مقاله

فردوسی «شاهنامه» را با شکست سپاه ایران به پادشاهی یزدگرد سوم از اعراب به پایان می‌رساند؛ واقعه‌ای که در تعیین تاریخ پایان این اثر نیز نقش دارد؛ در حالی که هنوز هم روز آن در جاهایی اشتباه ثبت می‌شود و بر سر سال دقیق آن بحث است!

درهم شکسته‌شدن مراسم و مناسک مرگ که کرونا به وجود آورده است با آسیب‌های بی‌شماری همراه بوده و خواهد بود؛ چیزی شبیه به یک مرگ ناتمام، به مرگی که برایش عزایی به پا نشده، به اشکی که ریخته نشده و به نگاه آخری که به کسی پیش یا درست پس از مرگش انداخته نشده است.

از جمله موضوعات بسیار مهم و جذاب در پهنۀ ایران‌شناسی و مطالعات ایرانی، گاهشماری است که از آغاز سدۀ هجدهم میلادی تا کنون ادبیات چشمگیری پیرامون آن پدیدآمده است. بحث در بارۀ ابعاد موضوع گسترش یافت و مقولاتی چون: منشأ تقویم و تأثیرپذیری آن از تقویم مصری، همچنین تحولات و اصلاحاتی که گاهشمار ایرانی از روزگار هخامنشی تا به امروز از سرگذرانده است، بارها بررسی و از زوایای گوناگون پژوهش شده‌اند.

نظامی گنجوی در آثار خود به ویژه در اسکندرنامه توجه زیادی به نام ایران نموده است و ایران را مهم ترین بخش فرمانروایی اسکندر و اوج فتوحات او ذکر می کند. جایگاه ایران زمین در نزد نظامی گنجوی، به عنوان سرزمینی مطرح می شود که دل هفت اقلیم و مهمترین بخش آن است و هر کس که بر این سرزمین چیره گردد، بهترین بخش زمین را متصرف گشته است.

تحولات فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران در سده كنونی به تدریج دگرگونی‌های محتوایی و معنایی در ساختار كالبدی فرهنگ جشن در چهارشنبه‌سوری پدید آورده است. این دگرگونی‌ها نوعی انقطاع فرهنگی با سنت‌ها و هرج و مرج صوری در رفتار كنشگران جشن، به ویژه رفتار جوانان شهری را نشان می‌دهد. در سال‌های اخیر، در شب چهارشنبه‌سوری فضاهای عمومی شهرها بستر و جولانگاهی شده‌اند برای نمایش اعمال خودانگیخته جوانان در آتشباری‌های پیاپی گلوله‌های خمپاره و نارنجك به قصد ایجاد نشاط و لذت در عرصه جشن.

هفته پیش تلفن کرد و گفت کرونا گرفتم؛ اما چیزی نیست. امروز که احوالش را از آناهیتا دخترش و همکارمان درمؤسسه جویا شدم، گفت خوب نیستند و حال مادر نیز٫ هفته پیش، هردو در یک بیمارستان بستری شدند. ساعتی نگذشت که هق‌هق کنان، خبر جانکاه درگذشت پدر را داد. آیا در دنیا تلخ‌تر از این متصور است که دخترخبر مرگ پدر را بدهد؟ اشک امانم نداد و مبهوت ماندم و حیرت‌زده. دنیا باید زیبایی خود را وامدار بودن چنین مردانی بداند و پوچی و بی‌ارزشی خود را با رفتن اینان نشان می‌دهد. صد حیف و صد دریغ.

امروز دوشنبه 18 اسفند ماه 1399 مصادف است با سالروز درگذشت استاد یگانه، ایرج افشار. به همین مناسبت مدخل «کتاب و کتابخانه در قلمرو زبان فارسی» تألیف استاد ایرج افشار، که در جلد هفدهم «تاریخ جامع ایران» آمده است برای نخستین بار جهت استفادۀ پژوهشگران و علاقمندان در تارنمای مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی قرار می گیرد

اساس و بنیاد فلسفه،گفت‌وگوی انتقادی، انتزاعی و پیچیده درباره موضوعاتی بنیادین یعنی هستی و معرفت است. فیلسوفان بزرگ درگفت‌وگوهای نقادانه با یكدیگر، در خلال آثارشان، درباره مسائل هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی هر یك چشم‌اندازی نو در برابر چشمان انسان می‌گشایند و افق معرفتی تازه‌ای به هستی و معرفت می‌گشایند. فلسفه آلمانی در خاستگاهش یعنی ایده‌آلیسم آلمانی و در گسترش و بسطش به پدیدارشناسی در سده بیستم، فیلسوفان و متفكران بزرگی را به تاریخ عرضه كرده است، ازكانت و شلینگ و فیشته و هگل و شوپنهاور و ماركس تا نیچه و هوسرل و هایدگر و گادامر و هابرماس.

زبان فارسی در طول حیات ۱۴۰۰ سالۀ خود، به دو سفر مهمِ تاریخ‌ساز رفته است، یکی به شرق و دیگری به غرب. سفر اول در قرن نهم هجری و پس از استقرار اخلاف تیمور در شبه قارۀ هند بود و تا اواخرِ عهد صفوی طول کشید. سفر دوم در دوران معاصر، این بار به اروپا و آمریکا، رخ داد که جریانِ آن از حدود شصت هفتاد سال پیش آشکارا احساس می‌شد و در چهل پنجاه سال اخیر به اوج شدت خود رسیده است.

استاد روان‌شاد ایرج افشار(۱۶ مهر ۱۳۰۴- ۱۸ اسفند ۱۳۸۹) را معمولاً از کتابداران بزرگ، از استادان کتابداری و کتاب‌شناسی، و مدیر یکی از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های کشور می‌شناسند، جدا از تبحرهای دیگر او در رشته‌های دیگر، یا اشتهار بین‌المللی‌اش در عرصه‌ی ایران‌شناسی، و معروفیتش در زمینه‌ی انتشار کتاب‌ها و نشریه‌های بی‌شمار. اما کسانی که بیرون از حوزه‌ی کتابداری هستند، شاید باخبر نباشند که او با چه چالش‌هایی در همین حوزه، و با چه کش‌مکش‌هایی با شماری از کتابداران، و با چه اختلاف دیدهایی بر سر مسائل کتابداری ایران رو به رو بوده است.