شاهنامه نگاری مبتنی بر ویژگی های شخصیتی شاه عباس اول

1395/7/25 ۱۱:۳۱

با دستیابی شاه عباس اول به حکومت، نگارگری ایران که پیشینه تابناکی را از عهد تیموری و اوایل صفوی پشت سر داشت، در اوج ترقی سیر می کرد و نگارگران توانا در تنوع بخشیدن به کارهای خود و ابداع شیوه های تازه و تکامل بخش، همچنان راه جویی و رهیابی می کردند. پس از آنکه بنابر تصمیم شاه عباس، پایتخت ایران از قزوین به اصفهان منتقل شد، عده ای از نگارگران دربار صفوی نیز به اصفهان کوچیدند و در این شهر هنر خیز به پدیدآوردن نگاره های ارزنده خود در حوزه شاهنامه نگاری همت گماشتند. از ویژگی های سبک آنان در چهره نگاری شاهنامه، نزدیک شدن به شبیه سازی به ویژه در مجلس آرایی بود. در این مکتب، نقاشی ایران از تاثیر چینی سازی تا حد قابل توجهی دامن فراچید و چهره ها و مناظر به واقعیت نزدیکتر شد و رنگ ها به ملایمت و ماتی گرایید.

با دستیابی شاه عباس اول به حکومت،  نگارگری ایران که پیشینه تابناکی را از عهد تیموری و اوایل صفوی پشت سر داشت، در اوج ترقی سیر می کرد و نگارگران توانا در تنوع بخشیدن به کارهای خود و ابداع شیوه های تازه و تکامل بخش، همچنان راه جویی و رهیابی می کردند. پس از آنکه بنابر تصمیم شاه عباس، پایتخت ایران از قزوین به اصفهان منتقل شد، عده ای از نگارگران دربار صفوی نیز به اصفهان کوچیدند و در این شهر هنر خیز به پدیدآوردن نگاره های ارزنده خود در حوزه شاهنامه نگاری همت گماشتند. از ویژگی های سبک آنان در چهره نگاری شاهنامه، نزدیک شدن به شبیه سازی به ویژه در مجلس آرایی بود. در این مکتب، نقاشی ایران از تاثیر چینی سازی تا حد قابل توجهی دامن فراچید و چهره ها و مناظر به واقعیت نزدیکتر شد و رنگ ها به ملایمت و ماتی گرایید.

اما یکی از مشخصات شاخص این مکتب در تصویرپردازی شاهنامه (بویژه نسخه 1014ق/ 1605م) متاثر بودن از قدرت وقت، در راستای نشان دادن ویژگی های شاه بوده است.

این کتاب، ترجمه پژوهش دکتر کیشور رضوی، منتشره در بولتن هنر می باشد که محقق با بهره گیری از شاهنامه نسخه 1014ق/ 1605م موجود در کتابخانه دولتی برلین، به بررسی تاثیر ویژگی های فردی و ایدئولوژی شاه عباس اول بر روند مصور سازی داستانهای شاهنامه، به ویژه در سه ماجرای کیکاوس، گرشاسب و تولد و مرگ رستم پرداخته است.

اندازه ابعاد نسخه خطی شاهنامه موردنظر 36 در 24 سانتی متر است و دارای 764 صفحه است که 67 صفحه آن مصور است. صفحه آخر کتاب در نسخه خطی توضیح می دهد که پایان خلق این اثر جاودانه در روز سوم صفر سال 1014 ق بوده است. این کتاب به هیچ نویسنده یا حامی اختصاص نیافته و هیچ نشانه ای از مکانی که نسخه به آن ارائه شده باشد وجود ندارد؛ چنانکه ذکر نام فرد حامی یا وقف کننده یک قاعده کلی در نسخ خطی نفیس این عصر و ادوار گذشته بوده است. با این حال نشان های لکه دار در حاشیه صفحات اولیه بدین موضوع اشاره می کند که این شاهنامه سابقاً بخشی از یک مجموعه مهم بوده.

شاهنامه نگاری مبتنی بر ویژگی های شخصیتی شاه عباس اول با تکیه بر نسخه 1014ق/ 1605م نگاشته کیشور رضوی با ترجمه مصطفی لعل شاطری در سال جاری از سوی انتشارات نی نگار منتشر شده است.

منبع: بساتین