باباسنکو

باباسَنْكو، یا باباسنگو (786 ق/ 1384 م)، از دراویش مجذوب در ماوراءالنهر. معنای سنكو دانسته نیست و برای تأیید این احتمال كه گفته‌اند ممكن است میان این كلمه و واژۀ «سونگو» (در تركی به معنای نیزه) ارتباطی وجود داشته باشد (نك‍ : ایرانیكا، III/ 295)، دلیلی در دست نیست. دربارۀ زندگی باباسنكو، همانند سایر مجذوبان اطلاع زیادی موجود نیست، جز آنكه امیر تیمورگوركان (حك‍ 771-807 ق) در 782 ق/ 1380 م، در حمله به خراسان، بر سر راه خویش، در ولایت‌اند خود ــ شهری میان بلخ و مرو (یاقوت، 1/ 372؛ حافظابرو، بیست و نه) ـ به دیدن باباسنكو «كه از زمرۀ اولیا واصحاب جذبه بود»، می‌رود و بابا از سر جذبه پاره‌ای گوشت سینه به طرف تیمور می‌اندازد؛ امیر نیز آن را به فال نیك گرفته، می‌گوید: خدای تعالى خراسان را كه سینۀ روی زمین است، به ما ارزانی خواهد داشت؛ و همچنان شد كه او گفت (شرف‌الدین، 1/ 228). 
آنچه مسلم است، اینكه باباسنكو باید درویشی صاحب نام و دارای «كرامات وخوارق عادات» بوده باشد (خواندمیر، 2/ 543؛ قس: براون، III/ 185، كه او را شوریده احوال خوانده است) كه امیر تیمور شخصاً به دیدار او شتافته است. در ضمن «بابا» دارای چنان جذبه و استغنای طبعی بوده كه با امیر تیمور حتى هم كلام نیز نشده، بلكه احساس خود را با پرتاب قطعه‌ای گوشت به سوی او نشان داده است، حركتی كه اگراز دیگری سر می‌زد، چه بسا جزایی جز تیغ جلاد نداشت. باباسنكو در 786ق در اندخود درگذشت و در همانجا دفن شد (خواندمیر، همانجا؛ سلجوقی، 47). بعدها در كنار قبر وی «باباجان بابا» و «باباابراهیم» از مجذوبان و مریدان باباسنكو نیز دفن شدند و سپس خانقاهی بر این مزارها ساختند كه سالها دایر بوده است (علیشیر، 392). از طریقه و زندگی بابا اطلاع دیگری در دست نیست، جز آنكه اخی محمد و اخی محمود جامی ــ كه از ابدال زمـان خـود بوده‌انـد ــ نیز جزو مریدان باباسنكو شناخته شده‌اند (اصیل‌الدین، 50). 

مآخذ

اصیل‌الدین عبدالله واعظ، رسالۀ مزارات هرات (حصۀ اول مقصد الاقبال سلطانیه)، به كوشش فكری سلجوقی، انجمن تاریخ افغانستان، 1344 ش؛ حافظ ابرو، عبدالله، جغرافیا، به كوشش مایل هروی، تهران، 1349 ش؛ خواندمیر، غیاث‌الدین، حبیب السیر، به كوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، 1353 ش؛ سلجوقی، فكری، حواشی بر رسالۀ مزارات هرات (نك‍ : هم‍ ، اصیل‌الدین)؛ شرف‌الدین علی یزدی، ظفرنامه، به كوشش محمد عباسی، تهران، 1336 ش؛ علیشیر نوایی، نسائم المحبة، استانبول، 1979 م؛ یاقوت، بلدان؛ نیز: 

Browne,E. G., A Literary History of Persia, Cambridge, 1977; Iranica. 
مصطفى بادكوبه‌ای هزاوه‌ای