ابن عبدان

اِبْنِ عَبْدان، ابوالفضل عبدالله بن عبدان بن محمدبن عبدان همدانی (د صفر 433ق / اکتبر 1041)، فقیه شافعی. از تاریخ ولادت وی اطلاعی در دست نیست. بیشتر منابع از او به عنوان عالم و مفتی همدان یاد کرده‌اند. در بغداد از ابوالحسین ابن اخی منتمی، ابن خباب، عثمان ابن المنتاب، ابوحفص کتانی و المخلص استماع کرده (ذهبی، حوادث سال 433ق؛ سبکی، 3 / 204-205) و از دیگر مشایخ وی می‌توان صالح بن احمد، جبریل، علی بن حسن بن ربیع و ابوبکر احمدبن علی معروف به ابن الآل را نام برد (ذهبی، همانجا؛ اسنوی، 2 / 188). نیز کسانی همچون محمد بن عثمان، احمد بن عمر، ابن عبدوس و پدرش و علی الحسنی از او روایت کرده‌اند (ذهبی، سبکی، همانجاها). ذهبی به نقل از شیرویة بن شهردار وی را موثق دانسته است (همانجا). نیز ذهبی به نقل از همو گوید: به خط ابن عبدان دیدم که نوشته بود، در خواب دیدم: خدای تعالی به من سخنی فرمود که در آن مرا از خودستایی نسبت بدانچه به من داده است، بیم داد. گفتم: من در نفسم فروتر از آنم. فرمود برترین سخن که شایسته است مردم را بدان فرا خوانند «الاله الخلق و الأمر» است (همانجا؛ قس: سبکی، 3 / 205). ابن عبدان از کسانی است که قنوت را در نماز وتر در طول سال مستحب دانسته‌اند (نک‍ : سبکی، 3 / 204، 205؛ برای دیگر آراء فقهی او، نک‍ : سبکی، اسنوی، همانجاها).

آثـار

1. شرائط الاحکام، در فقه، که بنا به گفتۀ اسنوی (2 / 188) نسخه‌ای از آن نزد وی موجود بوده است؛ 2. شرح العبادات، کتابی است مختصر که بیشتر نظرات فقهی وی از این کتاب نقل شده است؛ 3. مقامات (عامری، 355).

مآخذ

اسنوی، عبدالرحیم بن حسن، طبقات الشافعیة، به کوشش عبدالله جبوری، بغداد، 1391ق / 1971م؛ ذهبی، محمدبن احمد، تاریخ الاسلام، نسخۀ خطی کتابخانۀ ایاصوفیۀ ترکیه، شم‍ ‍3009؛ سبکی، عبدالوهاب بن علی، طبقات الشافعیة الکبری، قاهره، 1324ق؛ عامری، یحیی بن ابی بکر، غربال الزمان، به کوشش محمد ناجی زعبی العمر، دمشق، 1405ق / 1985م.

حسن صفری نادری