آل ابی ساره

آلِ اَبی‎ساره، خاندان شیعی مشهوری در کوفه که شخصیتهای برجستۀ آن عمدتاً در سدۀ 2ق /  8 م زیسته‎اند. این خاندان به فضل و ادب و دیانت و فقاهت شناخته شده است. افراد آن به ابوساره علی منسوبند. از این خاندان عالمان بزرگی برخاسته‎اند که بیشتر آنان از یاران مورد اعتماد امام شیعه بوده‎اند.
مشهورترین چهره‎های این خاندان عبارتند از: 1. ابوساره علی، 2. حسن بن ابی‌ساره، 3. علی بن ابی‌ساره، 4. مسلم بن ابی‌ساره، 5. محمدبن حسن، 6. عباس بن علی، 7. معاذ بن مسلم، 8. عَمرو (یا عُمَر)‎ بن مسلم، 9. حسین‌بن معاذ، 10. یحیی بن معاذ، اینان (جز ابوساره علی) از راویان مشهورند که از امام محمدباقر(ع) و امام جعفر صادق(ع) حدیث نقل کرده‎اند و رجال‌شناسان شیعی همۀ آنان را موثق دانسته‎اند.
در میان رجال یاد‌شده، دو تن از شهرت علمی بیشتری برخوردارند: محمد بن حسن و معاذ بن مسلم. محمد، مشهور به «رُواسی»، از اصحاب مورد وثوق صادقین(ع) و عالمی صالح و از راویان معروف شیعی است. وی از عالمان برجستۀ نحو و در زمان خود بزرگ‌ترین استاد این علم در کوفه، و نخستین کسی بوده که در این شهر در نحو کتاب نوشته است. کسائی و فرّاء نزد وی درس خوانده‎اند. او را آثاری بوده است به نامهای: 1. الفیصل، 2. معانی القرآن، 3. التصغیر، 4. الوقف والابتداء الکبیر، 5. الوقف والابتداء الصغیر، 6. کتاب الهمز، 7. اعراب القرآن. گفته‎اند که در حدود 170ق / 786م درگذشته است.
معاذ بن مسلم نیز از استادان مشهور بوده است. معاصران و شاگردان مستقیم و غیرمستقیم وی در تکمیل و غنای علوم عربی از او بهره‎ها گرفته‎اند. کسائی در فراگیری و کمال بخشیدن به دانش نحو بیش از همه مدیون معاذ است. او در علم صرف نیز سرآمد و ممتاز بوده و نخستین کسی است که این علم را به صورت منظم بنیاد نهاده است. وی شعر هم نیکو می‎سروده است. معاذ بن مسلم از یاران کُمَیْت بن زید، شاعر مشهور و آزادۀ شیعی است. وی از راویان معتبر شیعی و از شاگردان امام جعفر صادق(ع) بوده است. تألیفات بسیاری به او منسوب است، اما اطلاع روشنی از آنها در دست نیست. سال تولد و مرگ او به درستی دانسته نیست، اما همین اندازه روشن است که او را عمری دراز بوده و برخی گفته‎اند که 150 سال زیسته است. زندگی او چندان به درازا کشیده که فرزندان و نوادگان وی پیش از مرگش درگذشته‎اند.

مآخذ

امین، محسن، اعیان‎الشیعة، بیروت، دارالتعارف، 1403ق، 2 /  88-89؛ بحرالعلوم، محمدمهدی، رجال، تهران، 1363ش، 1 / 276-282؛ خویی، ابوالقاسم، معجم رجال‎الحدیث، بیروت، 1403ق، 4 / 279، 6 / 93-94، 13 / 57، 15 / 205-206، 18 / 147، 187-189، 21 / 161؛ قمی، عباس، الکنیٰ والالقاب، تهران، 1397ق، 1 / 196؛ مامقانی، محمدحسن، تنقیح‎المقال، نجف، 1352ق، 1 / 266، 345، 2 /  348، 3 /  99-100، 214، 221؛ مدرس، محمدعلی، ریحانةالادب، تبریز، 1346ش، 8 / 431؛ نجاشی، احمد بن علی، رجال، قم، مکتبةالداوری، صص 200-227.

بخش معارف