ایران زمین، مدرسه بین المللی

ایران‌زمین، مدرسۀ بین‌المللی \ madrese-ye beyn-o(a)l-melalī-ye īrān-zamīn\ ، مـدرسـه‌ای آمریکایی واقع در شهرک غرب، خیابان ایران‌زمین، که در سالهای پیش از انقلاب اسلامی به فعالیت می‌پرداخت. 
پیشینۀ مدرسه‌های آمریکایی در ایران به فعالیتهای مبلغان پرسبیتری آمریکایی در این کشور بازمی‌گردد. این مبلغان در دهۀ 1930 م به تأسیس مدرسه‌هایی در برخی از شهرهای ایران ازجمله همدان، اورمیه، آذربایجان و سپس تهران پرداختند. این مبلغان مسیحی از اوایل دهۀ 1870 م، برای گسترش دامنۀ فعالیتهای تبلیغی خود در ایران، وارد تهران شدند. 
فعالیت آنها در تهران با تأسیس مدرسۀ آمریکایی و کالج آمریکایی (بعدها دبیرستان البرز) آغاز شد. این مدارس در ابتدا از دانش‌آموزانی از خانواده‌های ارمنی، آشوری و حتى یهودی ثبت‌نام به عمل می‌آورد؛ اما به‎تدریج با استقبال خانواده‌های مسلمان برای تحصیل فرزندان خود در این مدرسه‌ها، درهای این مدارس به روی عموم گشوده شد و دانش‌آموزانی از خانواده‌های مسلمان نیز در آنها مشغول به تحصیل شدند. این مدارس تا مدتها بعد به فعالیت خود ادامه دادند تا آنکه در 1318 ش/ 1939 م تصمیم دولت مبنی بر تعطیل شدن همۀ مدارس خارجی در ایران، به پایان یافتن بیش از یک سده از فعالیتهای آموزشی مبلغان مسیحی در ایران انجامید. 
در 21 خردادماه 1346 ش/ 11 ژوئن 1967 م وزارت فرهنگ ایران در آن زمان به یکی از مبلغان پرسبیتری به نام جی ریچارد ایروین که از 1951 م مدیر مدرسۀ آمریکایی بود، اجازۀ تأسیس مدرسۀ جدیدی در تهران داد. این مدرسۀ جدید که ایران‎زمین یا مدرسۀ بین‌المللی تهران نامیده می‌شد، در پیشبرد اهداف آموزشی خود از تجربیات مدارس بین‌المللی پیشین یعنی دبیرستان البرز و مدرسۀ آمریکایی الهام گرفت. ایروین در آن زمان به‎طور کامل از مأموریت تبلیغی خود استعفا داد و ریاست مدرسۀ ایران‌زمین را بر عهده گرفت. او برای تأمین فضای مورد نیاز مدرسه، مجتمعی را در خیابان سی‌متری (خیابان کارگر جنوبی کنونی) روبه‎روی ژاندارمری سابق، که در آن زمان به سفارتخانۀ چین تعلق داشت، اجاره کرد. مدرسۀ ایران‎زمین تا اواخر دهۀ 1970 م در این مکان قرار داشت. برنامۀ آموزشی این مدرسه شامل فراگیری دروس انسان‌شناسی، ادیان جهان، تمدن و فرهنگ، تاریخ، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، فلسفه، اقتصاد، ریاضیات، زیست‌شناسی، شیمی، فیزیک، زبان و ادبیات عربی، فارسی، انگلیسی، آلمانی، هلندی، روسی و زبانهای دیگر بنا به درخواست دانش‌آموزان، و برخی رشته‌های هنری همچون موسیقی بود. کلیۀ درسها در این مدرسه به زبان انگلیسی تدریس می‌شدند. دانش‌آموزان مدرسۀ بین‌المللی ایران‎زمین پس از پایان تحصیلات خود موفق به اخذ دیپلم سه‌گانۀ وزارت فرهنگ، دبیرستان آمریکایی، و همچنین دیپلم مدرک تحصیلی بین‌المللی می‌شدند.
گرچه مدرکی که در آن زمان از سوی وزارت فرهنگ ایران به ایروین داده شده بود، به او اختیار تصمیم‌گیری در کلیۀ امور مربوط به مدرسۀ ایران‎زمین را می‌داد، اما وی در همان ابتدای تأسیس مدرسه، هیئت‌امنایی را تشکیل داد که با او در ادارۀ مدرسۀ بین‌المللی ایران‎زمین به‌عنوان یک مؤسسۀ آموزشی غیرانتفاعی همکاری کنند. امیرعباس هویدا، مجید رهنما، رضا مقدم، عبدالمجید مجیدی، خداداد فرمانفرماییان، جرج اوانسوف و دیگران، برخی از اعضای هیئت‌امنای مدرسۀ ایران‎زمین را در آن زمان تشکیل می‌دادند. هیئت‌امنای این مدرسه تا 1980 م به فعالیت خود ادامه دادند؛ اما ایروین پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران نتوانست مدرسۀ ایران‎زمین را برطبق شرایط و موازین وزارت فرهنگ ایران اداره کند؛ ازاین‌رو، به ناچار در ژوئیۀ 1980 از مسئولیت خود در این مدرسه کناره گرفت.
در پایان نخستین سال تحصیلی مدرسۀ ایران‎زمین در ژوئن 1968، 15 دانش‌آموز موفق به اخذ مدرک تحصیلی IB شدند. در سالهای بعد دانش‌آموزانی از 68 کشور جهان که شمار زیادی از آنها فرزندان سفیران این کشورها در ایران بودند، در این مدرسه ثبت‌نام کردند. در 1977 م، 89 دانش‌آموز از مدرسۀ بین‌المللی ایران‎زمین فارغ‌التحصیل شدند.
مدرسۀ بین‌المللی ایران‎زمین در ابتدای دهۀ 1350 ش به ساختمانی به مساحت 500‘ 3 مـ2 در شهرک غرب، خیابان ایران‎زمین انتقال یافت، و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در بهمن‌ماه 1357 نخست به دبیرستان پسرانه و سپس به مدت یک سال به مدرسۀ راهنمایی تبدیل شد تا آنکه از 1365 ش به دبستان پسرانۀ سروش آزادی و پس از آن نیز به «سروش» تغییر نام داد. 
در حال حاضر (1392 ش) ساختمان این مدرسه در زمینی بـه مساحت 500‘ 2 مـ2، و دارای دو طبقه و دو حیاط مجزا ست. دبستان سروش از امکاناتی چون آزمایشگاه، کتابخانه، سالن آمفی‌تئاتر، سایتهای رایانه و فضاهای ورزشی برخوردار است. آزمایشگاه این مدرسه به مساحت 90 مـ2 در طبقۀ دوم واقع است و دربرگیرندۀ اتاق ویژه‌ای به نام اتاق اپتیک است. کتابخانۀ این مدرسه دارای بیش از 000‘2 جلد کتاب در موضوعات مختلف است. سالن آمفی‌تئاتر مدرسۀ سروش نیز در کنار آزمایشگاه و کتابخانه، بخشی از فضای فرهنگی ـ آموزشی مدرسه را تشکیل می‌دهد.

مآخذ

تحقیقات میدانی مؤلف؛ طاهر احمدی، محمود، «نخستین مدارس میسیونهای آمریکایی در ایران»، گنجینۀ اسناد، 1372 ش، شم‍ 12؛ نیز:

Iranica.

میترا آقامحمدحسنی