مقاله

دموکراتیک شدن فرهنگ یعنی چه و چه ارتباطی با جامعه امروز ما دارد؟ اصطلاح «دموکراتیک شدن فرهنگ» را کارل مانهایم، جامعه‌شناس، در 88 سال پیش در یک مقاله بنا نهاد. این مقاله را من پیش از این ترجمه کرده‌ام و نخستین بار درسال 1384 توسط نشر نی منتشر شده و تاکنون چندبار به تجدید چاپ رسیده است. تا پیش از این مقاله و برای بسیاری از متفکران حتی هم اکنون، «دموکراسی» مفهومی بوده است متعلق به حوزه سیاست که در عرصه‌های دیگر صلاحیت ورود ندارد.

حسن انوشه (19 اسفند 1323 ـ 23 فروردین 1399 خورشیدی) نویسنده و پژوهشگر تاریخ، مترجم، و سرپرست دانشنامۀ ادب فارسی، در خانواده‌ای کشاورز در بابل زاده شد. نیای وی، به روایتی، میرزا محمدتقی نوری مازندرانی (1201ـ 1263 هجری)، از فقهای نور مازندران و صاحب تعزیۀ عطف بود. انوشه دوره متوسطه را در بابل به پایان رساند و سال 1344 در رشتۀ زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران پذیرفته شد.

حدود یکصد شاعر یزدی در عصر قاجار به سرودن شعر اشتهار داشتند که نامورترین آنان طراز ، قضایی ، جیحون ، شیدا و محرم یزدی بودند.

یك سال از درگذشت حسن انوشه نویسنده، پژوهشگر تاریخ، زبان و ادبیات فارسی و سرپرست گروه نویسندگان دانشنامه ادب فارسی كه عمر خود را در حوزه ایران‌شناسی و تاریخ و زبان و ادب فارسی صرف كرد، می‌گذرد. حسن انوشه كه در سال 1323 در شهر بابل متولد شد دوره‌های دبستان و دبیرستان را در بابل گذراند. موقع دیپلم گرفتن، شاگرد اول استان مازندران شد. برای آموختن زبان و ادبیات عربی به تهران آمد و در دانشگاه تهران مشغول تحصیل شد. سپس در آموزش و پرورش مشغول به كار شد، اما خود او گفته بود كه اوایل انقلاب، زمانی كه به كار معلمی در بابل و منطقه مازندران سرگرم بود، او را از آموزش و پرورش اخراج كردند! آن اخراج، از یك سو شرایط نامناسبی برای او در تامین مایحتاج زندگی ایجاد كرد و از سوی دیگر، او را به سمت تمركز بر كار و پیشه‌ای دیگر سوق داد كه بعدها بخش مهمی از زندگی فرهنگی او را شكل داد.

آنچه در پی می آید، برگزیده ای است از چند نامۀ ایرج افشار که هنگام سفرِ خارج از کشور، به دکتر منوچهر ستوده، دوست دیرین خود نوشته است. از این سطور نیک می توان دریافت که او نه تنها سفرهای چند ماهه، بلکه در سفرهای کوتاه چند روزه نیز، در حسرت وطن و دوست کوه و دشت خویش، بی تاب بوده و برای بازگشت، روز شماری می کرده است. امید که نشر این نوشته ها، یادِ دو دانشمند ایران دوست و ایران شناس را در خاطر دلبستگان فرهنگ و تمدن این مرز و بوم خرم کند.

به خاطر دارم درحدود سال‌های ۱۳۶۵ خورشیدی به دعوت حضرت استاد جناب آقای دکتر غلامرضا اعوانی، حفظه‌الله تعالی، رئیس وقت مؤسسه فلسفه وحکمت اسلامی، هیأتی از متکلمین آلمانی برای گفتگوی اسلام و مسیحیت به ایران آمدند وجلسات گفتگو میان آنان با چند تن از استادان ایرانی در محل مؤسسه برگزار شد.

: در فوریۀ 628 م. گروهی از بزرگان و هموندان خاندان های نژادۀ ایرانی و فرماندهان سپاه که از شیوۀ فرمانروایی و سیاست های خسرو پرویز (590-628 م.) به خشم آمده بودند، در یک شورش بزرگ، خسرو را به زندان انداختند و شیرویه، بزرگ ترین پسر او را به تخت نشاندند. آنها گستاخانه از پادشاهِ دست نشاندۀ خود، خواهان کشتن خسرو شدند، امّا شیرویه که از سویی نمی خواست دست به خون پدرش بیالاید و از سوی دیگر، در چنگ شورشیان گرفتار شده بود

قربانی یک آیین مذهبی است که در میان اقوام و ملل مختلف با اهداف گوناگون رواج دارد. بسیاری از سنت های دینی برای دور ماندن از بلایا و یا رفع آن، کشتن یک حیوان را توصیه می کنند. برخی از پژوهشگران کشتن شتر به دستور اسفندیار در داستان «رستم و اسفندیار» و همچنین کشته شدن سیاوش به دستور افراسیاب و سرخه به دستور رستم را نوعی آیین قربانی قلمداد می کنند.

تقویم کردی همچون تقویم جلالی دوازده ماه، چهار فصل و هر ماه سی روز دارد که ازنظر نامگذاری و زمان با تقویم شمسی کاملاً متفاوت است. فصل پاییز در تقویم کردی ایلامی بر فصل تابستان مقدم است. میان اقوام ایرانی، بهار اقوام کرد بهویژه کردهای ایلام که محور اصلی این پژوهش است، دربردارندة بیشترین سنت های گاهشماری است؛ به گونهای که از میان چهار فصل سال، فصلهای دیگر، شکوفایی بهار را از نظر مناسبتهای رنگارنگ ندارند.

اسطوره و کهن الگوها بیانگر آمال و اندیشه های جهان شمول انسانی اند. از سویی اسطوره نشانگر تأمل، تجربه دینی و رویارویی آدمی با امر قدسی اند. اگرچه اندیشه و زیست انسان دچار تغییرات و دگرگونی های گونا گون است؛ اما از نفوذ اسطوره و کهن الگوها رهایی ندارد.