الآثار

اَلآثار، كتابی فقهی به زبان عربی در ابواب گوناگون فقه حنفی، نوشتۀ ابوعبدالله محمد بن حسن بن فرقد شیبانی (132-189ق / 750-805 م)، فقیه حنفی و از شاگردان بی‌واسطۀ ابوحنیفه و مالك‌بن انس، و یكی از بنیادگذاران فقه حنفی كه بیشتر آثارش را در این زمینه نگاشته است.
شیبانی الآثار را از شرح باب وضو در فقه آغاز كرده و پس از آن سایر شاخه‌های فرعی فقه حنفی را تشریح كرده است. روش او در تدوین این كتاب و دیگر كتابهایش، مقدم دانستن حدیث بر رأی است، اما رأی را نیز یكسره نفی نكرده است.
این كتاب را نخستین‌بار، عبدالحی لكهنوی در 1301ق /  1884م در لكهنو و دیگر بار خود او آن را در 1309ق / 1892م در لاهور همراه با توضیحاتی به زبان اردو به چاپ رسانده است. پس از آن چندبار دیگر تجدیدچاپ شده و در 1384ق / 1964م نیز به كوشش ابوالوفای افغانی در كراچی (پاكستان) به چاپ رسیده است. نسخه‌های خطی آن در كتابخانۀ مدرسۀ فیضیۀ قم، موزۀ بریتانیا و كتابخانه‌های هند و تركیه و كشورهای عربی موجود است.

مآخذ

بروكلمان (آلمانی)، صص 288-291؛ جامعة‌الدول العربیة، مجلّة معهد المخطوطات العربیة، 9(1) / 36؛ سركیس، معجم المطبوعات، 2 / 1164؛ سزگین (عربی)، 2 / 52-73؛ فیضیۀ قم، فهرست خطی، 1 / 3-4؛ كحاله، عمر رضا، المنتخب من مخطوطات المدینة المنورة، دمشق، مجمع اللغةالعربیة، ‌1973م، ص 17؛ مكتبة كوپریلی، فهرس المخطوطات، 1 / 126؛ منجد، صلاح‌الدین، معجم ‌المخطوطات المطبوعة، بیروت، دارالكتاب الجدید، 1400ق، 2 / 86.

سیدعلی آل‌داود