ابن ماهان، یعقوب

اِبْنِ ماهان، يعقوب، مشهور به سيرافی، پزشك ايرانی سدۀ 3ق / 9م. از زمان زندگی او اطلاعی در دست نيست و ابن نديم (د 385ق) نيز در اين باره اظهار بی‌اطلاعی كرده است (ص 356). همو (همانجا) و ديگران (قفطی، 378؛ ابن ابی اصيبعه، 1 / 203) او را سيرافی دانسته‌اند. در عين حال ابن ابی اصيبعه (همانجا) او را در طبقۀ پزشكان سريانی ياد كرده است. اين دو روايت از آن رو كه اطبای سريانی در نواحی جنوبی ايران می‌زيسته و پزشكان جنديشاپوری غالباً از اين گروه بوده‌اند، تعارضی با يكديگر ندارند. می‌توان گفت با اينكه خود او يا خاندانش از سيراف فارس بوده است، به احتمال، پرورش او نزد استادان سريانی يا در سرزمين سريانيان، مانند شام بوده است.
قفطی (همانجا) ابن ماهان را طبيبی مشهور دانسته و كتاب السفر و الحضر او را دليل شهرت او و نيز «لطيف» دانسته است (قس: ابن ابی اصيبعه، 1 / 203). اين كتاب طبی كه نسخه‌ای از آن در دست نيست، برای استفاده در سفر و حضر تأليف يافته بوده است (نك‍ : لكلرك، I / 304). ابن ماهان با آنكه زبان سريانی را می‌دانست و در صدر دورۀ ترجمه قرار داشت، اما گزارشی از فعاليت او در زمینۀ ترجمه در دست نيست.

مآخذ

 ابن ابی اصيبعه، احمدبن قاسم، عيون الانباء، به كوشش آوگوست مولر، قاهره، 1299ق / 1882م؛ ابن نديم، الفهرست؛ قفطی، علی بن یوسف، تاريخ الحكما، به كوشش يوليوس ليپرت، لايپزيگ، 1903م؛ نيز:

Leclerc, L., Histoire de la médecine arabe, New York, 1971.

محمدمهدی مؤذن جامی