مقاله

نخستین آشنایی من با نسخه‌های خطی مجموعه میناسیان، به تابستان سال 2003 بازمی‌گردد. آن زمان، به پایمردی جناب پروفسور رضا شیخ‌الاسلامی، موفق به دریافت یک بورس تحصیلی از دانشگاه آکسفورد شده و چند ماهی می‌شد که در آن شهر، رحل اقامت افکنده بودم. محل اصلی حضور و مطالعه من، کالج وادام (wadham) و کتابخانه این کالج به نام «کتابخانه فردوسی» می‌بود که منابع مطالعات ایرانی در آنجا فراهم آمده بود.

توسعه روزافزون علوم جدید در غرب و آشنایی اندیشمندان و دانش پژوهان مملکت اسلامی ما با این دستاوردها، این پیش فرض را به وجود آورده است که در دانش نظری و علوم و فناوری های گوناگون، هیچ نظر یا دیدگاهی در سنت فکری ایرانی ـ اسلامی نمی تواند در حکم دیدگاهی «پیشرو» مطرح باشد. این گمان هرچند فعلاً در برخی از شاخه های معرفتی صادق است، اما این تصور که ما باید در همه شاخه های معرفتی فقط مصرف کننده دستاوردهای غربی ها باشیم، محل تأمل است

از زمانی که فردینان دو سوسور در دورهی زبان شناسی عمومی شکل گیری علمی به نام نشانه شناسی را پیش بینی کرد وخود در واقع مفاهیم بنیادی این علم را تعریف کرد و مقدمات آن را بنا نهاد تا امروز،که به واقع چنین حوزه ای از دانش شکل گرفته است، ادبیات این حوزه شاهد چالش های بسیار نظری بوده استو در گذر از همین مجادلات نظری، بدنه ی در خور توجهی از مفاهیم و مباحث نظری شکل گرفته است که هم به خود این علم نوپا قوامی داده است و هم به شکل گیری افق های تازه ای در مجموعه ی علوم انسانی انجامیده است.

یکی از رویکردهای مهم نقد و بررسی آثار ادبی، نقد کهن ‏الگویی یا اسطوره‏ شناختی است که آن خود یکی از متفرعات نقد روان‏شناسی‏ ژرفانگر به‏ شمار می‏ آید. ‌این نوع رویکرد که بر پایه اندیشه روان‏پزشک سوئیسی، کارل گوستاو یونگ تکوین یافته، به بررسی و تحلیل عناصر ساختاری اسطوره که در روان ناخودآگاه جمعی حضور دارند، می ‏پردازد. در نظر یونگ ‌این عناصر نوعی تجربه همگانی است که به گونه‏ ای در همه نسل‏ها تکرار می‏ شود، و از راه قرار گرفتن در ناخودآگاه جمعی وارد سازمان روانی فرد می‏ شود.

مقالة پیش رو، حاوی نکاتی پیرامون فریدون بن احمد اسفهسالار (سپه سالار) و رسالة مشهور او پیرامون زندگی و شرح احوال مولانا جلال الدین محمد بلخی است. سپه سالار تنها شرح حال نویسی است که به گفتة خود چهل سال سر بر آستان مولانا داشته است و از میان معاصران تنها او به شرح و تقریر رویدادهای زندگی مولانا اقدام کرده است

شاهنامه را می توان از جمله کتبی دانست که در تما‌می مکاتب نگارگری ایرانی از مهم ترین و پرکاربرد‌‌ترین‌کتابها در زمینه های کتاب آرایی ایرانی به شمار می‌آید. تعداد زیادی شاهنامه مصور در هردوره نگارگری به جای مانده است، که گویای این ادعاست. در میان شاهنامه هایی که به دستور پادشاهان، در دوره‌های مختلف تدوین و مصور شده، شاهنامه شاه طهماسب از ارزش هنری بالایی برخوردار است و ا‌همیت ان به دلیل وجود حامیان هنر دوست و تعدد هنرمندان عصر صفوی است که با سرپرستی سلطان محمد در پدید آمدن شا‌هنا‌مه شاه طهماسب نقش مهمی ایفا نمودند.

دوران امامت امام هادی(ع)، همزمان با حکومت متوکل عباسی بود؛ حاکمی که بیشتر مورخان جهان اسلام، درباره ستمگری و خونریزی وی، اتفاق نظر دارند. افزون بر این صفات، متوکل فردی ناصبی بود و نسبت به امیرالمؤمنین(ع) و فرزندان آن حضرت، بغض و کینه فراوانی داشت. «ابن‌جوزی»، مورخ و عالم اهل‌سنت، ضمن شرح دلایل فراخوانده شدن امام‌هادی(ع) به سامرا، می‌نویسد: «برخی علما بر آنند که دلیل فراخواندن علی‌ بن محمد[(ع)] از مدینه به بغداد و سپس سامرا، بغض و کینه متوکل نسبت به علی[(ع)] و فرزندان او بوده‌است.»(تذکره‌الخواص؛ ص321) با این حال، رفتار ظالمانه متوکل با امام‌هادی(ع)، تنها ناشی از اعتقادات ناصبی خلیفه عباسی نبود.

معین الدین شاهرخ تیموری (۸۰۷ – ۸۵۰ ه‍. ق/۱۴۰۵–۱۴۴۷ م) نام چهارمین پسر تیمور گورکانی (۷۷۱ – ۸۰۷ ه‍. ق/۱۳۷۰–۱۴۰۵ م) و یکی از جانشین او و از بزرگترین پادشاهان تیموری است. مکتب هرات در زمان زمامداری شاهرخ در هرات پایه‌گذاری شد. این سبک در دوره سلطان حسین بایقرا پیشرفت زیادی می‌کند ، اما در سال 1507 میلادی با حملهء ازبک‌ها رشدش متوقف می‌شود.

در هنر سعدی چیزی وجود دارد که دیگر بزرگان ما کمتر از آن بهره داشته اند و آن آزمونگری و تجربه گرایی سعدی است در آفاق پهناور حیات و ساحت های مختلف زندگی اجتماعی و فردی. او از سفرهای گوناگون خود و تجربه پیشه های مختلف یاد می کند که ما از آنها آگاهیم و به چگونگی آنها پرداخته ایم، اما برخی از تجارب وی همچنان بر ما پوشیده مانده است.

نسبت جلال آل احمد و انقلاب اسلامی جلال آل احمد در میان روشنفکران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران متفکری منحصربه‌فرد محسوب می‌شود؛ از سویی دارای کتب متعدد است و حدود 50 اثر مکتوب از وی برجا مانده که طیف متعددی از ادبیات و کتب سیاسی و اجتماعی را شامل می‌شود و از سوی دیگر بعد از پیروزی انقلاب و تشکیل جمهوری اسلامی نیز همچنان آثار و اندیشه‌های وی مورد توجه است.