آثاری

آثاری، زین‌الدین (یا شرف‌الدین) شعبان بن محمد (765- 828 ق / 1364-1425م)، شاعر و ادیب شافعی. در قاهره زاده شد و اجداد او از موصل و ظاهراً غیرمسلمان بودند. جدش داوود نخستین كس از خاندان او بود كه به اسلام گروید. وی كه گویی از این سابقه ناخرسند بود، پس از اقامت در مكه (ح 807 ق /  1404م) خویشتن را آثاری (منسوب به آثار نبوت در آن شهر) خواند. با این حال، وی بدخوی، هجاگوی و هرزه‌سرا بود. در آغاز به منشیگری پرداخت. سپس نقیب‌الحكم قاهره گردید و در 800 ق /  1398م به‌سبب درگیریهای مالی از كار معزول شد و باز بر سر كار آمد، اما چون به زشتكاریهای فراوان متهم شد، ناچار به حجاز گریخت (807 ق / 1404م) و از آنجا به یمن رفت و برای بزرگان آنجا مدیحه و سپس هجویه سرود و به هند تبعید شد. مردم هند هم پس از چند سال، ‌از زخم‌زبان او دلگیر شدند و به یمن راندندش. از آنجا نیز پس از چندی اخراج شد و ناچار مجاور مكه گردید و 10 سال در آنجا اقامت گزید. در 820 ق /  1417م در شام، و سال بعد در قاهره بود. چند بار دیگر به شام سفر كرد تا عاقبت در قاهره درگذشت. وی جهان‌دوست و به شعر خود مغرور بود. به فقر تظاهر می‌كرد، اما هنگام مرگ 000‘5 دینار از او باقی ماند. شعرش (مدح، هجا، مُجون، شعر تعلیمی، و مذهبی) متوسط، بلكه فروپایه است. خود مدعی است كه بیش از 30 كتاب تألیف كرده است. از این میان حدود 10 كتاب به صورت خطی در كتابخانه‌های جهان موجود است (بروكلمان) كه 5 نسخه از آنها ارجوزه‌هایی تعلیمی (به‌خصوص در نحو و عروض) است. علاوه‌بر این، سخاوی كتابهای زیر را نیز در ضمن آثار او آورده است: عِنان العربیة (ارجوزه در عروض)؛ لسان العرب فی علوم الادب؛ مجموعۀ اشعار در نبویات به نام المَنْهَلُ العَذْب؛ الردُّ عَلی مَنْ تَجَاوَزَ الحَدَّ.

مآخذ

ابن‌عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، قاهره، مكتبة‌القدس، 1350ق، 7 / 184؛ بروكلمان (آلمانی)، 2 / 10، ذیل، 2 / 17؛ سخاوی، عبدالرحمان، الضوء اللامع، قاهره، 1354ق، 3 / 301-303؛ كحاله، عمررضا، معجم‌المؤلفین، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 4 / 300-301.

آذرتاش آذرنوش