مسیح دانشوری، مرکز آموزشی- پژوهشی و درمانی سل و بیماریهای ریوی

مسیح دانشوری، مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی سل و بیماریهای ریوی \ markaz-e āmūzešī, pažūhešī va darmānī-ye sel va bīmārīhā-ye riyavī-ye masīh-e dānešvarī \ ، مرکزی زیرنظر دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی شهید بهشتی واقع در محلۀ دارآباد، انتهای خیابان پورابتهاج، در محدودۀ منطقۀ 1 شهرداری تهران.
پیشینۀ تأسیس ساختمان این بیمارستان به دورۀ پادشاهی مظفرالدین شاه قاجار (سل‍ 1313-1324 ق) باز می‌گردد. بـراساس کتیبه‌ای از سنگ مرمر کـه در داخل بنای این ساختمان موجود است، میرزا علی‌اصغر خان امین‌السلطان زمین این بنا را در 1319 ق خریداری، و یک‌سال بعد، میرزا محمود خان حکیم‌الملک، وزیر دربار، دستور ساخت عمارتی ییلاقی را در آن زمینها صادر کرد (نک‍ : ه‍ د، دارآباد، کاخ مظفری).

در حال حاضر، بخش اداری بیمارستان در همان ساختمان قدیمی کاخ کوچک مظفری استقرار یافته است و به‌سبب تعمیرات اساسی انجام‎شده در آن، وضعیت نسبتاً خوبی دارد. ایـن کاخ با پایان عملیات مرمت ساختمان آن، به‌عنوان موزۀ پزشکی به بهره‌برداری رسید.
بیمارستان مسیح دانشوری در زمینی به مساحت 5 هکتـار و زیربنـای 000‘ 24 مـ‌2 واقع شده، و دارای 18 ساختمان، 12 بخش و 13 درمانگاه است. فعالیتهای درمانی این مرکز با ظرفیت 50 تخت آغاز شد و از 1390 ش، با 446 تخت مصوب و 320 تخت فعال، به ارائۀ خدمات درمانی، آموزشی و تحقیقاتی می‌پردازد. در 1370 ش، این بیمارستان به دانشگاه شهید بهشتی واگذار شد و مدیریت آن از همان سال تاکنون (1391 ش) برعهدۀ دکتر علی‌اکبر ولایتی است.
مرکز تحقیقات سل و بیماریهای ریوی که در محوطۀ فیزیکی مرکز پزشکی دکتر مسیح دانشوری واقع شده است، در 1371 ش تأسیس، و در 1377 ش، با بیمارستان ادغام شد و نام این مجموعه از آن پس به مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی سل و بیماریهای ریوی دکتر مسیح دانشوری تغییر کرد. 
این مرکز یکی از پیشگامان فعالیتهای تحقیقاتی کشور است که در آن، پژوهشهای مختلف، به ویژه در زمینۀ بیماریهای ریوی در کنار فعالیتهای آموزشی به صورت پویا و مستمر پیگیری می‎شود. این مرکز یک سال بعد، به‌عنوان قطب علمی منتخب کشور در زمینۀ سل و بیماریهای ریوی برگزیده شد و در 1384 ش، بانک توسعۀ اسلامی آن را به‎نام مرکز هماهنگیهای آموزشی بانک برگزید. 
 در 1386 ش نیز این مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی به‌عنوان مرکز همکاریهای کنترل دخانیات سازمان بهداشت جهانی، و مرکز همکاریهای آزمایشگاهی سل اتحادیۀ جهانی سل و بیماریهای ریوی انتخاب شد و در حال حاضر (1391 ش) هم، مرکز همکاریهای آموزش منطقۀ مدیترانۀ شرقی سازمان بهداشت جهانی، دبیرخانۀ منطقۀ خاورمیانۀ اتحادیۀ بین‌المللی مبارزه با سل و بیماریهای ریوی، و مرکز اصلی برنامه‌های آموزشی و تحقیقاتی سل در سطح کشور به‌شمار می‌آید. 
مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی سل و بیماریهای ریوی، با داشتن 10 مرکز مصوب تحقیقاتی و بهره گرفتن از شماری محقق مستعد، از قطبهای علمی کشور در تحقیقات و پژوهش است و افزون‌براین، در عرصۀ بین‌المللی نیز یکی از مراکز معتبر بین‌المللی تحقیقاتی، به‌ویژه در زمینۀ بیماریهای ریوی و سل به شمار می‎آید.
با توسعه یافتن بیمارستان، بخشهای متعددی به آن افزوده شد. امروزه این مرکز دارای بخشهای جراحی (عمومی، قفسۀ صدری بالغان، اطفال و قلب)، داخلی (عمومی، ریه، آنکولوژی توراکس، نفرولوژی و داخلی گوش، حلق و بینی)، اطفال (عمومی، ریه و عفونی)، بخش سل (مردان، زنان و اطفال)، قلب، توان‎بخشی، آی‎سی‎یو، سی‎سی‎یو و نیز اورژانس و درمانگاه (عفونی، قلب، داخلی، داخلی ریه، جراحی و جز آنها) است. 
این بیمارستان همچنین، دارای واحدهای آزمایشگاه (آزمایشگاههای میکرب‌شناسی، بیوشیمی، هماتولوژی، پاتولوژی، مایکوباکتریولوژی، ایمونولوژی، سیتولوژی، پزشکی مولکولی، سیتوژنتیک و قارچ‌شناسی)، رادیولوژی (رادیولوژی عمومی، فلئورسکوپی، سونوگرافی و سی‌تی‌اسکن اسپیرال)، اسپیرومتری (شامل اسپیرومتری و بررسیهای فیزیولوژیک تنفس در اطفال و بالغان)، برونکوسکوپی (شامل برونکوسکوپی نوزادان، اطفال و بالغان)، واحد لیزر، دندان‎پزشکی و داروخانه است. 
مهدکودک، سالن غذاخوری، کتابخانه، ساختمان آزمایشگاه، ساختمان ولیعصر، ساختمان جراحی، ساختمان دندان‌پزشکی، شرکت تعاونی، مدیریت، درمانگاه عفونی، ساختمان تنظیم خانواده، و بانک رفاه نیز از دیگر بخشهای این بیمارستان‎اند.
بخش مراقبتهای ویژۀ بیمارستان دکتر مسیح دانشوری مجهز به 12 تخت شامل 11 تخت عادی و یک تخت ایزوله است و بیماران را در بخشهای جراحی قفسۀ سینه و قلب، داخلی، گوش و حلق و بینی، و اطفال پذیرش می‎کند؛ همچنین، پذیرای بیماران بعد از عمل جراحی پیوند قلب و ریه، و نیز بیماران مرگ مغزی برای اهدای عضو است. این بخش از مجهزترین بخشهای مراقبت ویژۀ خاص بیماران ریوی در سطح کشور به شمار می‌آید و بیشتر مسئولیت نگهداری دو گروه از بیماران ریوی را عهده‎دار است: بیمارانی که عمل جراحی شده، و نیازمند حمایتهای تنفسی پس از عمل‎اند، و نیز آن گروه از بیماران ریویِ نیازمند به اقدامات فوق تخصصی نظیر حمایت تنفسی و جداسازی تدریجی از دستگاه، کنترل عفونت و اقدامات توان‎بخشی تنفسی.
این بیمارستان دربرگیرندۀ مراکز آموزشی و پژوهشی ازجمله مرکز آموزشی انستیتو سل و بیماریهای ریوی و دارای دوره‌های فوق تخصصی (دستیار فوق تخصصی در سطح کشور) شامل پاتولوژی ریه، برونکوسکوپی، تستهای پیشرفتۀ ریه، تست خواب و سل، و دوره‌های یک‎ماهۀ بورس داخلی بیماریهای ریوی شامل ریه، برونکوسکوپی، اسپیرومتری، آزمایشگاه سل و پاتولوژی و آی‎سی‎یو ست.
ساختار پژوهشی انستیتو نیز شامل گروههای علمی (بالینی، پاراکلینیک، اپیدمیولوژیک، تجربی، تحقیقات حیوانات و بیوانفورماتیک و بیماریهای شغلی و آلودگی هوا)، واحدهای تحقیقاتی (بیماریهای شغلی، آلودگی هوا، آزمایشگاه حیوانات، عوارض دارویی و واحد توسعۀ فناوری و تجهیزات پزشکی)، واحد توسعۀ پژوهش (دفتر روابط بین‌الملل، واحدهای همکاریهای پژوهشی و آموزشی بین‌المللی، آمار و اپیدمیولوژی، همایشها و سمینارها، چاپ و انتشارات مجلۀ تنفس، ترجمه و کتابخانه، ارزشیابی، امور طرحها و امور مالی طرحها)، پژوهشکدۀ سل (شامل مرکز تحقیقات سل و بیماریهای ریوی، مرکز تحقیقات مایکوباکتریولوژی و نیز پزشکی از راه دور)، و پژوهشکدۀ بیماریهای ریوی (شامل مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات، مرکز تحقیقات پیوند ریه و مرکز تحقیقات بیماریهای نای) است.
مجلۀ تنفس از جملۀ مجله‌هـای فـوق‌تخصصی علمی ـ پژوهشی تنفس به زبان انگلیسی، و از انتشارات این مرکز است که افزون بر محافل علمی داخلی، در منطقۀ مدیترانۀ شرقی نیز مورد توجه قرار گرفته است. کتابخانۀ بیمارستان نیز دارای 300‘ 1 جلد کتاب فارسی، 380‘ 2 جلد کتاب لاتین، و 40 عنوان مجلۀ پزشکی لاتین است.
بیمارستان دکتر مسیح دانشوری مرکزی منحصربه‎فرد در ایران و حتى کشورهای منطقه، به‌ویژه در زمینۀ پیوند ریه به شمار می‌آید و سازمان بهداشت جهانی نیز آن را به‎عنوان مرکز هماهنگ‌کنندۀ بیماریهای ریه معرفی کرده است و متخصصانی از کشورهای مختلف ازجمله عراق، آذربایجان، یمن و برخی از کشورهای آفریقایی برای کسب آموزشهای لازم در این مرکز حضور می‌یابند.

مآخذ

www.bimarestan-ir.com / article-print-478. html (acc. Jan.18,2012); www.bornanews.ir / Pages / News-53199. aspx(acc.Jan.18,2012);www.hamshahrionline,ir / hamnews / 1385 / 850422 / news / diet.htm (acc. Jan.18, 2012); www. ichto.ir / DesktopModules / DnnForge%20-%20 News Articles / Print.aspx?tabid=66&tabmoduleid=83& articleId=2187&moduleId=394&PortalID=0 (acc.Jan. 18,2012); www. newholidays. Ir / print / 488 (acc. Jan. 18, 2012); nritld.ac.ir / patientcare(acc.Jan.18,2012); www.nritld.ac.ir / Default.aspx?alias=www.sbmu.ac.ir / sitedirectory / vice-chanelloreducation / 3theducation festival / pages / masih. aspx.
حسن موسوی‌زاده