مقاله

اشاره: آنچه در پی می‌آید، بخشی از مقدمه استاد میرزاشكورزاده است بر برگردان سیریلیک و متناسب با فارسی ماوراء‌النهر، یا گویش تاجیکی کتاب «غرب زدگی» اثر مهم جلال آل احمد كه به همت رایزنی فرهنگی ایران در تاجیکستان به چاپ رسیده است. هر سطری از این نامه را با محبت و دقت تمام و دردمندانه مطالعه می‌کردم و انگشت تأسف به لب می‌گزیدم که چرا بنده و عده‌ زیادی از روشنفکران تاجیک با آثار گرانسنگ این متفکر سترگ تا امروز به طریق باید و شاید آشنایی نداشته‌ایم...

دو سالی از دوران تحصیل من در دانشکده حقوق گذشته بود که به سبب اجبار زندگی به کار پرداختم. کار در بنیاد فرهنگ ایران که چهار پنج سال پیش تأسیس شده بود و جای نخست آن در خیابان قوام‌السلطنه قرار داشت و سپس به بلوار، نزدیکی‌های بیمارستان پارس، انتقال یافته بود. کسی که مرا به آن‌جا معرفی کرد و نزد شادروان دکتر خانلری وسایلی برانگیخت که با شروع به کار یک دانشجو موافقت نماید، روان‌شاد حسین خدیوجم بود که نخست بار در یکی از دیدارهای عصرهای شنبه مجله یغما با او آشنا شده بودم. یک روز طبق قرار قبلی به بنیاد فرهنگ رفتم، شادروان خدیوجم با گفتن جمله معروف خود: «الهی زنده باشی» مرا به رئیس وقت انتشارات بنیاد معرفی کرد. از همان روز کار در بنیاد را که در هفته دو یا سه روز بود شروع کردم.

دکتر محمد معین، 17 شهریور 1321 موفق به دریافت نخستین مدرک دکتری زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران شد. پیش از او استادانی که در دانشکده زبان و ادبیات فارسی تدریس می‌کردند، صرفا با سنجش اعتبار علمی خود به تدریس می‌پرداختند. مرتضی حاجی مزدارانی، مدرس دانشگاه به همین بهانه یادداشتی درباره محمد معین نوشته است. مزدارانی در این یادداشت نبوغ و ابداع این پژوهشگر را در طرح مباحث گوناگون، سویه‌ای بارز از شخصیت چند بعدی معین می‌داند.

تاوانی که فیلسوفان برای رسیدن به «آگاهی‌های محرمانه» می‌دهند پروفسور Peter Rickman. (2014-1918) فیلسوف اهل پراگ است که عمده زندگی خود را در بریتانیا و دانشگاه آکسفورد و همچنین سیتی لندن گذراند. «فلسفه در ادبیات»، «چالش فلسفه»، و «سرگذشت عقل» از کتاب‌های اوست. علاوه بر این که برگزیده‌ای از آثار ویلهلم دیلتای را ویراست و چاپ کرد، دو کتاب هم درباره او و فلسفه‌اش نگاشت. جستار حاضر از بنام‌ترین نوشته‌های اوست که در 1991 در مجله «اکنون فلسفه» چاپ شد؛ جستاری که آغازی برای یک رشته‌جستار بود که در آن «فیلسوف را با جاسوس، بازیگر، عاشق، و دلقک» مقایسه کرد. ریک‌من فروردین‌ماه امسال در لندن درگذشت.

بزرگوار کم‌نظیری بود در حوزه بررسی و تحقیق در زوایای ناگفته یا کم و کسر گفتة تاریخ ایران در روشن کردن یا پیدا کردن این زوایا، آن هم با قدم و قلمی استوار و شیرین. استاد تاریخ در دانشگاه تهران بود و شاگردان دانشمند‌ی که به استاد تاریخ تبدیل شدند و هستند یا شاید برخی از آنها به رحمت ایزدی رفته‌اند، یا معلم تاریخ در دبیرستان‌های ایران شده‌اند، تا آنجا که می‌دانم به شاگردی آن بزرگوار مفتخر و دبیران برجسته تاریخ هستند.

گزارشی به مناسبت 18شهریور، چهل‌وپنجمین سالروزدرگذشت جلال آل احمد چندی پیش، مقداری از دستنوشته‌های گمشده زنده یاد جلال آل احمد به طور اتفاقی پیدا شد. این رویداد خوشایند و شورآفرین، بدان معناست که بخشهای تازه‌ای از حقایق مربوط به احوال و آثار این شخصیت فرهنگی ـ سیاسی کشورمان، در اختیار علاقه‌مندان و اهل تحقیق قرار گرفته و اکنون می‌توانیم با خیال راحت، بسیاری از جعلیاتی را که به او نسبت داده شده و هویت تاریخی‌اش را مخدوش کرده است، دور بریزیم و بر اساس مستندات قوی و واقعی مزبور، تابلویی واقعی‌تر از این نویسنده نامدار داشته باشیم. به همین علت، باید از کسانی که در طول این چهل ـ پنجاه سال، دانسته یا ندانسته در حفظ این دستنوشته‌ها کوشیده‌اند و چنین خدمتی به تاریخ ادبیات فارسی کرده اند، سپاسگزاری نمود.

دکتر غلامرضا اعوانی، استاد فلسفه و مولف آثار علمی در متن زیر به نکات جالبی درباره فرهنگ رضوی اشاره کرده است.

حرکت امام رضا(ع) از مدینه به طرف ایران از چند جهت باعث برکات فراوانی برای ملت ایران شد؛ یکی اینکه ایشان به عنوان امام هشتم شیعیان جهان و عالم آل محمد(ص) یکی از کسانی است که در هدایت جهان اسلام نقش اساسی داشته است.

دکتر مهدی محقق، رئیس انجمن مفاخر ایران در متن زیر به تبیین مناظره های حضرت رضا(ع) پرداخته است. «از مناظره امام رضا(ع) با سایر فرق و ادیان می توان درس گرفت که باید با اهل استدلال با منطق با اهل موعظه با حکمت و با اهل جدل با مجادله احسن برخورد کرد زیرا با اهانت و زور گویی نمی‎‏توان حقیقتی را کشف کرد.

می‌گویند از «برنارد شاو» پرسیدند: چرا برخلاف اغلب دوستان دیگرتان در جوانی گرایش‌های چپ نداشتید؟ و او پاسخ داد: برای آنکه همیشه از اینکه یک پیرمرد راستگرای خرفت نامیده شوم، متنفر بودم! این مثال بسیار تکراری، گویای واقعیتی عملی است که توضیح یکسان و یکپارچه‌ای از آن نمی‌توان داد: ندامت و تجدیدنظرطلبی ایدئولوژیک؛ به‌گونه‌ای که رویکرد‌های جامعه‌شناختی و روانشناختی و حتی تاریخی، در بررسی این پدیده، در طول بیش از یک‌قرن مطالعه، بر یکدیگر همپوشانی داشته‌اند. چند مثال در این مورد گویاست: در کشورهای غربی توسعه‌یافته، این دیگر فرآیندی کلیشه‌ای شده است که جوان‌ها در دوران تحصیل دانشگاهی‌شان اغلب چپگرا باشند و پس از به‌دست‌آوردن موقعیت‌های شغلی مناسب، یا میانه‌رو شوند یا راستگرا؛ آنهایی هم که چنین نمی‌شوند، اکثرا براساس ساختار دوحزبی، به یکی از دو حزب که هر دو شانس به‌قدرت‌رسیدن دارند، می‌پیوندند تا آینده خود را در قدرت تضمین کنند.