رسم درویشان بخشش و بخشایش است

1395/5/11 ۱۰:۳۹

درویشان در درازنای تاریخ ایران، بیش‌تر بنابر اصول اخلاقی خود به مادیات بی‌توجه بوده‌اند. برخی گاه تا بدانجا به زندگی دنیوی پشت می‌‌کرده‌اند که آواره کوه و صحرا می‌‌شدند، در دل کوه و غاری پناه می‌‌جستند، به آذوقه‌ای ناچیز قانع بودند و همه عمرشان در راز و نیاز به درگاه پروردگار وقف می‌‌شد. کسانی اما در میان درویش‌ها بودند که زندگی در میان مردم را ترک نمی‌‌گفتند و در شهرها و آبادی‌ها ساکن بودند. آن‌ها نیز به دنیا و متعلقات‌اش دل نمی‌بستند و اموال خود را بر نیازمندان وقف می‌‌کردند.

درویشان در درازنای تاریخ ایران، بیش‌تر بنابر اصول اخلاقی خود به مادیات بی‌توجه بوده‌اند. برخی گاه تا بدانجا به زندگی دنیوی پشت می‌‌کرده‌اند که آواره کوه و صحرا می‌‌شدند، در دل کوه و غاری پناه می‌‌جستند، به آذوقه‌ای ناچیز قانع بودند و همه عمرشان در راز و نیاز به درگاه پروردگار وقف می‌‌شد. کسانی اما در میان درویش‌ها بودند که زندگی در میان مردم را ترک نمی‌‌گفتند و در شهرها و آبادی‌ها ساکن بودند. آن‌ها نیز به دنیا و متعلقات‌اش دل نمی‌بستند و اموال خود را بر نیازمندان وقف می‌‌کردند. وقفیات درویشان و صوفیان در تاریخ ایران نمودی پررنگ دارد؛ رخدادی که به شعر و ادب نیز راه جسته و مضمون شعرها و حکایت‌هایی را برساخته است؛ چنانکه در حکایتی از گلستان سعدی دل نبستن به دنیا و توجه به نیاز نیازمندان نزد درویشان نیک پیدا است؛ آنجا که سعدی از سختی روزگار درویشی خبر می‌‌دهد. شرح این حکایت بدینگونه است که روزی درویشی بر اثر نیاز، گلیمی را از خانه دوستی ربود. حاکم از آن رخداد آگاه شده، برآن می‌آید بر اساس قاعده شرع دست او را قطع کند. صاحب گلیم اما کوشید این مجازات را جلو بگیرد. حاکم که بر مجازات درویش مصر بود خواهش صاحب گلیم را نپذیرفت. صاحب گلیم اما بر این رأی بود که هر کس از مال وقف چیزی بدزد نباید مجازات شود زیرا مال درویشان وقف نیازمندان است. حاکم پس از شنیدن این استدلال، از مجازات دزد دست کشید. سپس او را مخاطب قرار داد که چرا از خانه دوستی اینچنین دزدی کرده‌ای. او پاسخ داد «ای خداوند نشنیده‌ای که گویند خانه دوستان بروب و در دشمنان مکوب؟».
این حکایت در نگاه نخست، ارزش دوستی، چشم‌پوشی بر اشتباه و به نوعی پرهیز از دشمن را فرایاد می‌‌آورد. همچنین آنگونه دوستی را دوست می‌دارد که در عالم درویشان صورتی دگرگونه بر خود گرفته است و تا بدانجا پیش می‌‌رود که درویش صاحب اموال خود نیست و تمام دارایی‌اش بر نیازمندان وقف است. سعدی با نمایش این حقیقت گرم و زنده روزگار خود، بخشی از اخلاق درویشی را یادآور می‌‌شود. جهانی که او با ادبیات آهنگین و زیبایش می‌‌آفریند دنیایی واقعی است که با نکته‌‌های ناب و درخور درنگ، هر مخاطب را به اندکی اندیشیدن وامی‌‌دارد.

منبع: شهروند