گفتگو

سامان صفرزائی: برخی تاریخ‌نگاران تلاش‌های ملکم، مثلا در روزنامه قانون برای برانگیختن روحانیون علیه سلطنت ناصری را، تلاشی برای رسیدن وی به قدرت به هر قیمتی، حتی به قیمت برانداختن «حکومت عرفی» و برپایی «حکومت شرعی» می‌دانند. چنین تحلیل‌هایی که ملکم در آن «ریاکار و فرصت‌طلب (در معنای منفی)» آن توصیف می‌شود به باور شما چه اندازه می‌تواند به واقعیت نزدیک باشد؟ در واقع آیا می‌توان ادعا کرد اندیشه ملکم‌خان برای بسیج طبقه مذهبی جامعه برای ضربه زدن به سلطنت، اندیشه‌ای بوده است که عواقب کار در آن سنجیده نشده است؟ یا مثلا چنان که حامد الگار می‌گوید ملکم‌خان با یکسان جلوه دادن ارزش‌های اسلامی با دموکراسی غربی، موجب «سردرگمی جامعه ایران» شده است. پروژه سیاسی و اجتماعی ملکم برای بسیج طبقه مذهبی جهت رسیدن به مدرنیته سیاسی را چگونه می‌توان توضیح داد؟ و چگونه آن را نقد یا مورد دفاع قرار داد؟

استاد محمود فرشچیان نیازی به معرفی ندارد. او در این سال‌ها نه فقط با هنرش آثار ماندگاری ارایه کرده است که به واسطه اخلاق‌مداری، فروتنی، انسانیت و معرفتی که دارد، چندان خود را به مخاطبان ایرانی و خارجی شناسانده که همه آنهایی که سیر فعالیت او را دنبال می‌کنند به خوبی او را می‌شناسند. طی روزهای اخیر از این استاد پیشکسوت مینیاتور دو تابلوی تازه یعنی «آسمان چهارم» و«شام غریبان» در کاخ-موزه سعدآباد رونمایی شد. با استاد فرشچیان به بهانه این دو تابلو به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

«می‌گویند یك وقت یك زنجره كه یك شب زمستانی یخبندان توی شكاف دیوار خیلی سردش شده بود تصمیم گرفت برود پیش جغد، كه فیلسوف جانوران است و از او كمك بخواهد. جغد گفت چاره مشكل تو خیلی آسان است؛ تو چرا خودت را به یك جانور خزداری مثل سنجاب یا همین گربه معمولی تبدیل نمی‌كنی كه اینقدر از سرما نلرزی؟ زنجره گفت خیلی متشكر، تا به حال به فكرم نرسیده بود، حالا می‌روم این كار را می‌كنم ولی بعد كه خواست خودش را به گربه مبدل بكند دید راهش را نمی‌داند. ناچار برگشت پیش جغد و گفت می‌بخشید، من فراموش كردم راه مبدل شدن به گربه را از شما بپرسم، لطفا از این جهت هم مرا راهنمایی كنید. جغد گفت من درباره مسائل كلی فكر می‌كنم و وقت وارد شدن به جزییات را ندارم؛ از روی همان دستور كلی كه به تو دادم خودت سعی كن راهكار را پیدا كنی... » (از كتاب «یك گفت‌وگو»/ گفت‌وگوی ناصر حریری با نجف دریابندری/ نشر كارنامه)

لیلا مهداد: فرهنگ، حوزه‌ای است که رسالتش تولید ارزش‌ها و هنجارهای شکل‌دهنده جامعه است. امروزه در جهان نهادها و سازمان‌های فرهنگی همه رسانه‌های همگانی و فرهنگی را تحت‌سیطره خود درآورده‌اند و با جرأت می‌توان گفت امروزه فعالیت‌های فرهنگی چنان با جهان اقتصاد و سیاست درهم آمیخته‌اند که تفکیک آنها دور از ذهن به نظر می‌رسد. بشر امروزی در تمام عرصه‌ها، با همنوعان خود در رقابت است و جوامع امروزی درصددند تا در عرصه رقابت از جوامع دیگر پیشی بگیرند و حرفی برای گفتن داشته باشند و برای عملی‌شدن این خواسته باید روی زیرساخت‌های فرهنگی کار شود. درحقیقت در دنیای معاصر، فرهنگ حوزه‌ای است که بر تمام ابعاد جوامع سایه گسترانده و اگر ما نیز دغدغه توسعه داریم، باید به این حوزه با مهر بیشتری توجه کنیم چون رسیدن به جامعه‌ای توانمند و توسعه‌یافته با چشم‌پوشی از فرهنگ، عملی ناممکن است. با این تفاسیر ما نیز برای دست یافتن به توسعه و کسب جایگاه‌های مناسب در عرصه‌های بین‌المللی نیاز به توجه روزافزون به مقوله فرهنگ داریم و در این راستا این سوال پیش می‌آید که انجام چه‌کارهای فرهنگی‌ای در کشور ما ضروری هستند و باید به‌طور جدی دنبال شوند. برای رسیدن به پاسخ این سوال با جلال جلالی‌زاده، جامعه‌شناس، گپ‌وگفتی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

به فهرست ایمیل‌هایی که در چند ماه گذشته ارسال کرده‌ام، نگاه می‌کنم، همگی ناموفق و بدون پاسخ که بعدها می‌فهمم آدرس ایمیل اشتباه بوده است. دست آخر به لطف تلگرام برایش پیغام می‌گذارم که تصمیم دارم با او مصاحبه کنم، تصمیمی که حاضرم به خاطر فراهم شدن شرایطش تا هر زمان که او بخواهد صبر کنم. چند روز بعد پیام می‌دهد که بعد از بازگشت از کنگره شعر جهانی در چین، شاید.

محسن آزموده: نگرش سیاسی آیت‌الله سید محمود طالقانی بی‌تردید ربط وثیقی به مشروطه ایرانی دارد چرا كه تنها با انقلاب مشروطیت است كه نظام اندیشه سیاسی قدمایی با چالشی نو مواجه شد و كوشید صورت‌بندی نوینی از خود ارایه دهد؛ تلاشی كه نگارش تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله علامه محمد حسین نایینی

اشاره:دکتر جوادی آملی ریاست بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء، در گفتگو با ویژه‌نامه نسیم آسمانی که به مناسبت برگزاری همایش بین‌المللی قرآن و امام خمینی(ره) چاپ و منتشر شده است، به تبیین جایگاه قرآن کریم در اندیشه امام راحل و روش تفسیری ایشان پرداخته است که در پی می‌آید:

محسن مدیرشانه چی، مدرس تاریخ و علوم سیاسی در دانشگاه و نويسنده كتاب «نیروی سوم و جامعه سوسیالیست‌‌ها با مطالعه اجمالی تاریخ تحزب در ایران» درباره فعاليت‌هاي سياسي جلال آل احمد گفت: اولین فعالیت حزبی جدی آل احمد حزب توده بود و بعد حزب زحمتکشان و سرانجام نیروی سوم. ولی پس از کودتای 28 مرداد 1332 و زندانی شدن خلیل ملکی و دیگر فعالان سیاسی، آل احمد دیگر به فعالیت حزبی نپرداخت.

محسن آزموده: با یك سال فاصله هم سن و سال جلال آلاحمد (١٣٤٨- ١٣٠٢) است و از همان سالهای جوانی او را میشناخته و با او همدانشگاهی و دوست بوده است. عبدالله انوار (متولد ١٣٠٣ خورشیدی) مترجم و نسخه پژوه برجسته از نامآوران فرهنگ ایران است كه در حوزههای متنوعی چون ریاضیات، فلسفه جدید، حكمت اسلامی، تاریخ، موسیقی، فقه و كلام و... تخصص دارد و آثاری تالیف و ترجمه كرده است. او از تهرانشناسان قدیمی است و سالها با جلال آلاحمد رفت و آمد داشته است و از نزدیك شاهد زمینه و زمانه این روشنفكر نامدار و پرسروصدا بوده است. انوار بعد از گذشت نیم قرن هنوز از آلاحمد به بزرگی یاد و از ایدهها و اندیشههای او دفاع میكند. در یكی از روزهای گرم تابستانی به منزل ایشان در آجودانیه رفتیم و از او درباره خاطراتش از دوست قدیمیاش پرسیدیم كه از نظر میگذرد.

پروفسور چارلز باترورث استاد دانشگاههای هاروارد و مریلند آمریکا معتقد است غرب از منظر فیلسوفان اسلامی توانست به مطالعات و آراء و اندیشه های فیلسوفان یونان از جمله افلاطون و ارسطو دست یابد.