مقاله

پروین اعتصامی این بانوی فرهیخته‌ی ایرانی که نام اصلی او «رخشنده» است در ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ خورشیدی در شهر تبریز متولد شد. از پروین به عنوان یکی از مشهورترین شاعران زن ایران یاد می‌شود. پروین زمانی که کودک بود همراه خانواده‌اش به تهران آمدند. یوسف اعتصامی پدر پروین معروف به اعتصام‌الملک از نویسندگان و دانشمندان نامدار ایرانی بود که اولین چاپخانه را در تبریز بنا کرد و مدتی هم نماینده‌ی مجلس بود. مادرش اختر اعتصامی زنی خانه‌دار بود. پدر و مادر پروین در زندگی او نقش موثری داشتند چرا که آن‌ها با پرورش احساسات لطیف و شاعرانه‌ی دخترشان و تعریف و تمجید او بهترین مشوق برای رشد وی دراین ادبیات و شعر و شاعری بودند.

امروزه مطالعه آثار بیرونی مثلا در حوزه هندشناسی آن هم برای اساتید و فرهیختگان سرزمینِ ما ظاهرا تنها نیازمند به درك زبان عربی یعنی زبان نوشتاری بیرونی و تا حدی آشنایی با احوال بیرونی و آرای فردی اوست، بی‌آنكه توجه كنیم ضروری است در این رابطه به مطالعه و تامل در آرای خود هندیان نیز بپردازیم. برای روشن شدن موضوع فرض كنید اگر بخواهیم آرای بیرونی را در حوزه نجوم یا هندسه كروی روایت كنیم بدون آشنایی با مبانی ریاضیات و هندسه و نجوم و هیات بطلمیوسی گذشته از آنكه چیزی درك نمی‌كنیم بلكه هرگز دركی از اهمیت و زیبایی كار بیرونی در این حوزه نیز پیدا نخواهیم كرد.

بحث درباره یكی از بزرگ‌ترین دانشمندان ایران در قرن چهارم و پنجم است، ابوریحان بیرونی كه بحق باید او را یكی از بزرگ‌ترین دانشمندان ایران و جهان دانست. این نه گفته بنده بلكه گفته كسی است مثل جورج سارتن است كه از بزرگ‌ترین مورخان تاریخ علم بوده است، وقتی این فلاسفه را باهم مقایسه می‌كنند، می‌گویند در قرن چهارم و پنجم درست است بزرگانی بوده‌اند و خیلی‌ها را نام می‌برند ولی بزرگ‌ترین آنها یكی ابوریحان بیرونی بود و دیگری ابن‌سینا

صحبت ما درباره یكی از دانشمندان بزرگ ایرانی یعنی ابوریحان بیرونی است. اگر خواسته باشیم سه دانشمند را نام ببریم، دانشمند به معنی كسی كه در یكی از رشته‌های علمی تبحر و تخصص داشته باشد یكی از آنها ابوریحان است، دیگری محمد بن زكریای رازی و یكی دیگر هم ابن‌سیناست.

لابد شما هم متوجه این نکته شده اید که در دانشنامه‌های انگلیسی زبان همه جا از جلال‌الدین بلخی با عنوان «رومی» یاد می‌شود نه بلخی و نه حتی مولانا و مولوی و این قبیل نام‌ها و القاب که نزد ما متداول است. راست است که این بزرگان شخصیت‌های جهانی و بشری هستند و به همگان تعلق دارند اما همسایگان ما خوب می دانند چطور همین شخصیت‌های جهانی را مصادره کنند و از قبل‌شان به آلاف و الوفی برسند

فردوسی «شاهنامه» را با شکست سپاه ایران به پادشاهی یزدگرد سوم از اعراب به پایان می‌رساند؛ واقعه‌ای که در تعیین تاریخ پایان این اثر نیز نقش دارد؛ در حالی که هنوز هم روز آن در جاهایی اشتباه ثبت می‌شود و بر سر سال دقیق آن بحث است!

درهم شکسته‌شدن مراسم و مناسک مرگ که کرونا به وجود آورده است با آسیب‌های بی‌شماری همراه بوده و خواهد بود؛ چیزی شبیه به یک مرگ ناتمام، به مرگی که برایش عزایی به پا نشده، به اشکی که ریخته نشده و به نگاه آخری که به کسی پیش یا درست پس از مرگش انداخته نشده است.

از جمله موضوعات بسیار مهم و جذاب در پهنۀ ایران‌شناسی و مطالعات ایرانی، گاهشماری است که از آغاز سدۀ هجدهم میلادی تا کنون ادبیات چشمگیری پیرامون آن پدیدآمده است. بحث در بارۀ ابعاد موضوع گسترش یافت و مقولاتی چون: منشأ تقویم و تأثیرپذیری آن از تقویم مصری، همچنین تحولات و اصلاحاتی که گاهشمار ایرانی از روزگار هخامنشی تا به امروز از سرگذرانده است، بارها بررسی و از زوایای گوناگون پژوهش شده‌اند.

نظامی گنجوی در آثار خود به ویژه در اسکندرنامه توجه زیادی به نام ایران نموده است و ایران را مهم ترین بخش فرمانروایی اسکندر و اوج فتوحات او ذکر می کند. جایگاه ایران زمین در نزد نظامی گنجوی، به عنوان سرزمینی مطرح می شود که دل هفت اقلیم و مهمترین بخش آن است و هر کس که بر این سرزمین چیره گردد، بهترین بخش زمین را متصرف گشته است.

تحولات فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران در سده كنونی به تدریج دگرگونی‌های محتوایی و معنایی در ساختار كالبدی فرهنگ جشن در چهارشنبه‌سوری پدید آورده است. این دگرگونی‌ها نوعی انقطاع فرهنگی با سنت‌ها و هرج و مرج صوری در رفتار كنشگران جشن، به ویژه رفتار جوانان شهری را نشان می‌دهد. در سال‌های اخیر، در شب چهارشنبه‌سوری فضاهای عمومی شهرها بستر و جولانگاهی شده‌اند برای نمایش اعمال خودانگیخته جوانان در آتشباری‌های پیاپی گلوله‌های خمپاره و نارنجك به قصد ایجاد نشاط و لذت در عرصه جشن.