گلاب دره

گلاب‌دره \ gol-āb-darre \ ، محله‎ای خوش‌آب‌وهوا در شمال محلۀ امامزاده قاسم، واقع در منطقۀ 1 شهرداری تهران.
این منطقه به‎سبب وجود گلهایی خوشبو و نیز درختان سیب گلاب در آن، از گذشته به نام گلاب‌دره شهرت یافته است. گلاب‌دره از روستاهای قدیمی شمیران است که در گذشته با روستای امامزاده قاسم، یک روستا به‌شمار می‎آمد.
دربارۀ تاریخچۀ گلاب‌دره آگاهی چندانی در دست نیست، اما با توجه به اسناد به دست آمده و گفته‎های اهالی، گلاب‌دره همانند بسیاری از روستاهای دیگر شمیران، در دورۀ قاجار مورد توجه قرار گرفت. این منطقه همچنین به‎سبب برخورداری از آب‌وهوایی خوش، زمینهای حاصلخیز و پرآب، و چراگاههای سرسبز، برای کشاورزی و دامداری مناسب بوده است. درۀ گلاب‌دره نیز در دامان کوهستان شمیران واقع شده، و بخش قدیمی و اصلی بقعۀ امامزاده قاسم مشرف بر آن است. 

ساکنان اصلی گلاب‌دره در گذشته به دو طایفۀ سید مرتضى و سید جعفر تقسیم می‎شدند؛ بومیان گلاب‌دره از نوادگان این دو طایفه هستند (ملاح، بش‍ ‎). آب آشامیدنی و کشاورزی گلاب‌دره ازطریق رودخانه‎ای به همین نام تأمین می‎شده است ( فرهنگ ... ، 1 / 21). رودخانۀ گلاب‌دره از ارتفاعات شمال تهران سرچشمه می‎گیرد و پس از پیوستن به رود دربند، به سمت جنوب شهر تهران جریان می‎یابد (ملاح، بش‍‌ ). در بهار 1366 ش، سیل ویرانگری از محلۀ گلاب‌دره و ازطریق رود گلاب‌دره سرازیر شد که در این حادثه بسیاری از خانه‎های دربند ویران شد و شمار زیادی از ساکنان این محله کشته شدند.
گلاب‌دره همچون روستای امامزاده قاسم، در 1340 ش، و در جریان گسترش شهرنشینی در شهر تهران، به محله‎ای از محله‎های شمال این شهر بدل شد. امروزه (1391 ش) بخشی از این محله را خانه‎های بسیار فقیرنشین، بخشی را خانه‎های قدیمی و سنتی، و بخش دیگری را نیز خانه‎هایی با معماری نوین شهری و مجلل تشکیل می‎دهد؛ این خانه‌ها در فاصلۀ نزدیک با یکدیگر قرار دارند. گفته می‎شود که بیشتر ساکنان این محله مهاجرانی از استانهای آذربایجان و لرستان هستند. 
این محله دارای رشته‌قناتی به نام آبکی است و میدان اصلی آن آبک نام دارد. خیابانهای اصلی این محله نیز گلاب‌دره، شهید شکیبایی، شهید زبردست و بوکان‌اند.
مسیر کوهستانی و خلوت گلاب‌دره افزون بر ساکنان محلی، هر هفته میزبان کوهنوردانی است که آن را برای عبور برمی‎گزینند. در حال حاضر، این دره یکی از نقاط دیدنی و تفریحی تهران به شمار می‎آید. مسیر گلاب‌دره در نهایت به مسیر اصلی قلۀ کلک‌چال که از بوستان جمشیدیه آغاز می‎شود، منتهی می‎گردد. 
محلۀ گلاب‌دره امروزه از شمال به ارتفاعات آبک و خیابان شهید بوکان، از جنوب به خیابانهای ارغوان و رجایی و 21 آذر و رستگاران، از شرق به خیابانهای حسنی‎کیا و اسدالله موسوی، و از غرب به رودخانۀ گلاب‌دره محدود می‎شود و در سال 1390 ش دارای 103‘ 3 خانوار، و جمعیتی در حدود 195‘ 11 تن بوده است («آمار ... »، بش‍ ‎).
حسنعلی‌خان وزیری (د 1333 ش)، نقاش و از شاگردان کمال‎الملک، در گلاب‌دره سکونت داشته است (هدایت، 402). امروزه نیز خیابانی به نام وی در این محله وجود دارد.

مآخذ

 «آمار جمعیتی»، گلاب‌دره 1 (مل‍ ‌)؛ فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، استان مرکزی، دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، 1328 ش؛ ملاح، محسن، «شناسنامۀ محلۀ گلاب‌دره»، گلاب‌دره 2 (مل‍ ‌)؛ هدایت، مهدیقلی، خاطرات و خطرات، تهران، 1344 ش؛ نیز:

Golabdarreh1,www. golabdarreh / mytehran.ir / Default. aspx ? tabid = 10607&language=en-Us; Golabdarreh 2, www.golabdarreh.my tehran. Ir / Default. aspx ? tabid = 10608&language=enUs.
حسن‎ موسوی‎زاده