مقاله

قرار است به منظور بهره‌برداری هرچه بهتر از یک منطقه‌ی صحرایی، یک شهرک دانشگاهی احداث شود؛ این شهرک جدید برای حدود ده‌هزار دانشجو و همین تعداد کارکنان، مدیران، اساتید و... در نظر گرفته شده است و هدف آن آشنا ساختن و دخالت دادن جوانان از نزدیک در برنامه‌های توسعه‌ی منطقه‌ی صحرایی مذکور از طریق کسب آشنایی لازم با علوم طبیعی، فنون و تکنولوژی است. برنامه‌ی اولیه این طرح تربیت افراد متخصص و کارآزموده‌ی مورد نیاز برای صنایعی است که قرار است در آینده‌ در این منطقه تأسیس شود؛ توسعه و گسترش صنایع مذکور مستلزم نهادها و مؤسساتی است که به دانش علمی و فنی بیشتر از مواد خام کمتری نیاز دارند.

یکی از بزرگ‌ترین اتفاقات دینی دنیا در این روزها در حال رخ‌دادن است. پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های دنیا و پاتریاک کریل، اسقف اعظم روسیه و ارتدکس، از طرف دو کلیسای بزرگ دنیا، به این نتیجه رسیدند که بعد از هزار سال قطع رابطه، با یکدیگر آشتی و گفت‌وگو کنند. به همین دلیل دیروز این دو رهبر مسیحی جهان در هاوانا، پایتخت کوبا و به دعوت رائول کاسترو با یکدیگر دیدار کردند و بیانیه مشترکی دادند.

همگی غلامانی که در دوران سلطنت محمد غوری فرمانده سپاه شدند، قدرتی مستقل در هند پیدا کردند: قطب‌الدین ایبک در دهلی، ناصر قباجه در سند و ییلدیز در غزنین. با انقراض دولت ممالیک، شاهان خلج یا خلجی‌ها اولین دولت اسلامی هند را تأسیس کردند و حکومت اسلامی را تا دکن، گجرات، جیتور، راچپوتها، دیوگیر و غیره گسترش دادند. امیرخسرو دهلوی شرح فتوحات فیروزشاه خلجی(۶۸۹ ـ ۶۹۵‌ق) را در مفتاح‌الفتوح و وقایع دوره‌ حکومت علاءالدین محمد خلجی (۶۹۵ ـ۷۱۶ق) را در خزائن‌الفتوح آورده که هر دو کتاب نمونه‌ای از نثر فارسی اوست.

اگر از هگل بپذیریم که عقل در تاریخ محقق می‌شود، باید دید که جهان توسعه‌نیافته از چه مرتبه و درصد وجودی و تحقق تاریخی برخوردار است. در این صورت عقل آن نیز با مرتبه و درجه وجودی‌اش تناسب دارد؛ به عبارت دیگر وجود این جهان را در نسبت با جهان توسعه‌یافته و خردش را با خرد توسعه‌یافته باید قیاس کرد. ما ملزم نیستیم رأی هگل را بپذیریم؛ ولی وقتی از عقل و خرد می‌گوییم، قاعدتاً باید آن را راهنمای علم و عمل و کارساز خیر و صلاح زندگی بدانیم و این همان عقل راهنما در جهان و در زندگی است؛ اما ظاهراً خردی که در زبانها و دهانها می‌گردد، بیشتر خرد انتزاعی و صوری است و کمتر با مضمون خیر و صلاح و درستی و سداد مناسبت دارد البته بی‌انصافی است که آن را بیخردی بخوانند و مگر می‌‌توان خرد عملی و انتزاعی و توخالی کانت را با بیخردی یکی دانست؟

برات دیوانی سندی بود که از سوی دولت به منظور پرداخت مواجب و دیگر هزینه ها صادر می شد. اهمیت برات زمانی مشخص می شود که بدانیم در دورۀ قاجاریه اغلب پرداخت های دولت به کارکنان کشوری و لشکری و به طورکلی، اغلب پرداخت هزینه ها در تمام امور دولتی به وسیلۀ این سند انجام می گرفت. بر این اساس، این سند می تواند منبع مهمی برای نگارش تاریخ اقتصادی باشد. با وجود اهمیت برات های دیوانی، تاکنون هیچ پژوهش مستقلی برای شناخت آن صورت نگرفته است. یکی از دلایل این بی توجهی می تواند ساختار پیچیده و مبهم این سند تاریخی باشد.

مهر انگشتر یکی از متداول‌ترین مهرهای سلطنتی در تشکیلات دیوانی و اداری دوران صفویه است. با این حال، مطابق مهرنامۀ شاه سلیمان صفوی، این مهر از دوران شاه عباس اول ابداع شده و در دوران شاه عباس دوم نمونۀ ثانی آن نیز ساخته و استفاده می‌شده است. استفادة همزمان از دو مهر انگشتر در میان مهرهای دیوانی دوران صفویه تاکنون مطرح نبوده است و شناخت دقیق آنها می‌تواند در مطالعات سندشناسی و مهرشناسی اسلامی مفید واقع شود.

گلستان نام دارترین اثر منثور در زبان فارسی است و چون گوهری درخشان بر تارک نثر فارسی می درخشد. و در درازنایِ قرون متمادی که از عمر زبان فارسی می گذرد، نه پیش از آن و نه پس از آن، هیچ نویسنده ای نتوانسته است اثری همانند آن به وجود آورد و در طول قرونی که از زمان سعدی می گذرد کتاب محبوب فارسی زبانان و الهام بخش نویسندگان بوده و ژرف ترین تأثیر را بر زبان فارسی گذاشته است.

ناصرالدین‌شاه قاجار در نخستین روزها (اول تا سوم) ماه ذیقعده سال 1313ق ـ یعنی حدود دو هفته پیش از ترور وی به دست میرزا رضا خان کرمانی (در روز جمعه 17 همین ماه) ـ فرمانی را صادر و به اجرا گذاشته است. که گویا آخرین فرمان ناصرالدین‌شاه به شمار می‌آید. موضوع این فرمان، بخشش و حذف تمام مالیات و رسوم و عوارض صنف قصاب و خباز است و اصل آن به شماره 392 در کتابخانه ملی و مرکز اسناد جمهوری اسلامی نگهداری می‌شود.

ورزنامه نام کتابی است که از عربی به فارسی ترجمه شده و عنوان آن در عربی الفلاحه الرومیه یا الفلاحه الیونانیه یا کتاب الفلّاحین است. اصل این کتاب به زبان یونانی بوده و مؤلف آن کاسیانوس باسوس اسکولاستیکوس، دانشمند بیزانسی (رومی) قرن ششم میلادی است . این کتاب یک بار در سال 212 هجری، ظاهراً مستقیماً از یونانی به عربی ترجمه شده و این ترجمه در 1293 در قاهره چاپ شده است . یک بار نیز از یونانی به پهلوی و از پهلوی به عربی برگردانده شده است .

به نظر می آید با بررسی آثاری که در یک ژانر جدی طبقه بندی نمی شوند، می توان به شناخت پدیده هایی رسید که جامعه قبول نمی کند مستقیم از آن ها حرف بزند. آیا طنز با ساختارشکنی از هنجارها لبخند را بر لب می نشاند...؟ اما اگر هنجارهای یک جامعه به گونه ایی ساختاری درونی شده باشند به راحتی نمی توان با زیر سوال بردن آن ها لبخند بر لب کسی نشاند، مطمئنا" این هنجار شکنی تمسخر ارزش ها از سوی افراد تلقی می شود. پس پرداختن طنز برای نشاندن لبخند به موقعیت خاصی نیاز دارد، موقعیتی که مثلا" خیلی از هنجارها برای افراد جامعه بی کارکرد هستند اما ممکن است قدرت برای حفظ نهاد خودش افراد را مجبور به اطاعت از این هنجارها کند.