلی شاه ارسال نمودند.

به محض دریافت سر بریده فرمانده روسی ، فتحعلی شاه غافل از عواقب این حرکت ناشیانه، جشنی برپا کرده، به سلام نشست و دستور داد شهر تهران را چراغان و آذین بستند.

چون این آوردن سر به تهران در اسرع وقت و با عجله هرچه تمامتر انجام شد،از آن روز در زبان فارسی ضرب المثل شد که « مگر سر اشپختر را آورده ای؟ که بعدها تبدیل به این شد که :«مگر سر آورده ای»

و اما توضیح اینکه چرا به ژنرال تسیتسیانوف «اشپختر» می گفتند:

وی علاوه بر اینکه فرمانده جنگ با ایران بود، نیز بازرس کل ارتش روسیه بود. کلمه بازرس در زبان فرانسه inspecteur انسپکتور است که در زبان روسی اینسپکتور خوانده می شود و ممکن است ،که در آن زمان عوام روسیه «اینشپکتورتلفظ کرده باشند و در زبان عوام ایران تبدیل به اشپختر و حتی اشپخدر شده است.

ر.ک. سعید نفیسی، تاریخ اجتماعی وسیاسی ایران در دوره معاصر، تهران، چاپ مروی، ۱۳۶۸.صص۱۷۷-۱۸۰

منبع: حلقه کاتبان - قاجاریه