لویزان، پارک جنگلی

لویزان، پارک جنگلی \ pārk-e jangalī-ye lavīzān \ ، پارک شهری و فرامنطقه‎ای در محلۀ لویزان. این پارک در محدودۀ منطقۀ 4 شهرداری تهران در ناحیه‎های 3، 7، 8 و 9، و در حدود 13 کیلومتری مرکز شهر تهران واقع است و از شمال به قوچک، از جنوب به محلۀ شمس‎آباد، از غرب به محلۀ لویزان، و از شرق به پادگان خاتم‎الانبیاء محدود می‎شود.
پارک لویزان که بر روی تپۀ لویزان و در ارتفاع 500‘1 متری از سطح دریا، توسط سازمان منابع طبیعی به صورت جنگل طراحی شده است، در 1346 ش در مساحتی حدود 400‘ 1 هکتار به بهره‎برداری رسید و تا بیستم آبان 1369 توسط سازمان منابع طبیعی اداره می‎شد. ادارۀ پارک جنگلی لویزان از این تاریخ به بعد برای مدت 30 سال به سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری تهران واگذار، و طرحهای گسترش، سازماندهی، رفاهی، امنیتی و ایجاد فضاهای تفریحی و ورزشی آن به مرحلۀ اجرا گذاشته شد (تحقیقات ... ؛ نیز نک‍ : اطلس ... ، 153). 
در حال حـاضر (1391 ش) بـزرگراه شمالی ـ جنوبی هنگام از این پارک جنگلی می‎گذرد و آن را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می‎کند. همچنین بزرگراه بابایی از شمال این پارک و بزرگراه زین‎الدین از جنوب آن می‎گذرد. در بهمن 1384 برای احداث بزرگراه زین‎الدین، صدها اصله درخت از درختان سوزنی‎برگ پارک جنگلی لویزان قطع شد؛ اما به‎گفتۀ کارکنان پارک لویزان در ازای هر اصله درختی که در آن زمان در مسیر بزرگراه زین‎الدین قطع شد، در نقطۀ دیگری از این پارک نهال دیگری کاشته شد (تحقیقات).
پوشش گیاهی پارک لویزان شامل درختانی از نوع کاج تهران، سرو خمره‎ای، سرونقره‎ای، چنار، اقاقیا، زبان‌گنجشک، داغداغان، توت، مو، عرعر، ارغوان، گز و جوالدوز است. حیات جانوری این پارک نیز متشکل از حیواناتی از نوع سنجاب و مار و همچنین پرندگانی از گونه‎های عقاب، شاهین و کبوتر کوهی است (تحقیقات؛ نک‍ : اطلس، همانجا).
از این پارک قناتی به نام قاسم‎آباد می‎گذرد که مالک خصوصی دارد؛ ازاین‎رو، برای آبیاری این پارک مورد استفاده قرار نمی‌گیرد (نک‍ : معتمدی، 551). 
سیستم آبیاری پارک جنگلی لویزان به روش لوله‌کشی ثقلی است، به گونه‌ای که آب مورد نیاز برای آبیاری این پارک از تصفیه‌خانۀ شمارۀ 3 تهران‌پارس تأمین می‌شود و از طریق شبکۀ لوله‌کشی به استخری (منبع) می‌رسد و از آنجا به صورت پمپاژ در مسیرها جریان می‌یابد. شبکۀ پیچیدۀ معابر و خیابانهای این پارک مساحتی به وسعت 198‘ 107 مـ2 را پوشش داده است. در حال حاضر بیش از 200 هکتار از زمینهای نیمۀ شرقی پارک جنگلی لویزان توسط ارگانها و نهادهای دولتی و نظامی تصرف گردیده و تغییر کاربری داده شده است (همانجا).
درگذشته در حدود   از زمینهای این پارک به‌سبب عدم برخورداری از امکانات رفاهی و به‌ویژه امنیتی، عملاً بدون استفاده مانده بود. ازاین‌رو، منطقۀ 4 شهرداری تهران با هدف افزایش سطح کیفی و کمی امکانات رفاهی و تفریحی این پارک، طرح گسترش و توسعۀ آن را 
در دستور کار خود قرار داد. ازجمله امکانات رفاهی و تفریحی پارک لویزان می‌توان به زمین‌بازی کودکان، زمینهای فوتبال و والیبال، چمن مصنوعی فوتبال بـه مساحت 140‘ 1 مـ2 و 15 دستگاه فوتبال‌دستی، میزهای پینگ‌پنگ، 10 مجموعۀ کامل دستگاه ورزشی در مناطق مختلف پارک، مسجد، رستوران، قهوه‌خانۀ سنتی، استخر، سونا و آبشار اشاره کرد. همچنین در تابستان 1390 ش شهرداری تهران در راستای طرح توسعۀ پارک لویزان، اجرای طرح احداث باغ پرندگان (ه‍ م) را در محوطه‌ای به مساحت 23 هکتار در نیمۀ شرقی پارک لویزان در دستور کار خود قرارداد. فاز اول این باغ به‌شکل سرپوشیده است و در حدود 6 / 5 هکتار مساحت دارد. 
اطراف پارک جنگلی لویزان را پهنه‌های عملکردی مهمی چـون مسکونـی، نظامی، و مسکـونی ـ کارگاهی احاطه کرده است (همانجا؛ اطلس، همانجا).

مآخذ

 اطلس بوستانهای شهر تهران، سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران، تهران، 1386 ش؛ تحقیقات میدانی مؤلف؛ معتمدی، محسن، جغرافیای تاریخی تهران، تهران، 1381 ش.

شیوا جعفری