مقاله

یکی از مباحث تاریخ موسیقی ایران در دورۀ اسلامی، جایگاه و اهمیت ساز عود است. این ساز با عنوان «بربت» در دورۀ ساسانی شکوفا شد و پس از اسلام با عنوان «عود» در سرزمین‌های مختلف اسلامی اشاعه یافت و در موسیقی ایران نیز تا اواخر عصر صفوی دارای اعتبار بود. موسیقی‌دانان قدیم ایران، از نخستین متون موسیقی پس از اسلام در قرون سوم و چهارم هجری تا رسالات موسیقی دورۀ صفوی در قرن یازدهم هجری، به برتری ساز عود نسبت به سازهای دیگر اذعان داشته‌اند.

فخر رازی، متکلم و فیلسوف قرن ششم هجری (543-606 ‌ق) آثار بسیاری در حوزه‌های گوناگون معارف عصر خود نوشته است. گذشته از برخی از نظریات بدیع که در آثار منطقی و کلامی و فلسفی او دیده می‌َشود، بسیاری دیگر از نوشته‌های او بر پایۀ منابع دیگری فراهم آمده است که برخی از آنها امروز در دست است و بسیاری از آنها از میان رفته است. تحقیق در این آثار می‌تواند روشن کند که فخر رازی چگونه منابع خود را برمی‌گزیده و چگونه در آنها تصرّف می‌کرده است.

فرهنگ ایرانی از جمله فرهنگ هایی است که همواره در خود، تنوع بسیار زیادی را در خصوص پوشاک گروه های مختلف اجتماعی پذیرفته است. این گوناگونی و تنوع نه فقط در گروه های قومی یا مذهبی بل که در میان طبقات متعدد اجتماعی برحسب جایگاه اقتصادی، سیاسی، جنسیتی و کارکردی خود در طی زمان به وفور دیده شده است.

در بحث نسبت میان مباحث عرفانی و خواجه نصیرالدین طوسی از جمله ادله مشهور، نامه‌نگاری‌های وی با صدرالدین قونوی، برجسته‌ترین شاگرد و شارح آرای ابن‌عربی است. در این نامه‌نگاری‌ها القابی که خواجه نصیر خطاب به قونوی به کار برده، نشان از آگاهی او به جایگاه عرفانی قونوی دارد

از میان روش های کلامی، (نص گرایی، عقل گرایی تأویلی و عقل گرایی فلسفی) باید خواجه نصیر الدین طوسی را تابع روش عقل گرایی فلسفی به شمار آورد و گرچه قبل از ایشان، افراد دیگری نیز برای اثبات مدعیات کلامی از مبانی فلسفی بهره می گرفتند، ولی از این جهت یا دچار افراط می شوند و یا از آن، استفاده جدلی می کردند؛ همان طور که این مبانی نظم خاصی نداشتند.

یورش مغول، نخبگان و توده های جامعه اسلامی را با آزمون بزرگی روبرو کرد که از پذیرش ایلی(تسلیم شدن) تا مقاومت را دربر می گرفت.هر چه از زمان یورش های اولیه می گذشت، به همان نسبت روحیه مقاومت جای خود را بر ایلی می داد.خواجه نصرالدین طوسی از جمله نخبگانی بود که در آخرین یورش هدایت شده از دربار مغولستان در معرض این آزمون قرار گرفت.

خواجه نصیرالدین طوسی در همه‌ علوم زمان خود سرآمد بود و خدمت زیادی به جهان اسلام کرد. تا قبل از او علمای بزرگ به‌درستی مشخص نبوده که شیعه‌اند یا سنی، ولی خواجه عالمی است که یقیناً شیعه بود. همچنین بی‌شک ایرانی است، از دیگر مزایای وی نوشتن کتب بسیاری به زبان فارسی است. بیشتر کتاب‌های او به فارسی نگاشته شده است، درحالی‌که علمای قبل از او چنین نیستند.

در كشور ما ترجمه مشترك سابقه دارد اما در یكی، دو دهه اخیر در حال گسترش بوده است. كتاب‌هایی كه بیش از یك مترجم دارند به دو دسته تقسیم می‌شوند: در دسته اول مشخص است كه كدام بخش را كدام مترجم ترجمه كرده است. برای مثال كتابی 4 بخش دارد و هر بخش را یك نفر ترجمه كرده و نام مترجم نیز در فهرست كتاب یا ابتدای بخشی كه ترجمه كرده، آمده است.

تفكر یونانیان باستان تفكری ذاتا شاعرانه و تراژیك بود كه مبدل به تفكری فلسفی در آثار متفكرانی مثل سقراط، افلاطون و ارسطو شد. با ترجمه آثاری از این فیلسوفان، به‏خصوص ارسطو، به‏طور مستقیم و غیرمستقیم به زبان عربی و ورود آنها به عالم دینی اسلامی، مقدمات پیدایش فلسفه موسوم به اسلامی فراهم شد.

ترجمه متون فلسفی در ایران در بیش از 25 سال گذشته تحولی شگفت‌انگیز و بی‌سابقه را تجربه كرده است. هنوز زود است كه از تعابیری چون نهضت ترجمه برای نامگذاری این دوره یاد شود. اما همه علاقه‌مندان به آثار فلسفی در ایران آگاهند كه در این ربع قرن، شمار كثیری از آثار فلسفه غربی به فارسی ترجمه شده است.