1395/6/20 ۰۹:۱۸
19 شهریور 58 سیدمحمود طالقانی که برخی اقشار مردم او را «پدر » می‌نامیدند، در تهران و در فاصله کمتر از چهارماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی از دنیا رفت. طالقانی در طول زندگی خود در وجوه مختلفی به مبارزه پرداخت و مرگ او، فقدان یکی از مهم‌ترین نیروهای انقلابی در ایران بود. محمدمهدی جعفری، استاد تاریخ و پژوهشگر متون دینی در گفت‌وگوبه برخی از جنبه‌های زندگی این چهره سیاسی و مذهبی پرداخته است.
دل در گرو قرآن داشت
سجاد صداقت: 19 شهریور 58 سیدمحمود طالقانی که برخی اقشار مردم او را «پدر » می‌نامیدند، در تهران و در فاصله کمتر از چهارماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی از دنیا رفت. طالقانی در طول زندگی خود در وجوه مختلفی به مبارزه پرداخت و مرگ او، فقدان یکی از مهم‌ترین نیروهای انقلابی در ایران بود. محمدمهدی جعفری، استاد تاریخ و پژوهشگر متون دینی در گفت‌وگو به برخی از جنبه‌های زندگی این چهره سیاسی و مذهبی پرداخته است.
مرحوم سیدمحمود طالقانی هم شخصیتی سیاسی داشت و هم وجهه اجتماعی، علمی و قرآنی شخصیت او پررنگ است. با این اوصاف «طالقانی ذووجوه» را چگونه می‌توان توضیح داد؟ آیت‌الله طالقانی که در حوزه علمیه قم و نجف درس خوانده بود، اعتقاد داشت نیاز جامعه ما به قرآن در حوزه‌های علمیه آن روز برآورده نمی‌شد. دیدگاه آیت‌الله طالقانی نسبت به اجتماع، جامع و بر این اساس بود که تنها فقه یا سیاست و... نمی‌تواند مشکلات جامعه ما را برطرف کند. به همین دلیل ایشان از حوزه علمیه خارج شد و به تهران آمد تا مباحث قرآنی خود را در مجامع روشنفکری و دانشگاهی مطرح کند. طرح این مباحث از سوی آیت‌الله طالقانی نه به صورت سنتی بلکه به شکل کتاب راهنمای عمل بود که مسائل روز و مبتلابه مردم را حل می‌کند و راه‌حل مشکلات را نشان می‌دهد. از این جهت ایشان نظر قرآن را در مورد انسان‌ها جامع می‌دانست، نسبت به انسان‌ها نظر بسیار جهانشمولی داشت و در چارچوب یک مذهب یا دین به انسان‌ها نگاه نمی‌کرد.
مرحوم طالقانی به شکل جدی پس از تشکیل جبهه ملی دوم و نهضت آزادی وارد مبارزات سیاسی می‌شود. او متوجه چه نکاتی شده بود که در روزگار دست کشیدن بسیاری از سیاست تصمیم به ورود جدی به فاز سیاسی گرفت؟ آیت‌الله طالقانی از همان ابتدا که در سال 1318 و در زمان پهلوی اول به تهران آمد و فعالیت قرآنی خویش را شروع کرد، به مسائل سیاسی هم می‌پرداخت. ایشان به‌خصوص بعد از شهریور 20، بیشتر و فعال‌تر در مسائل سیاسی شرکت می‌کرد. پس از کودتای 28 مرداد 1332، ایشان بلافاصله در نهضت مقاومت ملی فعال شد. پس از تاسیس جبهه ملی دوم نیز او وظیفه خود می‌دانست که فعالانه در این عرصه وارد شود. چون مهدی بازرگان و یدالله سحابی حزبی را تاسیس کردند که ایدئولوژی اسلامی داشت، طبیعی بود که آیت‌الله طالقانی گرایش به آن داشته و جزء موسسین باشد. نهضت آزادی در آن روز بر اصولی پایبند بود که برای خدمت به مردم ایران فعالیت انجام می‌داد. نظر آیت‌الله طالقانی به‌خصوص در این باره جامع بود و به هیچ وجه به انسان‌ها براساس دین یا مذهب نمی‌نگریست و هرکسی با دیکتاتوری - به اصطلاح خود ایشان با «طاغوت» - مبارزه می‌کرد، حتی اگر خارج از چارچوب ایران، برای آنها احترام قائل بود.
یکی از نکات مهم درباره مرحوم طالقانی این است که در عرصه عمل اجتماعی اهل سعه‌صدر و مدارا بود. شاید این وجه است که ایشان را با همه گروه‌ها، شخصیت‌ها و جناح‌ها تا لحظه مرگ ایشان مرتبط نگاه می‌دارد. کاملا این اخلاق، اخلاقی قرآنی بود. ایشان علاوه‌بر قرآن از نهج‌البلاغه هم تاثیر پذیرفته بود. اگر بخواهیم الگوی این شکل رفتاری آیت‌الله طالقانی را بیان کنیم، می‌توان به اخلاق رسول‌الله(ص) و امیرالمومنین(ع) اشاره کرد که هم یک روش انسانی دارند و به انسان‌ها فارغ از دین و مذهب و نژاد نگاه می‌کردند و همه انسان‌ها به‌عنوان موجودات ارزشمندی نظر داشتند. رفتارهای آیت‌الله طالقانی نیز چنین بود و حتی در دوره زندان خویش نسبت به مارکسیست‌ها و کمونیست‌ها با دیده دوستی و همگرایی نگاه می‌کرد و به هیچ وجه آنان را نه بیگانه می‌دانست بلکه همه را جذب می‌کرد؛ این رویکرد در آثار ایشان نیز کاملا بازتاب دارد. ایشان مصداق بارز «أَشِدّاءُ عَلَى الکفّارِ رُحَماءُ بَینَهم» بود. یعنی نسبت به دشمنان خلق بسیار سختگیر و سازش‌ناپذیر بود ولی نسبت به مردم بسیار مهربان بود.
«پرتوی از قرآن» و شرح ایشان بر «تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله» دو اثر مهمی است که از مرحوم طالقانی به جا مانده؛ نگاه او در این کتاب‌ها چگونه است؟ «تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله» کتابی است که مرحوم نائینی در موافقت مشروطه آن را نوشت. طالقانی شرحی بر این کتاب نوشت که قابل استفاده برای عموم مردم باشد. کتاب دیگر «پرتوی از قرآن» است که تفسیری نو از خود قرآن دارد. ایشان از خود قرآن کمال استفاده را کردند و مطالبی که استخراج کرده‌اند نه‌تنها با تفاسیر سنتی بلکه با تفاسیر معاصر نیز تفاوت دارد. ایشان راهنماهای عملی از قرآن گرفته‌اند و این تفسیر را از سایر تفاسیر کاملا جدا می‌کند و می‌تواند راهگشا و راهنمای عمل برای همه کسانی باشد که می‌خواهند در پرتو قرآن زندگی کنند.
منبع: فرهیخنگان
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید