مقاله

قدرت مفهوم بنیادی و محوری سیاست در عرصه نظر و عمل است که نقش کلیدی و تعیین‌کننده در حوزه اندیشه و عمل‌سیاسی برعهده دارد. با توجه به جایگاه اساسی و محوری این مفهوم و اهمیت آن در سیاست، تعاریف و رویکردهای مختلفی نیز در این مورد وجود دارد و اجماع مشخصی میان متفکران و اندیشه‌وران در مورد آن نیست. اندیشه سیاسی و مبانی معرفتی هر تفکری موجب ارائه تعریف خاصی از قدرت شده ‌است. چرا که در بنیان و جوهره، قدرت مبتنی بر «ارزش» است و با تغییر نظام ارزشی معنا و کارکردهای قدرت نیزتغییر می‌یابد.

سالگرد پیروزی انقلاب ‌اسلامی مجالی است برای رسانه‌ها و مطبوعات تا در این ایام توجه ویژه‌ای به تاریخ انقلاب‌اسلامی داشته باشند، گرچه این توجه لازم است اما محدودکردن آن، به این ایام خود آسیبی جدی به مطالعات انقلاب اسلامی است. از این رو، شایسته است که این حوزه مطالعاتی را به طور پیوسته مدنظر قرار دهیم.

رژیمی که به سراشیب سقوط یا فروپاشی بیافتد، با همۀ جنبه هایش در روانۀ سقوط و فروپاشی قرار می گیرد.کتاب و نشر، از اساسی ترین جلوه های فرهنگی جامعه، و از آسیب پذیرترین آن جنبه هاست. نگاهی به آمارها بیاندازیم و اجمالاً ببینیم کتاب در سال های منتهی به انقلاب چه وضعیتی داشت.

.جنگ: بعد منتسکیو در باب علل بردگى مى‏گوید: علماى حقوق (به نظرم‏ مقصودش علماى حقوق قدیم روم است) سه منشأ یا سه دلیل براى حق ‏بردگى ذکر کرده‏اند. او هیچ کدام را قبول نمى‏کند. مى‏گوید علماى حقوق‏گفته‏اند که حق بردگى یکى از اینجا ناشى مى‏شود که حقوق بین‏الملل درجنگها کشتن دشمن را جایز مى‏داند. امروز هم مى‏بینید که در خودجنگ، کشتن جرم نیست و جنگ تابع زور است.

پس از ذکر آرا و نظرات بزرگان مفسران و حتی اصل آیات قرآنی و روایات معصومان(ع) در رابطه با کم‌فروشی، اینک بحث فقهی آن را در دو گفتار تحلیل می‌کنیم: گفتار اول: حکم تکلیفی کم‌فروشی: به نظر می‌رسد که عمل کم‌فروشی فی‌نفسه، و با قطع نظر از تصرف و مصرف مال بدست آمده از این رهگذر، عملی زشت و حرام است. مستند این حکم عبارت است از:

«فلسفه فرهنگ» اثری است از دکتر علی‌اصغر مصلح که در هفته‌های آتی به همت انتشارات علمی روانه بازار نشر خواهد شد. این کتاب که تأملی در چیستی وجود گسترده و پیچیده <فرهنگ> دارد، حاصل گفتارهای مصلح در دانشگاه‌های تهران و علامه طباطبایی است و قرار است در آینده با دو جلد دیگر با عنوان‌های <فلسفه ایرانی>، و <فلسفه میان فرهنگی> این سه‌گانه تکمیل شود. آنچه پیش رو دارید گزیده‌ای از این اثر است که از سوی مؤلف محترم، پیش از انتشار در اختیار «صفحه اندیشه ایران» قرار گرفت که تقدیم خوانندگان می‌شود.

بحث ما راجع به کسانی بود که قصد دارند دیگران را تربیت کنند؛ یعنی روش گفتاری و رفتاری به دیگران بدهند که از آنها به «مربی» تعبیر می‎شود. عرض کردم اولین شرط برای شخص مربی که نقش اساسی و زیربنایی دارد، این است که ابتدا خود را در ابعاد گوناگون وجودی‎اش (مثل عقل، قلب و نفس) تربیت کند. انبیای عظام هم بر روی آن چیزی که تکیه ‎کرده‏اند، مسأله تربیت نفوس است و نفس هم مجموعه‎ای از قوای سه گانه شهوت، غضب و وهم است.

ال که با مفهوم لغوی این واژگان («تطفیف»: کم‌فروشی؛ «بخس»: کم‌گذاشتن و «اخسار»: ضرر زدن) آشنا شدیم، قبل از هر چیز دیگری، فهم آرا و نظرات مفسران در مورد آیات قرآنی مذکور ضروری است.

هر چیزى که مانع بروز استعدادهاى بشر باشد، بر خلاف قانون طبیعت است و هر چیزى که موافق با بروز استعدادهاى بشر باشد، ولو برخلاف اراده و میل او باشد و حتى مستلزم نوعى اجبار و اکراه و الزام باشد، برخلاف ‏قانون طبیعت نیست. جاهل اگر در جهل خودش تعصب بورزد و بخواهد با عالم شدن مخالفت کند و اراده‏اش این است که دلم مى‏خواهد، نمى‏خواهم باسواد باشم، خودش در مقابل استعداد انسانى خودش ‏ایستادگى کرده است. اینجا اگر کسى بیاید با اراده او بجنگد، این ‏برخلاف اصل آزادى نیست؛ طبیعت او را آزاد کرده، اراده‏اش را محدود کرده است. طبیعت بشر باید آزاد باشد نه اینکه اراده‏اش باید آزاد باشد.

«تناسخ» یکی از موضوعاتی است که، در فلسفه اسلامی به جهت ارتباط با موضوع معاد، مورد توجّه فیلسوفان و متکلمین مسلمان واقع شده است. با توجه به اینکه تناسخ، سابقه ای پیشین نسبت به اسلام نیز، در بین اقوام و ادیان دیگر داشته است؛ همواره محلّ مناقشه و مداقّه قرار گرفته است. حتّی در دوران جدید، با توجه به تغییر روش در فلسفه و نظریات نوین در کلام جدید، هم چنان موضوعی است که طلب می کند بیشتر پیرامون اثبات یا نفی آن، دلایل متقنی از طرف فیلسوفان و متکلمین ارائه شود؛ چرا که ذهن جوّال آدمی فی نفسه ایستایی را نمی پذیرد. لذا، حق نیز این است که با بررسی تحلیلی و با تمسّک به آیات و روایات و عقل انسانی، این موضوع بیش از پیش تبیین گشته و حقایق بر نوع بشر و از جمله متفکّرین آشکار گردد.