آهی، مهری

آهی \āhī\، مهری (1300-1366 ش/ 1921- 1988 م)، استاد ادبیات، مترجم چند شاهکار ادبی از روسی به فارسی، و از فعالان اجتماعی. 

مهری در تهران زاده شد. پدرش مجید آهی (ه‍ م)، از دیپلماتهای برجسته‌ای بود که به مقام سفارت ایران در اتحاد جماهیر شوروی منصوب شد، و خواهرش لیلی آهی از نویسندگان کتاب ادبیات کودک بود. مهری که تحصیلات دانشگاهی را تازه به پایان رسانیده بود، همراه پدر به مسکو رفت و در 1325 ش، پس از چند سال تحصیل در رشتۀ زبان و ادبیات روسی به ایران بازگشت. پدر که سخت بیمار بود، مدتی کوتاه پس از بازگشت وی درگذشت و مهری برای ادامۀ تحصیلات به انگلستان و فرانسه رفت و پس از گذراندن دورۀ دکتری در رشتۀ زبان و ادبیات روسی در دانشگاه سوربن پاریس، در 1334 ش، به ایران بازگشت و با سمت دانشیار، به تدریس زبان و ادبیات روسی و ادبیات تطبیقی در دانشگاه تهران پرداخت. بعدها رئیس گروه زبان و ادبیات روسی، و رئیس مرکز زبانهای خارجی در این دانشگاه شد (خشایار، 220-221؛ یارشاطر، 59).
 مهری آهی به 3 زبان روسی، فرانسوی و انگلیسی تسلط داشت ( فرهنگ ... ، 1/ 370؛ خشایار، 221)، و نثر فارسی را بسیار خوب و شیوا می‌نوشت (یارشاطر، 60). وی ترجمه را از جوانی آغاز کرد و 20ساله بود که قصه‌هایی از هانس کریستین آندرسن ازجمله قوهای وحشی را انتشار داد (تهران، 1320 ش). جنایت و مکافات (تهران، 1342 ش)، شاهکار داستایوسکی، مهم‌ترین ترجمۀ او ست که همراه با پدران و پسران تورگنیف (تهران، 1344 ش)، و قهرمان عصر ما اثر لرمانتف (تهران، 1336 ش) از اصل روسی به فارسی ترجمه شده است. گفته شده که وی دو شاهکار دیگر داستایوسکی، ابله و برادران کارامازُف، را نیز به فارسی ترجمه کرده، اما هنوز منتشر نشده است (احمدی، 19). آهی جز اینها، چند کتـاب دیگر، ازجمله قهرمانان کوچک (نک‍ : کنـارسری، 1/ 22)، و شماری مقاله را به فارسی ترجمه کرده است (احمدی، همانجا).
مهری آهی از همکاران اصلی انجمن کتاب (ناشر مجلۀ راهنمای کتاب)، و از اعضای هیئت داوران این مجله بود و شماری از مقاله‌ها و نقدهای ادبی‌اش در همین مجله به چاپ رسیده است (به‌ویژه دوره‌های نخست راهنمای کتاب؛ نک‍ : فرهنگ، همانجا). 
آهی با شماری از سازمانهای خدمات اجتماعی و نیکوکاری و شورای زنان نیز همکاری داشت. وی همراه با شماری از بانوان، «جمعیت راه نو» را تشکیل داد که در راه کسب حقوق زنان فعالیت می‌کرد و در تأسیس چند نهاد که هدف آنها فعالیتهای اجتماعی، آموزشی و پژوهشی بود، همکاری داشت. 
آهی در شماری از همایشهای بین‌المللی در زمینۀ حقوق بشر و حقوق زن شرکت کرد و چند دوره نمایندۀ ایران در کمیسیون مقام زن در سازمان ملل متحد بود (خشایار، 221-222؛ «دکتر آهی ... »، 85؛ پیرنیا، 194؛ گلزار ... ، 325).
مهری آهی از برجسته‌ترین استادان دانشگاه، مترجمان روسی، منتقدان ادبی و از زنان پیشرو بود که زندگی منزه و همراه با دانش‌پژوهی و قلم‌زدن را به دور از غوغا و جنجال می‌گذراند و تنها زندگی می‌کرد. او در 1358 ش، از دانشگاه بازنشسته شد و در اسفند 1366 براثر سرطان درگذشت (یارشاطر، همانجا؛ برای برخی از ویژگیهای فردی او، نک‍ : احمدی، همانجا).

مآخذ

احمدی، بابک، «یاد مهری آهی»، آدینه، تهران، 1367 ش، شم‍ 25؛ پیرنیـا، منصوره، سالارزنـان ایـران، به کوشش داریـوش پیرنیا، واشینگتن، 1995 م؛ خشایار وزیری، فخری (قویمی)، کارنامۀ زنان مشهور ایران، تهران، 1352 ش؛ «دکتر آهی، مهری»، وحید، تهران، 1357 ش، شم‍ 233؛ فرهنگ ناموران معـاصر ایران، تهران، 1381 ش؛ کنارسری، فاطمه، کتاب‌شناسی رمان و مجموعه‌های داستانی مترجَم (پیش از مشروطیت تا 1374)، تهران، 1377 ش؛ گلزار خاموش (یادنامۀ بانو راضیه دانشیان)، به کوشش محمد گلبن، تهران، 1379 ش؛ یارشاطر، احسان، «یادداشت >5<»، ایران‌نامه، نیویورک، 1367 ش، س 7، شم‍ 1.

عبدالحسین آذرنگ