آدامز

آدامز، چارلز كلارنس (1883- 1948م)، خاورشناس و اسلام‌شناس آمریكایی، صاحب مفصل‌ترین پژوهش دربارۀ شیخ محمد عبدُه و حركت نوگرایانۀ او در زمینۀ اصلاحات دینی.

زندگی

آدامز در پنسیلوانیای ایالات متحده متولد شد. تحصیلات عمومی خویش را در دانشكدۀ وِست‌مینستر آغاز كرد و پس از فراغت از تحصیل در 1909م به مصر رفت و تا 1915م در آن كشور ماند. چون به آمریكا بازگشت، در دانشگاههای هارتفورد و شیكاگو، به فراگیری عربی و معارف اسلامی پرداخت و سرانجام در 1928م به گرفتن درجۀ دكتری از دانشگاه اخیر توفیق یافت. آنگاه مجدداً به مصر رفت و در قاهره به مدیریت مدرسۀ الهیات عباسیه برگزیده شد. در 1939م عهده‌دار ریاست مركز خاورشناسی دانشگاه آمریكایی قاهره گردید.
آثار: آدامز بیش از تألیف، به تدریس گرایش داشت. تنها كتاب او «اسلام و نوگرایی در مصر» نام دارد كه درواقع بخش اول از رسالۀ دكتری او را تشكیل می‌دهد. آدامز در نگارش قسمتهایی از اثر خود، از كتاب الاسلام و اصول الحكم نوشتۀ علی عبدالرزاق مصری بهرۀ فراوان برده است. در این رساله آرای اسلامی و جنبشهای اصلاحی دینی و اجتماعی كه در اواخر سدۀ 19م و اوایل سدۀ 20م در مصر روی داده، تحلیل و بررسی شده است. از آنجا كه شیخ‌محمد عبده (ه‍ م) (1266-1323ق / 1849- 1905م)  نقش عمده‌ای در رهبری این جنبش داشته، آدامز شرحی مستوفى در معرفی وی و گروهی از رجال اصلاح‌طلب مانند محمدرشید رضا (1282-1354ق / 1865-1935م) به دست می‌دهد. كتاب «اسلام و نوگرایی در مصر» درواقع مفصل‌‌ترین رساله به یك زبان اروپایی راجع به محمد عبده و تلاشهای او در زمینۀ اصلاحات دینی در مصر است. این كتاب در 1928م در قاهره، و در 1933م به‌وسیلۀ انتشارات آكسفورد به چاپ رسید، و در 1936م عباس محمود آن را به عنوان الاسلام و التجدید فی مصر منتشر ساخت. علاوه بر این آدامز مقالاتی نیز در مجلۀ «جهان اسلام» انتشار داده است. ازجملۀ آنهاست: «فتوا دربارۀ عروج مسیح»؛ «برخی از گرایشهای فكری در مصر امروز»؛ «دین‌شناسی تطبیقی در دانشگاه الازهر»؛ «سنوسیها»؛ «ابوحنیفه قهرمان آزادگی و تساهل در اسلام». نوشته‌ای نیز با عنوان «محمد عبده و فتوای ترانسوال» دارد كه در 1933م به مك‌دونالد، استاد خود، اهدا كرده است.

مآخذ

بریتانیكا، ذیل عبده، محمد؛ زركلی، خیرالدین، اعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، 1986م، 2 / 84 -85؛ عقیقی، نجیب، المستشرقون، 3 / 1004-1005؛ نیز:

Hall, C. K. Library Gatalogue of the School of Oriental and African Studies, Massachusetts, 1963, VII / 145; Id, Catalog of the Oriental Institute Library, University of Chicago, Massachusetts, 1970, I / 206; Pearson, D. J., Index Islamicus, I, London, 1958, pp. 80, 103, 106, 143, 488, 821.

مجدالدین كیوانی