لواسانی تهرانی

لواسانی تهرانی \ lavāsānī-ye tehrānī \ ، محمدصادق (1324-1411 ق / 1285- 1369 ش)، عالم دینی.
او فرزند علامه سید ابوالقاسم بود و در نجف در خانواده‌ای روحانی متولد شد و قسمتی از مقدمات را همان‎جا فراگرفت (حسینی، 126؛ جواهرکلام تولد وی را در 1322 ق ذکر کرده است، نک‍ : 3 / 375)؛ پس از آن، به همراه خانواده در 1339 ق / 1299 ش، به ایران آمد و مدتی در همدان اقامت کرد. سپس به همراه برادرش، حاج سید احمد، به اراک رفت (شریف، 4 / 550). 
لواسانی در اراک از محضر آیت‎الله حاج شیخ عبدالکریم حائری بهره برد تا آنکه در 1341 ق / 1302 ش وارد حوزۀ علمیۀ قم شد (همو، 127). او در قم مقدمات را تکمیل کرد و قسمتی از سطوح را نزد میرزا محمدعلی ادیب تهرانی، میرزا محمد همدانی و شیخ محمود مجد اردکانی فراگرفت. لواسانی در حکمت نیز از شاگردان میرزا جواد آقای ملکی تبریزی، از دوستان قدیم پدرش بود (شریف، 4 / 551؛ ریحان، 241؛ جواهرکلام، 3 / 375؛ حسینی، 56).
لواسانی در 1308 ش برای ادامۀ تحصیل به نجف رفت و از مجالس درس آیت‎الله سید ابوالحسن اصفهانی، آیت‌الله میرزا ابوالحسن مشکینی و آیت‌الله شیخ ضیاء‎الدین عراقی استفاده کرد. سپس، دوباره به ایران بازگشت و در قم از محضر آیت‎الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی و آیت‎الله سید محمد حجت کوه‌کمری و آیت‎الله سید محمدتقی خوانساری بهره برد. او در درس فلسفه نیز از شاگردان شیخ محمدعلی شاه‎آبادی بود (شریف، جواهرکلام، همانجاها).
لواسانی در 1313 ش به همراه برادرش بار دیگر به نجف بازگشت و پس از یک سال، به ایران آمد و به مشهد رفت و مدتی از درس آیت‎الله حاج آقا حسین قمی و آیت‎الله آشتیانی و آخوندزادۀ کفایی کسب فیض کرد؛ اما با حادثۀ مسجد گوهرشاد و تعطیلی حوزۀ مشهد، به قم رفت و در درس آیت‎الله حائری و آیت‎الله حجت شرکت کرد. سپس، در 1316 ش به تهران آمد، اما یک سال بعد به درخواست استادانش، به قم بازگشت و تولیت مدارس فیضیه، دارالشفاء و عبدالله خان را برعهده گرفت (حسینی، 127؛ شریف، جواهرکلام، همانجاها؛ خسروشاهی، 268). 
لواسانی در 1324 ش بار دیگر به تهران بازگشت و در مسجد آیت‎الله لواسانی واقع در بازارچۀ نایب‎السلطنه به اقامۀ جماعت و خدمات مذهبی و اجتماعی مشغول شد (حسینی، شریف، جواهرکلام، همانجاها).
لواسانی و شماری از روحانیان تهران در دوم آبان 1341، با صدور اعلامیه‎ای، لایحۀ انجمنهای ایالتی و ولایتی را محکوم کردند و آن را مغایر با شریعت خواندند ( اسناد ... ، 3 / 21-22).
لواسانی از دوستان نزدیک امام خمینی بود (خسروشاهی، 267) و با آغاز مرجعیت ایشان، نمایندۀ تام‌الاختیار وی در تهران شد و در دوران تبعید امام، فشار زیادی را از جانب دستگاه حکومتی تحمل کرد؛ به‎طوری‌که در بهمن 1351 دستگیر شد و به زندان انفرادی کمیتۀ شهربانی تهران منتقل گشت و پس از مدتی با وساطت مراجع تقلید آزاد شد؛ اما بار دیگر در تیر 1353 دستگیر گردید و به مدت 3 سال به هشتپر تالش تبعید شد (همو، 268؛ حسینی، 128).
محمدصادق لواسانی تهرانی در 1369 ش در تهران درگذشت و در قم، در حرم حضرت معصومه (ع) در مسجد بالاسر به خاک سپرده شد (حسینی، 132).

مآخذ

 اسناد انقلاب اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، 1374 ش؛ جواهرکلام، عبدالحسین، تربت پاکان قم، قم، 1383 ش؛ حسینی‎لواسانی، ابراهیم، طنین روحانی در زندگانی خاندان لواسانی، مشهد، 1384 ش؛ خسروشاهی، هادی، «یادوارۀ آیت‎الله سید محمدصادق لواسانی»، تاریخ و فرهنگ معاصر، 1370 ش، ج 1؛ ریحان یزدی، علیرضا، آینۀ دانشوران، قم، 1372 ش؛ شریف رازی، محمد، گنجینۀ دانشمندان، قم، 1352 ش. 

مینا احمدیان