برپایی شب «درخشش قرآن مجید در مغرب زمین» در بنیاد دكتر افشار

1395/6/27 ۱۰:۲۸

دویست و شصتمین شب از مجموعه شب های مجله بخارا، عصر چهارشنبه، بیست و چهارم شهریور ، با همراهی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، مرکز نشر علوم انسانی، مؤسسه انتشارات حکمت، مؤسسه فرهنگی سروش مولانا، نشریه فرهنگی تحلیل روایت و مجله بخارا، میزبان شب «درخشش قرآن مجید در مغرب زمین» بود.

دویست و شصتمین شب از مجموعه شب های مجله بخارا، عصر چهارشنبه، بیست و چهارم شهریور ، با همراهی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، مرکز نشر علوم انسانی، مؤسسه انتشارات حکمت، مؤسسه فرهنگی سروش مولانا، نشریه فرهنگی تحلیل روایت و مجله بخارا، میزبان شب «درخشش قرآن مجید در مغرب زمین» بود.

این جلسه با حضور سخنرانان: دکتر سید حسین نصر که از طریق ارتباط ماهواره ای در طول جلسه حضور داشت و دکتر سید مصطفی محقق داماد و دکتر نصرالله پورجوادی، و میهمانانی چون: دکتر شهین اعوانی، برگزار شد. در این نشست، به تحلیل و معرفی اثر جدید دکتر نصر، با عنوان “THE STUDY QURAN”، پرداخته شد.

در ابتدا علی دهباشی ضمن خوشامدگویی به میهمانان حاضر در جلسه، شرح مختصری از جلسات گذشته مجموعه شب های قرآنی مجله بخارا را بیان کرد و از شب «درخشش قرآن مجید در مغرب زمین»، به عنوان ششمین نشست از این سلسله جلسات، نام برد. وی از تداوم شب های قرآنی در هفته های آتی، خبر داد و در ادامه سخنانش، از حضور دکتر سید حسین نصر در این شب، ابراز خرسندی کرد و چنین گفت: "جناب دکتر نصر، اینجا صدها نفر از دوستداران قرآن مجید و کارهای علمی شما که درباره جهان اسلام، بخصوص قرآن است، گرد هم آمدند و شما را می بینند و به صحبت های شما گوش خواهند داد. محلی که ملاحظه می کنید، منزل مسکونی دکتر محمود افشار و همسرشان بوده است که طبق وصیت ایشان، فرزندشان دکتر ایرج افشار آن را به اسم کانون زبان فارسی وقف کردند و این کانون در باغ موقوفات دکتر محمود افشار واقع شده است و می دانم که رابطه دیرینی میان شما با ایشان و به ویژه فرزندشان، وجود داشته است که اگر بود حتما امشب خوشحال می شد که این مجلس با حضور شما، برگزار شده است."

نخستین سخنران این مجلس، دکتر سید مصطفی محقق داماد، ضمن تشکر از حضور میهمانان واستادان حاضر در این مجلس، به قطعه ای از نوشته دکتر حسین نصر در مقدمه کتاب «شیعه دراسلام » علامه محمد حسین طباطبائی، اشاره کرد و اظهار داشت "ایشان نوشته اند : «تقریبا تمام منابع اروپائیان در تحقیقاتى كه در باره اسلام انجام مى گیرد، از منابع اهل تسنن است و هرگاه از قرآن، حدیث، سیره نبوى، فقه و كلام سخن به میان مى آید، معمولًا مقصود همان نظر اهل سنت و جماعت است و حتى این نظر نیز اغلب تحریف یافته و مغرضانه بیان شده است.

در آثار موجود به زبانهاى اروپایى، تشیع به صورت یك فرقه فرعى معرفى شده و تمام دید و علت وجودى آن به یك نزاع صرفا سیاسى و اجتماعى تقلیل یافته و كمتر به علل دینى كه باعث پیدایش‏ (شیعه) گردید، توجه شده است، حتى در تحقیقات در باره (شیعه) به طور كلى باز سهم اساسى از آن (اسماعیلیه) است! و (شیعه دوازده امامى) حتى به اندازه مكتب اسماعیلى مورد نظر قرار نگرفته است!! شاید سوابق تاریخى مغرب زمین، علت اصلى این محدودیت باشد.

در قرن معاصر حرکتهایی برای عرضه اسلام شیعی با متفکران مغرب زمین آغاز شد. در دوران مرجعیت حضرت آیت الله بروجردی مرجع نامدار شیعه از سالهای 1323خورشیدی الی 1340ایشان مبادرت به اعزام روحانیونی به مغرب زمین؛ اروپا وامریکا آغاز کردند. اینگونه اعزام ها اگرچه نمایندگان اعزامی از درجات علمی برخوردار بودند، ولی بیش از آنکه مواجهه علمی با متفکران غربی صورت گیرد به پاسخ نیازهای شیعیان بخصوص ایرانیان مقیم اروپا وامریکا پرداخته شده است.ولی در همان دوران اقدامات مبارکی در درون کشورمان ایران رخ داده که انصافا ناسپاسی است اگر شیعیان جهان بطور کلی و به ویژه شیعیان ایرانی شکر گزار آنها نباشند. من دراینجا تنها به دو نمونه آن اشاره می کنم که در هردو نمونه نقش پررنگ و فعال جناب اقای دکتر سید حسین نصر مشهود روشن است."

رئیس تولیت بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی، در سخنان خود، از حلقه اصحاب تأویل نام برد و ادامه داد: "ازاواخردهه 1950میلادی، یعنی دهه چهل خورشیدی محفلی شکل می‌گیرد که جناب آقای استادداریوش شایگان از آن به «حلقه اصحاب تأویل» یاد می‌کند. این جلسات در منزل ذوالمجدطباطبایی یکی از وکلای دادگستری تشکیل می‌شد. دو شخصیت محوری این حلقه عبارت بودند از علامه طباطبایی، فیلسوف، مفسر قرآن و عارف شیعه، و هانری کربن. کربن همه ساله در سپتامبر به ایران برای تدریس می‌آمد و داغ‌ترین مباحث فلسفی آن زمان فرانسه را به ایران می‌آورد. درهمین ایام ازطریق دوستانی از جمله دکتر نصر واستاد مرتضی مطهری با علامه طباطبائی آشنا و به بحث وگفتگو ‌نشست. با وجود مشکل زبانی به وسیله ترجمه، ارتباط و گفتگو میان آن دو بزرگوار برقرار می‌شد. در این جلسات، سید حسین نصر، مطالب طرفین را ترجمه وبرای طرفین منتقل می نمودند . بطوری که اینجانب از مرحوم استاد مطهری و دکترداریوش شایگان شنیده ام اعضای جلسه بعضی مقید به حضور منظم بودند وبرخی گهگاه حاضر می شدند مانند استاد سیدمحمدکاظم عصار، استاد مرتضی مطهری،استاد سید جلال‌الدین آشتیانی.

آن جلسات از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است ومی توان آنرا نقطه عطفی در تاریخ تشیع دانست.دکتر نصر معتقد است «گفتگوهایی که در این جلسات صورت می‌گرفت، در کل قرون وسطی تحقق نیافته بود.»

در اینکه یکی ازوسائط و بانیان این رابطه جناب آقای دکتر سیدحسین نصربوده اند تردیدی وجودندارد.

دومین نمونه رابطه ایست که ایشان میان علامه طبا طبا یی با پرفسور كنث مورگان(Morgan Kenneth) دانشمند آمریكایى و استاد دانشگاه كولیگت(Colgate) برقرار ساخته‌اند. دکتر نصر‍‍‍‍ در مغرب زمین همین راه را ادامه داد کتاب قلب اسلامش در واقع کاری است در همین راستا یعنی معرفی اسلام باخوانش شیعی به غربیان.

در ادامه پس از سخنان دكتر پورجوادی، دکتر سید حسین نصر، از برگزار کنندگان این شب و همینطور سخنرانان این جلسه، تشکر کرد و در ادامه گفت: "خداوند منان را شاکرم که این فرصت را به بنده داد تا در مورد کلام عزیزش چند کلمه ای، با دوستان و هم وطنان، از راه دور، سخن بگویم. در ابتدا می خواهم عرض سلامی خدمت حضرت آیت الله محقق داماد، دوست بسیار نزدیک و انسانی والا با قلبی پاک و ضمیری روشن داشته باشم و همچنین خدمت آقای دکتر پورجوادی، سلامی دارم. به خاطر دارم، اولین باری که نزد من آمدند، جوانی بودند و امروز از دانشمندان بنام مملکت ما هستند.

تقریبا بیست و پنج سال پیش در آمریکا کمپانی هارپر وان (HarperOne)در سانفرانسیسکو که بزرگترین ناشر کتب دینی و فلسفه دینی در غرب می باشد و طرح های بزرگی را انجام می دهد و اتفاقا چند کتاب اخیر مرا، این انتشارات، منتشر کرد، کتابی با عنوان”BIBLE“THE STUDYرا به چاپ رساند. شاید وقتی ما ایرانیان، این عنوان را می شنویم به گوشمان کمی سنگین بیاید ولی انواع و اقسام صفت ها برای اسم کتاب مقدس مسیحیان، به کار برده شده است، صفاتی که موصوفش ”BIBLE” است اما اشاره به جهتی از جهات و آنچه که در کتاب مقدس انجیل است، دارد. چنین چیزی در فارسی وجود ندارد و می گوییم: «قرآن کریم» و «قرآن مجید» و بسیاری دیگر از اسامی صفات الهی که در خود قرآن، موجود هستند. امکان دارد که این عناوین در ترجمه ما، از نظر ساختار زبان انگلیسی، کمی سنگین به نظر بیاید، اما در قلمرو مطالعات دینی و مخصوصا مربوط به کتاب مقدس مسیحیان، شاهد عناوینی اینچنین هستیم. از جمله: .“KING JAMES BIBLE”این کتاب یک اثر زیبا در زبان انگلیسی است که در دوره پادشاه انگلیس،”JAMES” ، ترجمه شد و هنوز زیباترین ترجمه زبان انگلیسی از کتاب مقدس مسیحیان است و رونق بسیاری پیدا کرده است که نه تنها برای خواندن مسیحیان در روزهای یکشنبه در کلیسا است، بلکه منبعی برای مطالعه دانشجویان می باشد و با سرعت در میان درس‌های دانشگاهی قرار گرفته است و تدریس می شود و از لحاظ صنعت نشر کتاب، موفقیت فوق العاده ای پیدا کره است. انتشارات“HarperOne” ، نمونه این کار را برای تورات، کتاب یهودیان، انجام داد و “THE STUDY TORAH”را منتشر کرد. این اثر نیز با استقبال بسیاری، نه تنها بین یهودیان بلکه میان عامه مردم، روبرو شد. حدود یازده سال پیش از این انتشارات، با من تماس گرفتند و گفتند که می‌خواهیم

“THE STUDY QURAN”را منتشر کنیم و عنوانش را هم، همانند دیگر کتب مقدس منتشر شده، اینگونه بگذاریم. انتخاب این عنوان علت تجاری و فرهنگی داشت. چرا که در مکان های مذهبی، جا افتاده بود. به آن ها گفتم که باید فکر کنم و هنوز پاسخی جهت همکاری ندارم. به خانه رفتم و فکر کردم که من، تمام عمر خود را صرف چاپ متون فلسفی و عرفانی و ... کرده ام اما در مورد قرآن چیزی ننوشته ام، به جز یک فصل در کتاب «آرمان ها و حقایق اسلام». اما من دانشمند قرآنی نیستم! روز بعد با آن‌ها تماس گرفتم و گفتم که از پروردگار خجالت می کشم و در بضاعت علمی بنده نیست و نمی توانم این کار را بکنم. گفتند که درست فکر کنید و دوباره صحبت خواهیم کرد. اما روز بعد که با من تماس گرفتند، حرف عجیبی زدند که اگر شما این پروژه را نپذیرید، ترجمه، به هیچ شخص دیگری، داده نخواهد شد و در کل انجام نخواهد گرفت. خیلی ناراحت شدم. با خود گفتم که خداوند به من چه خواهد گفت؟ اینکه کلام من را بر زمین گذاشتی! اگر خدا، من را برای این امر برگزیده است، حتما حکمتی در آن، وجود دارد! از غضب الهی ترسیدم! استخاره کردم و استخاره هم خوب آمد و روز بعد با این مرکز تماس گرفتم و گفتم که قبول می کنم اما به دو شرط: اول اینکه تمام افرادی که روی این پروژه کار می کنند، باید مسلمان باشند. اعتراض به این موضوع داشتند و من گفتم که چون در پروژه تورات و انجیل همه گروه، یهودی و مسیحی بودند، حال در مورد قرآن هم باید اینگونه باشد. دوم اینکه انتخاب همه افراد توسط شخص من صورت گیرد. با دو شرطم موافقت کردند و من این آزادی را پیدا کردم. چون می خواستم که یک اثر اسلامی باشد ... .

دکتر نصر در مورد بخش تفسیر و شرح این اثر، گفت: "وقتی ترجمه قرآن تمام شد، شروع به شرح آن کردیم. اولین منبع شرح قرآن، احادیث نبوی و بعد گفتار حضرت علی (ع) در نهج البلاغه است. سخنان امیرالمؤمنین و خصوصا گفتار جملات قصار آن بزرگوار، طبق سخن برخی عرفا که می فرمایند: "علی مثل قرآن رونده بود." بر این امر صحه می گذارد. خلاصه سعی داشتیم از آن قدیمی ترین تفاسیر تا تفسیر علامه طباطبایی که استاد بنده بودند، استفاده کنیم. با مشورت ویراستارها، چهل و یک تفسیر را انتخاب کردیم. شرطی که با هارپر وان، گذاشتم این بود که ما هیچ تفسیر و تعبیری از قرآن که متجددانه یا وهابی باشد، نخواهیم داشت. زمان اهمیتی ندارد، دید مهم است و من بارها گفته‌ام که این اثر، یک تفسیر سنتی از قرآن کریم است ... .

در پایان دکتر مصطفی محقق داماد، در توصیف شخصیت دکتر سید حسین نصر، بیان داشت: "جناب استاد دکتر نصر، اجازه بدهید از قول حافظ این خطاب را به جنابعالی داشته باشم: سحرم هاتف میخانه ز دولتخواهی / گفت بازای که دیرینه این درگاهی شما از فرزند رسول الله هستید و سیادت افتخار اولیه شما است. نزد بزرگانی چون علامه طباطبایی و ... درس خواندید و فیلسوفی بزرگ و دانشمندی برجسته و از همه مهم تر، فقیه زاده ای بزرگ هستید. مرحوم آیت الله شهید، حاج سید فضل الله نوری، جد شماست و این حق را تاریخ بر عهده اتان گذاشته که اگر شما این کار را انجام نمی دادید، چه کسی آن را انجام می داد؟ از شما تشکر می کنم که وقت کافی گذاشتید و امیدوارم، سال ها زنده باشید و از این ترجمه با حضور خودتان در ایران رونمایی شود و از خداوند برای شما عمری دراز می خواهیم."

منبع: اطلاعات