مقاله

انبوهی نویسنده،از زمان ابن درید (د.391ق.) تا زمان ما به "معربات" به طور عام، و به معرباتی که ریشه فارسی دارندبه طور خاص، پرداخته اند؛ همه نیز یافته ها و بررسی های خود را در فهرست هایی که بر حسب الفبا تنظیم شده اند، عرضه کرده اند. این شیوه اگر چه برای نظام دهی و شمارش سود مند است، کلمه را به قالبی نبم تهی و خشکیده تبدیل می کند که بار معنایی خود را تا حدبسیار از دست می دهد.

استاد حسین خطیبی، مرد علم و عمل (31 تیر 1295،تهران -31 شهریور 1380، تهران) دبا - سی و یکم شهریور امسال پانزدهمین سالروز درگذشت دکتر حسین خطیبی نوری، استاد دانشگاه، محقق، دولتمرد و شخصیت برجسته و تأثیر گذار در عرصۀ خدمات اجتماعی است. او مرد خودساخته ای بود که به رغم عمری خدمت و تلاش مستمرّ به میهن خود، با تنی در هم شکسته و روحی آزرده رخت از این جهان بیرون برد.

کیسانیه یکى از فرقه‏ هاى مهم شیعى بود که در نیمه دوم قرن اول و نیمه اول قرن دوم، اهمیت زیادى در جامعه اسلامى داشته و تأثیر و تأثرات زیادى در بین مسلمانان برجاى گذاشت. براى تبیین و فهم بسیارى از حوادث و رخ‏دادهاى آن دوره، بررسى دقیق ماهیت فکرى و تکاپوهاى سیاسى بزرگان و هواداران کیسانى ضرورى مى‏نماید. پرفسور ویلفرد مادلونگ دراین مقاله، ضمن بحث از اعتقادات کیسانى و فرقه‏ هاى آنان به نقش این فرقه در تحولات سیاسى، مثل جنبش عباسیان و تأثیر آن در سایر فرقه‏ هاى اسلامى پرداخته است

سخت است درباره فریدون مشیری و اشعارش صحبت کرد اما از شخصیت او حرفی به میان نیاورد. مشیری از جمله شاعرانی به شمار می‌آید که میان سروده‌ها و شخصیتش پیوندی قابل توجه برقرار است؛ آن طور نبود که شعری برخلاف تفکر و ذات فطری خود بگوید. از سوی دیگر مشیری شاعری سرزنده و شاد بود؛ درست برخلاف بسیاری از شاعران بزرگ کشورمان که جایگاه والایی در شعر و ادب این سرزمین دارند اما محزون و غمگین هستند.

شعر غنایی‌ به ‌سبب‌ تأکید بر احساسات‌ و عواطف‌ شخصی‌، در کنار دو نوع‌ دیگر شعر تعلیمی‌ و حماسی‌ که‌ اولی‌ بر «تو» و دومی‌ بر «او» تأکید دارد، بر «من» گوینده‌ تأکید می‌کند. به‌ همین‌ سبب‌ است‌ که‌ نقش‌ عاطفی‌ در آن‌ برجسته‌ می‌شود و به‌ شعر ناب‌ نزدیکتر و از نظم‌ منطقی‌ معنی‌، که‌ در انواع‌ دیگر شعر بیشتر مورد نظر است‌، دورتر می‌شود. از میان‌ اقسام‌ شعر غنایی‌، که‌ هر کدام‌ بر یکی‌ از عواطف‌ بشری‌ بیشتر تأکید دارند، غزل‌ تحت‌ تأثیر عاطفة‌ عشق‌ و دوستی‌ پدید می‌آید که‌ انگیزة‌ آن‌ حُسن‌ و زیبایی‌ است‌

این شاهنامه که به نام بانی‌اش ـ حسین پاشاخان امیر بهادر ـ به «شاهنامه بهادری» معروف است، از جهات بسیاری متفاوت با دیگر نسخه‌های چاپ سنگی است. اول اینکه شاهنامه بهادری از نظر اندازه از سایر نمونه‌های قبلی بزرگتر است. دوم اینکه از توالی تصویری کمتری برخوردار است (در این شاهنامه ۴۰ نمونه تصویری وجود دارد، در حالی که در نسخه‌های دیگر تعداد تصاویر دست کم ۵۷ عدد می‌باشد). سوم اینکه تصاویر این نسخه چه از لحاظ محتوا و چه از نظر شیوه و سبک طراحی، در مقایسه با نسخه‌های قبلی کاملا متفاوت می‌باشد

این ملاقاتی بود که مولانا را حیرتزده کرد و این حیرت تا آخر عمر دست از گریبان او بر نداشت. در مصراع دوم بیت، مولانا خود را به عنوان جلوه ای از خیال شمس معرفی میکند. این مسئله خیال و عالم خیال برای مولانا، از نظر آفرینش هنری، تقریبا مشابه عالم مّثل است برای افلاطون به لحاظ آفرینش تکوینی. وقتی مهندسی بخواهد خانه ای بسازد، اول طرحش را در عالم خیال می سازد و هر اثری که آفریده می شود نخست در خیال آفریننده آن نقش می بندد.

در پس ماجرای کناره گیری کیخسرو از سلطنت و در واقع خودکشی او، یک نظریه سیاسی عمیق نهفته است. انکار نمی کنم که در این کار او رنگی از یک نوع فلسفه سیاسی وجود دارد، اما هر فلسفه ای نیز دلا یل ویژه خود را دارد که باید روشن شود. این مساله کوچکی نیست که پادشاهی درست در اوج خوشبختی و پیروزی و کامروایی، هنگامی که نه تنها بر تمام دشمنان کشور پیروز شده، بلکه ریشه بدی را از جهان برکنده است و برای همیشه به یک دوره طولا نی از پیکارهای میان نیکی و بدی به سود نیکی پایان داده است، و نیکی را بر همه جهان فرمانروا گردانیده و ظاهرا هیچ دلیلی برای پشیمانی یا نگرانی ندارد، نه فقط تصمیم به کناره گیری بگیرد بلکه بر آن شود تا این جهان را ترک گوید.

نهج البلاغه گرد آورده ابوالحسن محمد بن طاهر معروف به شریف رضی، صورتی هزار ساله و ماده و محتوایی هزار و چهارصد ساله دارد، و مجموعه ای از خطبه ها،نامه ها، مواعظ، وصایا،و حکمت ها یا کلمات قصار حضرت علی بن ابی طالب (ع) است که بر مبنای نقل متون و منابع قرن های دوم و سوم و چهارم،اهمیت طراز اول تاریخی- ادبی و در عالم تشیع اهمیت قدسی فراتر از افق تاریخ و ادب دارد.

درباره ناصر خسرو،به عنوان نویسنده ای فیلسوف،ادیب و شاعری توانا،متفکری اسماعیلی مذهب و جهانگردی پر آوازه و عقلگرا، سخن ها رانده اند و اندیشه هایش را سفته و سنجیده اند؛ با این همه به نظر می رسد که هنوز جنبه هایی دیگر از پهنه حیات فکری و معنوی او می تواند محل بررسی و دقت قرار گیرد.از آن میان باید به نوع و شیوه نگاه ناصر خسرو به حوادث ایام و تلقی اش از تاریخ بشر یعنی تاریخنگری و مسئله تدوین تاریخ، یعنی تاریخ نگاری او اشاره کرد. آنچه پس از این خواهد آمد تنها طرحی کلی از اندیشه ای است که باید با تحقیقات گسترده تر، سامان یابد و عرضه گردد.