خواجه سلطان احمد، امام زاده

خواجه سلطان احمد، امامزاده \ emām-zāde xāje soltān ahmad\ ، امامزاده‌ای واقع در آبادی لواسان بزرگ. بقعۀ این امامزاده در منطقه‌ای کوهستانی، در حدود 45 کیلومتری گلندوک، در شمال باختری آبادی لواسان بزرگ در محلۀ رودبار، و در حد فاصل مسجد و حسینیۀ این محله، در محوطۀ وسیعی که دو چنار کهن‌سال در آن وجود دارد، واقع شده است (پازوکی، 1/ 120؛ طباطبایی، 107). 

نسب این امامزاده بر اساس کتاب کنز الانساب، به امام موسى کاظم (ع) بازمی‌گردد. در این کتاب آمده است که خواجه سلطان احمد از کرهرود (امروزه شهری در استان مرکزی) به ولایت لواسان آمده، و در آنجا افرادی از طایفه‌های سری و مری او را به شهادت رسانده‌اند (ص 64). 
بنای بقعۀ این امـامزاده با حدود 400 مـ2 مساحت در فضایی مشجر به وسعت 000‘ 3 مـ2 قرار دارد (سروقدی، 160). این بنا مشتمل بر دو قسمت مجزا ست: قسمت نخست که در خاور قسمت دیگر واقع شده، بنای برج‌مانندی است که از خارج دارای پلان هشت‌ضلعی است و در داخل هر ضلع، طاق‌نمایی با قوسهای جناغی تعبیه شده است. گنبد رُک آن دو پوشه و از داخل به صورت عرقچین است. مصالح به‌کار رفته در قسمت نخست، سنگ لاشه و ملاط گچ سنتی است. قسمت دوم، بنای مسجدی است که خود به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود. بخش شمالی آن پلان مربعی با گنبد عرقچین است و یزدی‌بندیهایی در زیر گنبد کار شده است. در بخش جنوبی نیز اتاق دیگری وجود دارد که دارای طاق و تویزه است، و یزدی‌بندیهایی برای تزیین طاق و تویزه‌ها در زیر آنها به کار رفته است. 
اهالی آبادی لواسان بزرگ معتقدند که این مسجد در قدیم آتشگاه بوده و بعدها به مسجد بدل شده است (پازوکی، همانجا). در داخل ضریح فلزی موجود در بقعۀ امامزاده خواجه سلطان احمد، صندوقی چوبی با تاریخ 937 ق وجود دارد؛ این صندوق دارای منبت‌کاریهایی با نقوش گل و بوته، اسلیمی و نیز کتیبه‌هایی از آیات قرآنی به خط ثلث، نستعلیق و شکستۀ آیات قرآنی است (همو، 1/ 121؛ سروقدی، همانجا). 
این بنا بر اساس فهرست بناهای تاریخی میراث فرهنگی، متعلق به سده‌های 7 و 8 ق است. بقعۀ امامزاده خواجه سلطان احمد در 1354 ش در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است (پازوکی، طباطبایی، همانجاها). 

مآخذ

پازوکی طرودی، ناصر، آثار تاریخی شمیران، تهران، 1382 ش؛ سروقدی، محمدجعفر، بقاع متبرکۀ استان تهران، تهران، 1384 ش؛ طباطبایی، محمدهادی و دیگران، تهران 100، ویژه‌نامۀ صد سالگی شهرداری تهران، تهران، 1387 ش؛ کنز الانساب، بمبئی، 1302 ق.

حسن موسوی‌زاده