مقاله

بزرگوار کم‌نظیری بود در حوزه بررسی و تحقیق در زوایای ناگفته یا کم و کسر گفتة تاریخ ایران در روشن کردن یا پیدا کردن این زوایا، آن هم با قدم و قلمی استوار و شیرین. استاد تاریخ در دانشگاه تهران بود و شاگردان دانشمند‌ی که به استاد تاریخ تبدیل شدند و هستند یا شاید برخی از آنها به رحمت ایزدی رفته‌اند، یا معلم تاریخ در دبیرستان‌های ایران شده‌اند، تا آنجا که می‌دانم به شاگردی آن بزرگوار مفتخر و دبیران برجسته تاریخ هستند.

گزارشی به مناسبت 18شهریور، چهل‌وپنجمین سالروزدرگذشت جلال آل احمد چندی پیش، مقداری از دستنوشته‌های گمشده زنده یاد جلال آل احمد به طور اتفاقی پیدا شد. این رویداد خوشایند و شورآفرین، بدان معناست که بخشهای تازه‌ای از حقایق مربوط به احوال و آثار این شخصیت فرهنگی ـ سیاسی کشورمان، در اختیار علاقه‌مندان و اهل تحقیق قرار گرفته و اکنون می‌توانیم با خیال راحت، بسیاری از جعلیاتی را که به او نسبت داده شده و هویت تاریخی‌اش را مخدوش کرده است، دور بریزیم و بر اساس مستندات قوی و واقعی مزبور، تابلویی واقعی‌تر از این نویسنده نامدار داشته باشیم. به همین علت، باید از کسانی که در طول این چهل ـ پنجاه سال، دانسته یا ندانسته در حفظ این دستنوشته‌ها کوشیده‌اند و چنین خدمتی به تاریخ ادبیات فارسی کرده اند، سپاسگزاری نمود.

دکتر غلامرضا اعوانی، استاد فلسفه و مولف آثار علمی در متن زیر به نکات جالبی درباره فرهنگ رضوی اشاره کرده است.

حرکت امام رضا(ع) از مدینه به طرف ایران از چند جهت باعث برکات فراوانی برای ملت ایران شد؛ یکی اینکه ایشان به عنوان امام هشتم شیعیان جهان و عالم آل محمد(ص) یکی از کسانی است که در هدایت جهان اسلام نقش اساسی داشته است.

دکتر مهدی محقق، رئیس انجمن مفاخر ایران در متن زیر به تبیین مناظره های حضرت رضا(ع) پرداخته است. «از مناظره امام رضا(ع) با سایر فرق و ادیان می توان درس گرفت که باید با اهل استدلال با منطق با اهل موعظه با حکمت و با اهل جدل با مجادله احسن برخورد کرد زیرا با اهانت و زور گویی نمی‎‏توان حقیقتی را کشف کرد.

می‌گویند از «برنارد شاو» پرسیدند: چرا برخلاف اغلب دوستان دیگرتان در جوانی گرایش‌های چپ نداشتید؟ و او پاسخ داد: برای آنکه همیشه از اینکه یک پیرمرد راستگرای خرفت نامیده شوم، متنفر بودم! این مثال بسیار تکراری، گویای واقعیتی عملی است که توضیح یکسان و یکپارچه‌ای از آن نمی‌توان داد: ندامت و تجدیدنظرطلبی ایدئولوژیک؛ به‌گونه‌ای که رویکرد‌های جامعه‌شناختی و روانشناختی و حتی تاریخی، در بررسی این پدیده، در طول بیش از یک‌قرن مطالعه، بر یکدیگر همپوشانی داشته‌اند. چند مثال در این مورد گویاست: در کشورهای غربی توسعه‌یافته، این دیگر فرآیندی کلیشه‌ای شده است که جوان‌ها در دوران تحصیل دانشگاهی‌شان اغلب چپگرا باشند و پس از به‌دست‌آوردن موقعیت‌های شغلی مناسب، یا میانه‌رو شوند یا راستگرا؛ آنهایی هم که چنین نمی‌شوند، اکثرا براساس ساختار دوحزبی، به یکی از دو حزب که هر دو شانس به‌قدرت‌رسیدن دارند، می‌پیوندند تا آینده خود را در قدرت تضمین کنند.

یک مرام اعتقادی را وقتی می‌توان <مکتب> نامید که از یک جهان‌بینی قوی و جامع و فراگیر و روشن برخوردار باشد و نیز دارای یک ایدئولوژی مستحکم و کارآمد که پاسخگوی نیازهای واقعی انسان در عرصه عمل بوده و تأمین کننده سعادت حقیقی آدمیان آن هم سعادت معقول نه سعادت موهوم باشد.و آن‌گاه رنگ ابدیت و مانایی را به خود خواهد گرفت که با گذشت شب و روز و تابش آفتاب سوزان تاریخ، دچار کهنگی و رنگ باختگی نگردد.مکتب عالی تشیع که امامان شیعه علیهم‌السلام پاسدار و حافظ آن بوده‌اند، از این ویژگی‌های اساسی برخوردار بوده و هست. مطالعه و بررسی و تحقیق در مشی فکری و اعتقادی و عملی ائمه اطهار و از جمله امام هشتم حضرت علی ابن موسی‌الرضا علیه‌السلام بویژه در اندیشه‌های اساسی مربوط به خدا، جهان و انسان این ادعا را به خوبی اثبات می‌کند. در مقاله حاضر قدری در باب ارزش اندیشه‌های فلسفی و برخی مطالب مربوط به آن بویژه از منظر سخنان امام هشتم علیه‌السلام بحث خواهیم کرد.

نشر نگاه معاصر سال گذشته کتاب تازه‌ای از کارل اشمیت روانه کتابفروشی‌ها کرد: «الاهیات سیاسی (2)». این کتاب در حقیقت رساله‌ای است که کارل اشمیت در دفاع از بحث‌های رساله دوران‌سازش «الاهیات سیاسی» (منتشرشده به سال 1922) و به‌طور مشخص در پاسخ به مقاله «مساله سیاسی توحید» نوشته دوست سابق اشمیت، اریک پترسن (1960-1890)، نگاشت. مقاله پترسن درباره الاهیات سیاسی در ادیان کهن بود.

مرحوم دكتر امیرناصر كاتوزیان(1306ـ 1393) حق بزرگی به گردن جامعه حقوقی كشورمان دارد. اغلب فارغ‌التحصیلان رشته حقوق یا بی‌واسطه شاگرد ایشان بوده‌اند ویا از طریق كتابهای ایشان به ویژه مجموعه «قواعد عمومی قراردادها» پای درسش نشسته‌اند.

امت اسلام به عنوان یک مجموعه، نتیجه تلاش 23 ساله پیامبر اکرم(ص) است که توانست در این مدت، امتی را پدیدار سازد که بتواند در تاریخ بشریت اثرگذار باشد و بار هدایت را به دوش کشد. پس از پیامبر، مسئولیت تداوم حرکت و هدایت ‏به عهده امامان معصوم بود، لیکن با رحلت پیامبر(ص) امت دچار حوادث و ناهنجاری‏هایی گشت که در اقدامات تمامی ائمه تا دوران غیبت و پس از آن اثرگذار شد. اما به هر تقدیر مسئولیت ‏حفظ و هدایت این امت‏ بزرگ بر عهده آنها بود و اگرچه به حسب ظاهر حکومت در دست دیگران قرار داشت، اما همان حاکم را نیز امامان معصوم با اقدامات خود تحت تاثیر قرار می‏دادند و در مجموع، از فروپاشی و انهدام نظام اسلامی و استقرار کفر محض جلوگیری می‏کردند.