مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

تیمور بن فیصل |
تیمور پاشا | علی سلیمی تِیْمورْ پاشا، احمد بن اسماعیل بن محمد تیمور (1288- 1348ق/ 1871-1930م)، ادیب، پژوهشگر و مورخ مصری. وی فرزند یکی از خاندانهای بزرگ مصری بود که در دوران خردسالی پدرش را از دست داد و خواهرش عایشه تیموریه (ه‍ م) سرپرستی وی را به عهده گرفت (شیبانی، 9؛ زرکلی، «احمد…»، 129).
تیمور تاش |
تیمور شاه درانی |
تیمور ملک | منوچهر پزشک تِیْمورْ مَلِک، والی خجند مقارن حملۀ چنگیز به قلمرو دولت خوارزمشاهیان. وی در برابر نیروی مغول ایستادگی شگفت‌انگیزی نشان داد و به همین سبب نام و یادش در تاریخ ماند؛ اگرچه برخی از محققان این مقاومت را حرکتی فردی و کاری بی‌فایده ارزیابی کرده‌اند (نک‍ : بارتولد، 2/ 871).
تیمورتاش، عبدالحسین | رضا آذری شهرضایی تِیْمورْتاش، عبدالحسین (ح 1260- مهر 1312ش/ 1881 – اکتبر 1933م)، ملقب به مُعزّزالملک و سردار معظم، دولتمرد مشهور ایرانی.
تیمور گورکانی | علی اکبر دیانت تِیْمورِ گورْکانی (736-807 ق/ 1336-1405م)، بنیان‌گذار سلسلۀ تیموریان در ایران و ماوراءالنهر، و از بزرگ‌ترین فاتحان شرق که بر قلمرو وسیعی از سمرقند تا کرانۀ دریای اژه، از مدیترانه تا خلیج‌فارس، و از مسکو تا دهلی فرمان راند. سلسلۀ گورکانیان یا مغول هند را هم یکی از اعقاب او بنیان نهاد (نک‍ : ه‍ د، تیموریان).
تیموریه | هادی نظری منظم تِیْموریّه، یا تیمور، عایشه عصمت (1256-1320ق/ 1840-1902م)، دختر اسماعیل پاشا تیمور و پیشوای نهضت ادبیات بانوان در مصر. مادرش ماهتاب، کنیزی آزادشده از نژاد چرکسی بود (فوّاز، 303)، اما خاندان پدری او در تاریخ شهرت بسزایی دارند. محمدبیگ تیمور کاشف کرد، جدّ عایشه، از افسران بلندپایۀ محمدعلی‌پاشا، خدیو مصر (حک‍ 18...
تیموری | معصومه ابراهیمی تِیْموری، نام یکی از ایلات چهار اویماق (چار آیماق) پراکنده در استان خراسان ایران و نواحی اطراف هرات، قندهار و فراه در افغانستان.
تیمی | رضوان مساح تَیْمی، عبدالله بن ایوب، مکنا به ابومحمد(د 209ق/ 824 م)، مداح دولت عباسی و شاعر باده و مجون. اگرچه تنها منبع مهم ما یعنی الاغانی دانش گسترده‌ای از وی به دست می‌دهد، اما این گزارشها تنها به مجالس باده‌خواری و ملاقاتهای مکرر وی با هارون و پسرانش محدود است و اطلاع چندانی از زندگانی وی به دست نمی‌دهد.
تیموریه | فرهاد طاهری تِیْموریّه، یکی از کتابخانه‌های معروف شهر قاهره. این کتابخانه را باید از جملۀ کتابخانه‌های بزرگ و معتبر در دورۀ معاصر مصر ــ پس از دارالکتب السلطانیه، جامع‌الازهر و رضاپاشا ــ به شمار آورد (معلوف، «من نفائس...»، 364؛ «الخزانة...»، 438). کتابخانۀ تیموریه به جز دارا بودن کتابهای نفیس چاپی و خطی در علوم و فنـون ...
تین | رضا عباسی تین، نود و پنجمین سورۀ قرآن مجید در ترتیب مصحف، و بیست و هشتمین سوره در ترتیب نزول. در ترتیب مصحف پس از انشراح و پیش از علق، و در ترتیب مشهور نزول، پس از بروج و پیش از قریش (نک‍ : ابن ندیم، 28) جای دارد. تین سوره‌ای است مکی (برای دیدگاههای مخالف، نک‍ ‍: بغوی، 4/ 426؛ طباطبایی، 20/ 319)، با 8 آیه، 34 کلمه و 15...
تئوفراستوس | حنیف قلندری , محمد جواد اسماعیلی تِئوفْراسْتوس (در متون اسلامی: ثاوفراسطوس)، فیلسوف یونانی (ح 372/ 373- ح 288ق‌م). او در اِرْسوس واقع در جزیرۀ لِسْبوس زاده شد (دیوگنس، I/ 483)، به قصد فراگیری دانش به آتن رفت، سالیان درازی را به شاگردی ارسطو گذراند و در میان شاگردان او به جایی رسید که در 323ق‌م پس از مرگ این فیلسوف، جانشین وی در لوکئوم، و عهد...
تئوفيل بن توما | محمد حسین احمدی تِئوفیلِ بْنِ توما (د 169ق/ 875 م)، منجـم، مترجـم یونانی به سریانی، تاریخ‌نگار و متکلم مارونی‌مذهب اهل رُها (ه‍ م). نامش را تیوفیلی (ابن ندیم، 244، 249)، توفیل (ابن عبری، 219، 220)، ثوفیل (قفطی، 109)، ثاوفیل (ابن عبری، 41، 98) و گاه حتى نوفل (کندی، 226) نیز ضبط کرده‌اند. از زندگانی او همین اندک را می‌دانیم که...
تئودوسیوس | حمید بهلول تِئودوسیوس، ریـاضـی‌دان و ستـاره‌شنـاس یـونانـی. از زندگی او هیچ اطلاعی نداریم، اما از آنجا که منلائوس (مشهور در 100م) در کتاب اکر خویش از وی نام برده (نصیرالدین، «تحریر مانالاوس»، 65)، و نیز استرابن (د 25م) از او و فرزندان ریاضی‌دانش پس از هیپارخوس (د پس از 127ق‌م) یاد کرده (V/ 467)، به احتمال بسیار وی در نی...
تیموریان | محمدحسن سمسار , فاطمه کریمی , هومان اسعدی , علی میرانصاری , مصطفی موسوی , النور سیمز , لیندا کماروف , ارنست گروبه تِیْموریان، عنوان خاندان حکومتگری که نزدیک به یک و‌ نیم سده از نیمۀ دوم سدۀ 8 تا آغاز دهۀ دوم سدۀ 10ق، بر ماوراءالنهر، ایران، افغانستان، عراق و شام فرمانروایی کردند.
ث | ملیحه مهدوی حرف پنجم از الفبای فارسی، چهارم از الفبای عربی و ابتثی، بیست و چهارم از الفبای ابجدی و چهاردهم از حروف جمل. در حساب ترتیبی معادل عدد 5 و در حساب جمل معادل عدد 500، مشهور به «ث» مثلث و «ثاء» مثلثه (ملامظفر، 7-8؛ آنندراج، نیز لغت‎نامه...، ذیل ث؛ نفیسی، ذیل ث و ثا؛ معین، 1/ 549).
ثابت بن ابراهيم صابی |
تئون | حسین معصومی همدانی تِئون، نامی یونانی که در متون دوران اسلامی به صورتهای ثاون و ثائون و ثاؤن ضبط شده است. در جهان اسلام دست‌کم دو تن از فلاسفه و دانشمندان یونانی به این نام شناخته بوده‌اند:
ثابت بن اسلم بن عبدالوهاب | هادی نظری منظم ثابِتِ بْنِ اَسْلَمِ بْنِ عَبْدُ الْوَهّاب، ابوالحسن (مق‍ ح 460ق/ 1068م)، فقیه و نحوشناس شیعی‌مذهب سوری. برخی سال درگذشت ثابت را حوالی سال 420ق/ 1028م نوشته‌اند (نک‍ : خوانساری، 2/ 164؛ بغدادی، 1/ 248). بعضی نیز نام پدر او را احمد گفته‌اند که ظاهراً تصحیف است (نک‍ : امین، 4/ 7، به نقل از منتجب‌الدین در فهرست)...
ثابت | اصغر دادبه , سعید انواری ثابِت، اصطلاحی در کلام معتزله که بحثهای مختلفی را در فلسفه و کلام به همراه داشته، و در شکل‌گیری نظریات عرفانی مؤثر بوده است. در این مقاله این اصطلاح در 6 بخش بررسی می‌شود:
ترک | عنایت الله رضا مجموعۀ اقوام و قبایلی کوچنده که در سدۀ 6م امپراتوری کوچندۀ بزرگی را در گسترۀ وسیعی از اراضی مغولستان و مرزهای شمالی چین تا حدود دریای سیاه پدید آوردند (بارتولد، V/ 576).
ترجمان | مسعود تاره ابومحمد عبدالله بن عبدالله میورقی (ح 756-832ق/ 1355-1429م)، کشیش و متکلم مسیحی که اسلام آورد. نام او پیش از پذیرفتن اسلام «آنسلم تورمدا» بود (محفوظ، 225) و در میورقه واقع در جنوب اسپانیا در خانواده‌ای مسیحی زاده شد (GAL, II/ 322) و پدرش از شهرنشینان آنجا به حساب می‌آمد (ترجمان، 61-62). او را از 6 سالگی به کشی...
ترجمان البلاغه | علی میرانصاری نخستین کتاب بلاغی به زبان فارسی تألیف محمد بن عمر رادویانی (سدۀ 5ق/ 11م)، در زمینۀ برخی از صنایع مربوط به هنر شعر، اعم از صنایع بدیعی و بیانی.
ترجیع‎بند و ترکیب بند | مریم مجیدی قالبهای شعر فارسی با شمارۀ ابیات متنوع، شامل بندهای مستقل، با قافیه‎های جداگانه در هر بند، هم‎وزن و مرتبط با بیتی مقفا.
ترجمه تفسیر طبری | سید علی آل داوود از کهن‌ترین آثار منثور زبان فارسی، برجای مانده از اوایل نیمۀ دوم سدۀ 4ق. این کتاب نخستین ترجمۀ قرآن به زبان فارسی است که در دوران سلطنت منصور بن نوح یا منصور اول سامانی (350-365ق/ 961-976م) و هم به دستور او، محتملاً در 352ق/ 963م از روی تفسیر محمد ابن جریر طبری به زبان فارسی نگارش یافته است. ابوجعفر محمد بن ج...
ترحیم، مجلس | عسکر بهرامی مجلس سوگواری و آمرزش‌خواهی برای درگذشتگان که معمولاً در روز سوم، شب هفت، شب چله و شب سال برپا می‌شود و به آن مجلس فاتحه‌خوانی، ختم و تذکر هم می‌گویند.
ترسل |
ترشیز |
ترصیع |
ترخان | مصطفی موسوی اصطلاح واژه‌ای ترکی برای لقبی ویژه و عنوانی اشرافی. این اصطلاح پیشینه‌ای کهن دارد و نخستین کاربرد کتبی آن با اندک تفاوتی در صورت آن در سنگ‌نبشته‌های ترکی بر جای مانده است.
ترجمه قرآن | آذرتاش آذرنوش , احمد پاکتچی , فرامرز حاج منوچهری , مهبانو علیزاده کوششی برای بازگرداندن معانی قرآنی از اصل عربی به زبانهای مختلف که در طول تاریخ اسلام با جلوه‌های مختلف تفسیری، ادبی و هنری قرین شده است.
ترجمه | حسن رضایی باغ بیدی , عبدالحسین آذرنگ , علی اکبر دیانت , احمد پاکتچی , بخش تاریخ , فرامرز حاج منوچهری , پرویز امین , یونس کرامتی , پریسا سنجابی , شاهد چوهدری , ایرج پارسی نژاد گردانیدن گفتار یا نوشتاری از زبانی به زبان دیگر؛ یا تحویل و تبدیل بیانی به بیان دیگر برای روشن‌تر کردن مفهوم سخن. در این مقاله سیر تاریخی ترجمۀ متون مکتوب، از آغاز ظهور فرهنگ اسلامی، به زبانهای قلمرو اسلام، و از این زبانها به زبانهای اقوام و سرزمین‌های دیگر بررسی شده است.
ترقی | علی میرانصاری عنوان دو نشریۀ فارسی زبان که در دو مقطع جدا از هم، در دوره‌های قاجار و پهلوی در تهران منتشر می‌شد:
ترصیع | بابک فرزانه , عبدالله مسعودی آرانی در لغت به معنای آراستن، گوهر نشان کردن و زینت دادن (با زر یا گوهر) (نک‍ : ابن‌ منظور، ذیل رصع؛ لین، III/ 1093)، و در دانش بدیع به معنای همسانی در وزن و رَویّ میان یک یا چند لفظ از مصراع اولِ یک بیت یا بخش اول یک جمله با یک یا چند لفظ در مصراع یا بخش دوم جمله؛ مانند این عبارت از حریری (د 516ق/ 1222م): فَهُوَ ی...
ترک | بهرام امیر احمدیان رودخانه‌ای در شمال قفقاز. این رود با درازای حدود 600 کم‍ ، در شمال شرقی قفقاز در دو کشور جمهوری گرجستان و جمهوری فدرال روسیه جریان دارد و مساحت حوضۀ آبریز آن حدود 43 هزار کمـ2 است.
ترکان جوان | علی اکبر دیانت عنوانی که عموماً بر هر نهضت و جریان سیاسی ضداستبداد عثمانی در سدۀ 13ق/ 19م و به‌خصوص بر نهضت مخالفان سلطان عبدالحمید دوم در درون و برون قلمرو امپراتوری عثمانی اطلاق می‌شد. این جریان روشن‌فکرانه با شعار و هدف اصلاح ساختار اداری، دفاع از آزادی و برابری، و برچیده شدن استبداد، بیش از نیم قرن (1277-1337ق/ 1860-191...
ترکمان فراهی |
ترکان خاتون | مصطفی موسوی ترکان یا درست‌تر ترکن (د ح 630ق/ 1233م)، نام یا لقب همسر سلطانْ تکش و مادر سلطان محمد خوارزمشاه. وی از سوی تاریخ‌نویسان به خردمندی، حسن تدبیر و بخشندگی و در عین حال، به سنگ‌دلی، خون‌ریزی، خودخواهی، قدرت جویی و خوش‌گذرانی مشهور و منسوب شده است. واژۀ ترکان، که در برخی نوشته‌ها به صورت تُرکان و یا تورگان ضبط شده...
ترکمانچای، عهدنامه | فاطمه قاضیها عهدنامه‌ای که پس از دورۀ دوم جنگهای ایران و روس، میان دو دولت در شعبان 1243/ فوریۀ 1828منعقدشد و به‌موجب‌آن بخشهای مهمی‌از قفقاز و آذربایجان از ایران جدا گردید.
ترکاشوند | معصومه ابراهیمی نام یکی از ایلات شیعی مذهب ساکن در استان همدان، کرمانشاه و برخی از نواحی مجاور.
ترکستان | عنایت الله رضا نام ایرانی سرزمینهایی در قارۀ آسیا. این نام پس از ورود ترکان به آسیای مرکزی پدید آمد و بعدها با آشفتگیهایی همراه شد. برخی از محققان چنین پنداشته‌اند که نام ترکستان را روسها به اراضی فرارود (ماوراءالنهر) داده‌اند. در «دائرة المعارف بزرگ شوروی» نیز آمده است که نام ترکستان در سدۀ 19 و اوایل سدۀ 20م به بخشهایی از...
ترکمنی | حسن رضایی باغ بیدی از زبانهای ترکی نو. زبان ترکمنی، براساس تقسیم‌بندی کامری (IV/ 188)، از شاخۀ ترکی جنوبی یا جنوب غربی(اُغوز) و هم‌خانواده با زبانهای ترکی آذری یا آذربایجانی (شامل خلجی و قشقایی)، تاتاریِ کریمه‌ای، سالار و ترکی عثمانی (شامل ترکی بالکان و گاگائوز) است (نیز نک‍ : ایرانیکا، I/ 910, III/ 245؛ کمبل، II/ 1697؛ تکین، I...
ترک و تجرید |
ترکمنستان | داوود باقروند ارشد کشوری در جنوب غربی آسیای مرکزی. این کشور با 100،488 کمـ 2 وسعت و 000،833،4 تن جمعیت (1384ش/ 2005م) (ویکی‌پدیا)، از شمال غربی با قزاقستان، از شمال شرقی و شرق با ازبکستان و از جنوب با ایران و افغانستان هم مرز، و از جانب غرب به دریای مازندران محدود است (نک‍ : نقشه)، و از لحاظ تقسیمات کشوری به 6 استان به نامهای ع...
ترکه |
ترکی، ابوالحسن | مریم صادقی ابوالحسن علی بن بَکْمَش بن عبدالله عِزّی معروف به فخر ترکی (ربیع‌الاول 563- شعبان 626/ دسامبر 1167- ژوئیۀ 1229)، ادیب و عالم نحوی. پدرش از وابستگان عزالملک وزیر سلطان برکیارق سلجوقی بود که پس از قتل او در واسط به بغداد رفت و در خدمت مجدالدین بن صاحب، استاددار خلیفه درآمد (ابن نجار،3/ 222؛ ابن فوطی، 4(3)/ 237؛...
ترکمن، قوم | علی بلوکباشی گروه قومیِ بزرگ ترک‌زبان مسلمان که در سرزمینهای آسیای مرکزی، ایران، افغانستان، ترکیه، سوریه، عراق و چین پراکنده‌اند و امروزه جمعیت اصلی کشور جمهوری ترکمنستان را تشکیل می‌دهند.
ترکی | عبدالله مسعودی آرانی تخلص 3 شاعر:
ترکی، زبانها | حسن رضایی باغ بیدی خانواده‌ای از زبانها که مراکز اصلی رواج آنها شمال غرب چین، جنوب سیبری، جمهوریهای آسیای مرکزی، ایران، قفقاز، ترکیه و شبه‌جزیرۀ بالکان است. تنها یک زبان به نام یاکوت خارج از این مسیر و در شمال سیبری رواج دارد (کامری، 187). برخی از زبان‌شناسان، زبانهای ترکی را همراه با زبانهای مغولی و تونگوزی (یا تونگوزی ـ منچور...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام