آخر النهر

آخِرُالنهْر، ستارۀ قدر یكم از صورت فلكی جنوبی «نَهْر» و یكی از 10 ستارۀ بسیار روشن. صورت فلكی نهر شامل 34 ستاره است كه بر پهنۀ آسمان شكل نهر را می‌سازند و «آخرالنهر» در جنوبی‌ترین نقطۀ آن قرار دارد. ستاره‌شناسان یونانی این مجموعه را «اریدانوس» كه رب‌النوع رودخانه و نیز نام كهن رود پو در ایتالیا بوده است، نامیده‌اند. در فهرست الغ‌بیك و نیز در فهرست بطلمیوس «نهر» خوانده می‌شود. در عصر اسلامی به نامهای فرات و نیل و رود اردن نیز خوانده شده است. روشن‌ترین ستارۀ این مجموعه، از سوی یونانیان، مطابق شیوۀ متداول در میان ایشان، آلفا اریدانوس و در زبان ستاره‌شناسان عصر اسلامی آخرالنهر نامیده شده است. همین نام عربی بعدها با اندكی تحریك به جوامع غربی راه یافته است. اكنون این ستاره در زبانهای غربی، علاوه بر آن نام كهن یونانی، Achernar نیز خوانده می‌شود. این ستاره در حدود 70 سال نوری با منظومۀ شمسی فاصله دارد.

مآخذ

آریانا؛ آمریكانا ذیل Eridanus؛ آملی، محمد بن محمود، نفائس الفنون، تهران، اسلامیه، 1379ق، 3/456-457؛ بریتانیكا ذیل Achernar؛ بستانی (فؤاد افرام)؛ بیرونی، ابوریحان، التفهیم، به كوشش جلال همایی، تهران، بابك، 1362ش، ص 93؛ دایرة‌المعارف بزرگ شوروی، ذیل Star  دایرة‌المعارف ستاره‌شناسی كمبریج، ذیل L’étoile ؛ صوفی، عبدالرحمان، صورالكواكب، ترجمۀ خواجه نصیرالدین طوسی، به كوشش معزالدین مهدوی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1351ش، صص 159-163؛ مصفی، ابوالفضل، فرهنگ اصطلاحات نجومی، تبریز، مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران، 1357ش، صص 812-814.

بخش علوم